Araştırmacılar ilk kez 2015 yılında CRISPR-Cas9 bağışıklık sistemini kullanarak gen sürücüleri oluşturabileceklerini öğrendiler. Bir organizmanın genlerini düzenleyerek yavrularının belirli genetik özellikleri miras alma olasılığını artırdılar. Bilim adamları bu kez aynı gen değiştirme tekniğini memeliler üzerinde uygulamayı başardı.
Gen Değiştirme ile Bir Memelinin Genetik Mirası Düzenlendi
Araştırmacılar gen sürücülerinin böceklerde işe yaradığını biliyor olsalar da son zamanlarda ölümcül hastalık yayan sivrisineklere karşı potansiyel kullanımını araştırıyordu. Şimdiyse aynı tekniğin memelilerde işe yaradığı birkaç hafta önce UC San Diego Üniversitesi'ndeki bir ekip tarafından ortaya çıkarıldı. Çığır açan çalışma dünyaca ünlü Nature dergisinde yayımlandı.
'Sipariş' Üzerine Üretilen Memeli Canlılar
UC San Diego ekibi, farelerin kürk rengini değiştiren bir gen sürücüsü oluşturmak için CRISPR-Cas9'u kullandı. Bu sayede teknolojilerinin işe yarayıp yaramadığını kolayca görebildiler.
Belirli bir fare genine "CopyCat" (taklit) adını verdikleri bir DNA elementi yerleştirdiler. Bu element, hayvanın albino özellikleriyle doğmasına neden oldu ve floresan proteinine sahip olması nedeniyle, özel bir ışık altında kırmızı renkte parladı.
Araştırmacı ekip iki yıllık çalışmaları boyunca tekniklerini daha da geliştirdi; genleri düzenlenen hayvanların yavrularının yüzde 86'sının, önceki yüzde 50'nin aksine, CopyCat öğesini dişi ebeveyninden miras almasını sağladılar.
Memelilerde Gen Değiştirme Ne İşe Yarar?
Araştırmacılar artık gen sürücülerini memelilerde kullanmanın mümkün olduğunu biliyorlar, peki bu bilgiyle ne yapabilirler?
Birincisi, teknolojiyi aşırı çoğalan istilacı hayvan popülasyonlarını azaltmak için kullanabilirler. Araştırmacıların halihazırda sivrisineklere karşı gen sürücüleri kullandıkları biliniyor. Sivrisineklerin kan emme iştahını ortadan kaldıran bilim adamları, artık teoride bu hayvanların sıtma gibi ölümcül hastalıklar yaymalarını önleyebiliyorlar.
Gen değiştirme tekniklerinin memelilerde kullanımı, vahşi yaşamda ya da belli yerlerde sayıları tehdit edici boyutlarda artan hayvanların kontrol altına alınmasını sağlayabilir. Ancak belki de bu teknolojinin en önemli kullanımı vahşi doğada değil laboratuvarda olacak.
Zira ekibe göre bu teknik, bilimsel araştırmalar için kullanılan deney farelerine uygulanarak, deneyin amacına göre hangi farenin hangi geni alacağı seçilebilir. Daha fazla gelişmeyle, artrit ve kanser gibi karmaşık insan genetik hastalıklarının, hayvan modelleri üzerinde yapılan çalışmalarla ortadan kaldırılabileceği düşünülüyor.
