Deve (Camelus): Özellikleri, Hörgüçleri ve Yaşam Alanları

Develer hörgüçlerinde su değil yağ taşırlar. Yağ doğası gereği ısınan yapıdadır ve vücut için yorgan görevi görür.

Yazar Burcu Kara
çift hörgüçlü deve
Çift hörgüçlü deve.

Develer, ayırt edici kamburlu sırtları ile bilinen memelilerdir. Baktriya develerinde (Camelus bactrianus) iki hörgüç varken, hecin develerinde (Camelus dromedarius) bir tane vardır. Develer hörgüçlerinde yağ depolar. Gıda ve su kaynakları az olduğunda bu yağı kullanırlar. Depolanmış gıdayı uzun süre metabolize edebilme yetenekleri onları iyi birer yük hayvanı yapar.

Develer (Camelus) Genel Bilgi

  • Bilimsel adı: Camelus
  • Boyut: 1.8–2.1 metre yükseklikte
  • Ağırlık: 360-1000 kg
  • Ömrü: 15-50 yıl
  • Beslenme: Otobur
  • Habitat: Orta Asya (Baktriya), Kuzey Afrika ve Orta Doğu (Hecin devesi)
  • Popülasyon: 2 milyon evcil Baktriya devesi, 15 milyon evcil hecin devesi (tek hörgüçlü deve) ve 1000'den az vahşi Baktriya devesi.
  • Korunma durumu: Vahşi Baktriya devesi kritik olarak tehlike altındadır. Ancak diğer deve türlerinin nesli tükenmekte değildir.

Develer (Camelus) Hakkındaki Detaylar

Develer yüksüz halde günde 200 kilometre yol alabilirler. Kısa mesafede maksimum 65 kilometre hıza çıktıkları gözlemlenmiştir. 200 kg yükle yüklenen bir Arabistan devesi günde 65 kilometre yol gidebilir. Develer maksimum 400 ila 450 kg yük taşıyabilirler.

Develer hörgüçlerinde su değil yağ taşırlar. Yağ doğası gereği ısınan yapıdadır ve vücut için yorgan görevi görür. Yağı bacakları ya da karınları yerine sırtlarında taşımaları vücutlarının aşırı ısınmasını önler. Kan hücrelerinin oval yapıda olması hiç su içmeden 1 hafta yol alabilmelerini sağlar. Midelerinin üçte birini su ile doldururlar ve çok az su içerek hareket edebilme yeteneğine sahiptirler.

Tek hörgüçlü deve develer
Tek hörgüçlü deve

Develer, ayırt edici hörgüçleri ile tanınırlar, ancak onları çöl koşullarında yaşamaya uygun hale getiren başka ayırt edici özelliklere de sahiptirler. Önemli olarak, develer, kum infiltrasyonunu önlemek için burun deliklerini kapatma yeteneğine sahiptir. Ayrıca iki sıra uzun kirpiklere ve üçüncü bir göz kapağına sahiptirler. Her iki yapı da gözlerini kum fırtınası gibi zorlu ortamlarda korumaya yardımcı olur. Ayrıca, ortamlarındaki yoğun güneş ışığından korunmalarına yardımcı olan kalın saçlara ve çöl tabanının sıcak sıcaklıklarına dayanmalarına yardımcı olacak dolgulu ayaklara sahiptirler. Çift toynaklı hayvanlardır.

Develer genellikle 1.8 metre ila 2 metre uzunluğunda ve 2.7 metre ila 3.3 metre yüksekliğindedir. Ağırlıkları 1000 kiloya kadar çıkabilir. Develerin diğer fiziksel özellikleri arasında uzun bacaklar, uzun boyunlar, çıkıntılı bir burun ve büyük dudaklar bulunur.

Develer (Camelus) in Habitatı ve Dağılımı

Baktriya develeri Orta Asya'da ve tek hörgüçlü develer (hecin develeri) ise Kuzey Afrika ve Orta Doğu'da yaşar. Vahşi Baktriya develeri güney Moğolistan ve kuzey Çin'de yaşar. Hepsi tipik olarak çöl bölgelerinde bulunur, ancak çayırlar gibi diğer benzer ortamlarda da yaşayabilirler. Yabani Baktriya develeri, evcilleştirilmiş olanlara kıyasla tuzlu su içme yeteneğine sahiptir. Bunu nasıl yapabildikleri henüz anlaşılamamıştır.

Her ne kadar develeri aşırı sıcak ortamlarla ilişkilendirsek de, habitatları aşırı düşük ortamları da içerebilir. Kışın soğuk havalara karşı koymalarına yardımcı olan kalın postlar oluştururlar ve yazın bunları dökerler.

Develer (Camelus)'in Beslenmesi ve Davranışları

Baktriya devesi develer
Baktriya devesi

Develer diurnal canlılardır yani gün boyunca hareket halindedirler. Ulaşılması kolay çimler ve diğer dikenli ve tuzlu bitkiler gibi bitki örtüleriyle beslenirler. Bu kadar alçakta yatan bitki ve otlara ulaşmak için, develer, üst dudaklarının her iki yarısının bağımsız olarak hareket edebilmelerini sağlayan bölünmüş bir üst dudak yapısı geliştirmiştir. İneklere benzer şekilde, develer midelerindeki yiyecekleri ağızlarına çıkartarak tekrar çiğneyebilirler. Develer en hızlı su içen memelilerdir. 10 dakikadan biraz daha uzun bir süre içerisinde yaklaşık 110 litre su içebilirler.

Develer (Camelus) Üremesi ve Yavrular

Develer, bir baskın erkek ve birkaç dişiden oluşan sürüler içerisinde yolculuk eder. Erkek devenin rut denilen en yüksek çiftleşme dönemi türlere bağlı olarak yıl boyunca çeşitli zamanlarda gerçekleşebilir. Baktriya'nın çiftleşme zirvesi kasım-mayıs ayları arasında gerçekleşirken, hecin devesinin yıl boyunca sürebilir. Bazı erkekler bir mevsimde 50'den fazla dişiyle çiftleşebilse de, tipik olarak yarım düzine ile çiftleşirler.

Yeni doğan deve yavruları tipik olarak beyaz renklidir.

Dişi develerin gebelik süresi 12 ila 14 aydır. Doğum yapma zamanı geldiğinde, anne dayı tipik olarak ana sürüden ayrılır. Yeni doğmuş buzağılar doğumdan kısa bir süre sonra yürüyebilir ve yalnız birkaç hafta sonra anne ve buzağı büyük sürüye yeniden katılır. En yaygın olarak tek yavru doğar ancak ikiz deve doğumları olduğu bildirilmiştir. Yavrular tipik olarak beyaz tüylüdür.

Develeri tehdit eden canlılar

Vahşi Baktriya devesi temel olarak yasa dışı avlanma ve kaçak avcılık tehdidi altındadır. Yırtıcı saldırılarının yanı sıra evcil Baktriya develeriyle çiftleşmek de vahşi Baktriya deve popülasyonu için tehdit oluşturur.

Develerin Korunma durumu

Vahşi Baktriya devesi (Camelus ferus) türü IUCN'e göre kritik tehlike altındadır. Nüfusun azalmasıyla birlikte vahşi doğada 1000'den az sayıda hayvan kalmıştır. Buna karşılık tahminen 2 milyon evcil Baktriya devesi vardır.

Deve türleri

alpaka develerin kuzeni
Develerin kuzenleri Alpaka

İki ana deve türü vardır: Camelus bactrianus ve Camelus dromedarius. C. bactrianus'un iki hörgücü varken C. dromedarius'un bir tane vardır. Üçüncü bir tür olan Camelus ferus, C. bactrianus ile yakından ilişkilidir ancak vahşi doğada yaşar.

Develerin kuzenleri

Güney Amerika'da vahşi doğada yaşayan guanako ve vikunya develerin akrabaları olarak kabul edilir. Gerçekte bir lamaya daha yakınlardır ancak devegiller familyasına ait olduğu tespit edilmiştir. Evcilleştirilen guanakolar lama halini ve evcilleştirilmiş vikunyalar ise alpaka halini almıştır. Alpakaların tüylerinden kıyafet ve battaniye yapılırken, yumuşak ayak tabanlarına sahip lamalar yük hayvanı olarak kullanılır.

Develer ve insanlar

İnsanların ve develerin birlikte uzun bir geçmişi vardır. Develer yüzyıllar boyunca yük hayvanı olarak kullanılmıştır ve muhtemelen Arap Yarımadası'nda MÖ 3000 ile 2500 yılları arasında evcilleştirilmiştir. Çöl yolculuğuna dayanmalarını sağlayan benzersiz özellikleri nedeniyle develer ticareti kolaylaştırmaya yardımcı oldu.