Kimse tam olarak pamuğun ne kadar eski olduğunu bilmiyor. Meksika'da mağaraları araştıran bilim adamları, en az 7.000 yaşında olduğu kanıtlanan pamuk parçaları ve bezler buldular. Ayrıca, bu pamuğun kendisinin bugün Amerika'da yetişenlere benzer olduğunu öğrendiler.
Pamuğun Hikayesi ve Kullanıldığı Alanlar
Pakistan'daki İndus Nehri Vadisi'nde MÖ 3000 yıllarında pamuk yetiştiriliyor, eğiriliyor ve dokunarak kumaş haline getiriliyordu. Aynı zamanda, Mısır'ın Nil vadisi yerlileri de bundan giysiler yapıyorlardı. Arap tüccarlar Avrupa'ya MS 800 civarında pamuklu bez getirdiler. Kolomb 1492'de Amerika'yı keşfettiğinde Bahama Adaları'nda pamuk yetiştirildiğini buldu. 1500 yılına gelindiğinde dünya genelinde genel olarak bilinir bir mahsul haline geldi.
Yetiştiriciliğinin 1556'da Florida'ya ve 1607'de Virginia'ya ulaştığına inanılmaktadır. 1616'da kolonistler Virginia'daki James Nehri boyunca bu mahsule sahiptiler.
Çırçırın İcadı
Pamuk ilk kez 1730'da İngiltere'de makineler tarafından eğrildi. İngiltere'deki sanayi devrimi ve ABD'de çırçırın icadı, bugün pamuğu dünyada önemli hale getirdi.
Massachusetts doğumlu Eli Whitney, 1793'te pamuk çırçırı patenti aldı. Patent ofisi kayıtları, ilk makinenin, Whitney patentinin dosyalanmasından iki yıl önce Noah Homes adlı bir makinist tarafından yapılmış olabileceğini gösteriyor. "Engine" motor demek ve "gin" yani çırçır, motorun kısaltılmış hali oluyor. Çırçır pamuğu elden 10 kat daha hızlı işleyebiliyor. Çırçır hızlı büyüyen tekstil endüstrisine büyük miktarlarda pamuk lifi tedarik etmeyi mümkün kılmıştır. İcat 10 yıl içinde ABD'deki mahsulün toplam değerini 150.000 dolardan 8 milyon dolara çıkardı.
Pamuğun Önemi ve Kullanım Alanları
Günümüzde dünya, diğer elyaflardan daha çok bu bitkiyi kullanıyor ve ABD'de önde gelen kârlı bir mahsul olarak biliniyor. Yalnızca çiftlik düzeyinde, her yıl üretilen mahsul 5.3 milyar dolarlık bir tedarik ve hizmet akışı oluşturuyor. Bu, ülke genelinde fabrikalar ve işletmeler için ticari faaliyetleri teşvik etmekte. Çiftlikten çıktıktan sonra pamuğun işlenmesi ve dağıtımı daha da fazla faaliyet gerektiriyor. ABD'de pamuk tarafından teşvik edilen yıllık işletme geliri ekonomisi 120 milyar doları aşıyor, bu nedenle Amerika'nın katma değerli bir ürünü.
1 balya pamuktan:
- 215 kot pantolon,
- 250 yatak örtüsü,
- 750 gömlek,
- 1200 tişört,
- 4300 çift çorap,
- 3.000 bebek bezi,
- 2.100 şort kilot ve
- 680.000 makyaj pamuğu yapılır.
Yüzlerimizi sabahları yumuşak bir havluyla kuruttuğumuz zamandan geceleri taze çarşaflara sarıldığımız ana kadar günlük hayatımızın bir parçası. Mavi kotlardan ayakkabı bağlarına kadar yüzlerce kullanım alanı var. Giyim ve ev eşyaları en büyük kullanım alanlarıdır ve endüstriyel ürünlerde binlerce balyaya ihtiyaç duyulur.
Pamuğun Özelliği
Bitkinin tüm kısımları yararlıdır. Bunlardan en önemlisi, kumaş yapımında kullanılan elyaf veya tiftiktir. Tohumdaki kısa tüy olan Linter, plastik, patlayıcı ve diğer ürünlerin yapımı için selüloz sağlar. Linerler ayrıca yüksek kaliteli kağıt ürünlerine dahil edilir ve yatak, mobilya ve otomobil yastıkları için dolgu malzemesi olarak işlenir.
Tohumu ezildiğinde üç ürün açığa çıkarır yağ, küspe ve kabuklar. Pamuk tohumu yağı öncelikle katı yağ, yemeklik yağ ve salata sosu için kullanılır. Kalan küspe ve kabuklar ayrı olarak ya da hayvancılık, kümes hayvanları, balık yemi ve gübre olarak kombinasyonlar halinde kullanılır. Bitkinin sapları ve yaprakları toprağı zenginleştirir.
Bazı pamuk tohumları ayrıca unlu mamullerde ve diğer gıda ürünlerinde yüksek protein konsantresi olarak kullanılır.
Pamuğun Yetiştiği Ülkeler
Pamuk sıcak iklimlerde yetişir ve dünyanın pamuğunun çoğu ABD, Özbekistan, Çin Halk Cumhuriyeti ve Hindistan'dan gelir. Pamuk yetiştiriciliği alanında önde gelen diğer ülkeler Brezilya, Pakistan ve Türkiye'dir. Çırçırın mucidi ABD'de pamuk üreten başlıca eyaletler: Alabama, Arizona, Arkansas, Kaliforniya, Georgia, Louisiana, Mississippi, Missouri, Yeni Meksika, Kuzey Carolina, Oklahoma, Güney Carolina, Tennessee, Teksas, Florida, Kansas ve Virginia'dır.
Günümüzde ortalama pamuk verimi 1950'de olduğundan iki kat fazladır ve bu daha iyi arazi kullanımı, gelişmiş bitki çeşitleri, mekanizasyon, gübreleme ve sulamadan kaynaklanmaktadır. Aynı zamanda hastalık, yabani ot ve böceklerin daha iyi kontrolünün bir sonucudur. Bu ilerlemenin büyük bir kısmı, deney istasyonlarında ve laboratuvarlarda çalışan bilim adamlarına ve bulguları çiftçilere getiren tarım işçilerine aittir.
Pamuk Nasıl Ekilir?
Pamuk toplandıktan sonra, geleneksel toprak işleme uygulamalarını kullanan üreticiler pamuk saplarını kesmektedir. Bir sonraki adım kalıntıları toprak yüzeyinin altına geri yerleştirmektir. Toprağı koruyarak işlemek amacıyla üreticiler genellikle sapları dik ve bitki tortusunu da toprak yüzeyinde bırakır.
İlkbaharda çiftçiler ekime çeşitli şekillerde hazırlanırlar. Toprak işlemesiz tarım veya konservasyon amaçlı toprak işleme yöntemlerini kullanarak ekim yapan üreticiler, tohumu toprak yüzeyini kaplayan örtüye yerleştirmek için tasarlanmış özel ekipmanlar kullanır. Geleneksel toprak işleme uygulamalarını kullanan üreticiler, dikim için toprakta tohum yatakları oluştururlar.
Güney Teksas'taki üreticiler pamuk ekimini şubat ayının başlarında yapar. Missouri'de ve Cotton Belt'in diğer kuzey bölgelerinde ise haziran ayının sonuna kadar ekerler. Bu farklılık Türkiye'de o kadar belirgin olmamaktadır.
Mekanik Tohumlama
Tohumlama, bir kerede 10 ila 24 sırayı kapsayabilen mekanik ekicilerle yapılır. Ekici her sıraya küçük bir hendek veya saban izi açar, doğru miktarda tohumu bırakır, üzerlerini örter ve toprağı üstüne toplar. Tohum küçük aralıklarla ya tepeden düşürülerek ya da tek tek delinerek düzgünce ekilir.
Kültivatör adı verilen makineler, toprak besinleri, güneş ışığı ve su için pamukla mücadele eden yabani ot ve otları sökmek için kullanılır.
Pamuğun Büyüme Aşamaları
Dikimden yaklaşık iki ay sonra, pamuk bitkilerinde kareler denilen çiçek tomurcukları görülür. Başka bir üç haftada çiçekler açar. Yaprakları kremsi beyazdan sarıya, ardından pembe ve nihayet koyu kırmızıya dönüşür. Üç gün sonra düşer ve koza denilen yeşil baklalar bırakır.
Küçük bir futbol topu biçiminde olan kozada nemli lifler büyür ve yeni oluşan tohumlardan dışarı çıkar. Koza olgunlaştıkça kahverengiye döner. Lifler ılık güneş altında genişlemeye devam eder. Sonunda koza ikiye bölünür ve kabarık pamuk dışarı fırlar. Beyaz pamuk şekerine benzer.
El işçiliği artık pamuk toplamak için hiçbir yerde kullanılmadığından, ürünler toplayıcısı ya da sıyırıcısı olan makineler tarafından alınır. Pamuk toplama makinelerinde, pamukları saplara bağlandığı çapaklardan toplayan (büken) mil vardır. Taraklar ya da doffer'ler de görülür.
