Yüz Yıl Savaşları: İngiltere ve Fransa'nın Ezeli Çekişmesi

Yüz Yıl Savaşı veya Yüz Yıl Savaşları hakkında içinde Jeanne d'Arc'ın da yer aldığı bir yazı hazırladık. 1066 Hastings Muharebesi'nde William'ın önderliğindeki Normanların İngiltere'yi fethetmesinden sonra İngiltere ile Fransa hükümdar aileleri arasındaki ilişkiler yakınlaşmış, bazen gergin kimi zaman da iyice çekişmeli olmuştur.

Yüz Yıl Savaşı Nasıl Başladı?

Fransa ve İngiltere arasındaki rekabet yüzlerce yıl öncesine dayanıyordu. Bir Norman lordu ve Fransa Krallığı'nın tebaası olan Fatih William, 1066 yılında İngiltere kralı oldu. Böylece İngiltere Krallığı (Angevin İmparatorluğu) Fransa'da, Fransız tahtının kendi vassallığı olarak gördüğü topraklara sahip oldu. İngiliz kralları aynı fikirde değildi ve Fransa bu vasal devletlerin boyutunu küçülterek İngiltere'nin gücünü azaltmaya çalıştığında, özellikle de İngiltere Fransa'nın müttefiki İskoçya ile savaşa girdiğinde anlaşılır bir şekilde gerilim yükseldi.

1328 yılında Fransa Krallığı bir ikilemle karşı karşıya kaldı. Kral IV. Charles varis bırakmadan ölmüştü ve yerine kimin geçeceği sorusu vardı. İngiliz Kralı III. Edward, Charles'ın yeğeni olduğu için sağlam bir iddiaya sahipti. Bununla birlikte, Charles'ın kuzeni Valois Kontu Philip, tahta geçmek için agresif bir mücadele başlattı ve VI. Philip olarak taç giydi.

İngiliz Krallığı'nın Fransa'daki toprakları Fransa'nın güneybatısındaki Gaskonya eyaletine indirgenmişti. Philip, Fransa'daki İngiliz topraklarının artık Fransa'nın mülkü olduğunu ilan eden bir ferman yayınladı. Buna ek olarak, Fransa'nın saldırgan donanma faaliyetleri İngiltere'nin başlıca gelir kaynaklarından biri olan Felemenk ülkelerle yapılan yün ticaretini sekteye uğrattı.

Bu önlemlerle kışkırtılan III. Edward, 1337'de kendini İngiltere ve Fransa Kralı ilan etti. Valois Hanedanı (Fransız kraliyet hanedanı) ile Plantagenet Hanedanı (İngiliz kraliyet hanedanı) arasında daha sonra Yüz Yıl Savaşı olarak adlandırılacak olan savaşta yüz yıldan fazla sürecek bir çatışma başlayacaktır.

O Dönemde Savaşlar Nasıl Yapılıyordu?

Yüz Yıl Savaşı'nın seçkin birlikleri zırhlı şövalyelerdi. Zincir örgüden yelekleri, başlarında kocaman miğferleri, ellerinde şövalye aramaları bulunan kalkanlarıyla at üstündeki savaşçılar, kılıçlarıyla, gürzleriyle ve savaş baltalarıyla, iyi hazırlanmış düşmana karşı amansız bir saldırı peşinde olurlardı. Şövalyenin baş düşmanı okçuydu. İngilizler, ok ve mızrağa güvenirlerdi: 1.8 metre uzunluğunda, porsuk ağacından veya kara ağaçtan yapılmış bir yayın fırlattığı 1 metre uzunluğundaki demir uçlu ok, 180 metreden öldürecek ve 45 metreden en sağlam zırhı delecek kadar güçlüydü.

19. yüzyıl ortalarına kadar bundan daha etkili bir silah bulunamamıştır. Usta bir okçu, dakikada 10 oka kadar fırlatabiliyordu. Fransız atlıları sık sık, yan yana yere saplanmış demir uçlu sopalardan siperin arkasına gizlenen İngiliz okçuları tarafından durduruluyordu. Fransızlar daha doğru nişan alabilen güçlü ama bir bocurgatla gerildiğinden dakikada sadece 1 ok atabilen arbaletleri yeğliyorlardı.

İlk kez 1324'te Fransa'da Metz kuşatmasında patlatılan toplar, Yüz Yıl Savaşı boyunca giderek daha sık kullanılmaya başladı, özellikle de kuşatmalar sırasında. 1346'da Crecy Muharebesi'nde, III. Edward'ın oldukça basit üç topu vardı. Bunlar madeni halkalarla pekiştirilmiş ve büyük taşlar veya toplar fırlatan demir borulardan az farklıydı. Gene de, İngiliz saflarının orta yerine okçuların hizasına yerleştirilmiş ve gelecekte savaşların çok değişeceğini haber verircesine gürlemişlerdi.

Bununla birlikte, ateşli silahların o güne kadar gizli kalmış gücünü kavramakta daha atik davranan ve piyadelerini toplarla donatanlar, Fransızlar olmuştur. 1453 yılında, Yüz Yıl Savaşı'nın son çarpışması olacak olan Castillon Muharebesi'nde Fransızlar ateşli silahları kullanması, kazandırdıkları zaferde en önemli etken olacaktır. Bu çarpışmada Shrewsbury kontu, 1000 İngiliz atlısını siperlere sinmiş Fransız saflarına karşı topyekün saldırıya geçirdi. Fransız topları atından inmiş süvarilere ağır kayıplar verdirdi ve İngilizler kaçtı. Ertesi gün Castillon'daki İngiliz garnizonu teslim olacaktı.

Fransa-İngiltere Arasındaki İlk Çatışmalar

Yüz Yıl Savaşı'nın ilk çarpışması 24 Haziran 1340 tarihinde meydana geldi. Günümüz Hollanda'sının Zeeland bölgesinde İngiliz donanması, Zwin Halici'ni abluka altına alan büyük Fransız donanmasını tespit etti. Fransız donanmasında neredeyse 200 gemi vardı ve hepsi nehrin ağzına yakın bir platformda demirlemişti. Fransız filosu hava koşulları nedeniyle düzenini kaybetmek zorunda kalmış, bu da 150 gemilik İngiliz filosuna avantaj sağlamıştı.

Fransız gemileri kitlesel olarak birbirine dolanmıştı ve Fransızlar gemilerinin çoğu için çok geç olmadan umutsuzca yeniden bir araya gelmeye çalışıyordu. İngilizler elverişli rüzgarlar ve gelgitlerle bir saldırı başlattı. Sluys Muharebesi'nden kurtulan olmadı. Fransız filosu toplam 190 gemi (213 batık) ve 166 esir kaybına uğradı. Tahminlere göre 400 ila 600 arasında İngiliz öldürülürken, 16.000 ila 20.000 arasında Fransız hayatını kaybetti.

Sluys Zaferi Fransızların İngiltere'yi işgal etme heveslerini etkili bir şekilde sona erdirirken, Fransız donanması hızla yeniden inşa edildi ve İngiliz ticaretini kırılgan hale getirdi. Çatışma boyunca, Manş Denizi'nin her iki yakasındaki limanlar ve kıyı şehirleri sık sık düşman kuvvetlerinin saldırısına uğradı.

1341'de bir veraset anlaşmazlığı her iki krallığın güçlerini Bretanya eyaletine çekerek burayı çatışmanın odak noktası haline getirdi. İngiltere tarafından desteklenen hak iddia edenin zafer kazandığı 1364 yılına kadar her iki tarafta da çok az ilerleme kaydedildi. O sırada Gaskonya'da başka çatışmalar da yaşanıyordu, ancak iki taraf da fazla ilerleme kaydedemedi.

Edward'ın İstilası

Edward, Temmuz 1346'da Fransa'yı ağır bir şekilde işgal etti. Sürpriz saldırı sayesinde Caen tek bir günde düştü. VI. Philip bir ordu topladı, Fransızlar ve İngilizler kedi fare oyunu oynadı ve sonunda İngilizler avantajlı bir bölgede çarpışmaya zorladı.

26 Ağustos 1346'da iki ordu Crécy-en-Ponthieu'de çarpıştı. Bir sonraki muharebede, sayıca üstün olan İngiliz kuvvetleri Fransızları ezip geçti. Fransızlar inanılmaz sayıda kayıp verdi. İngilizler en fazla birkaç yüz adam kaybetmiş olabilirken, Fransızlar neredeyse dört bin kayıp vermişti. Yüz Yıl Savaşı'nın bu muharebesi İngiliz uzun yaylı okçularının gücünü kanıtlamış, İngilizlerin liman kenti Calais'yi ele geçirmesini sağlamış ve bu kent sonraki iki yüzyıl boyunca İngilizlerin elinde kalmıştır.

Bu sırada Fransa, İngiltere'nin üstesinden gelmekte zorlanıyordu, bu yüzden İskoçya'yı kendileri adına işgal etmeye çağırdılar. İskoçlar da aynı fikirdeydi ve böylece 1346'da Fransa'yı işgal ettiler. Bunu, İngilizlerin çok az kayıp vererek kesin bir şekilde kazandıkları Neville's Cross Muharebesi takip etti. İskoçya Kralı II. David de esir alınanlar arasındaydı. İskoçya'dan gelen tehlikenin önemli ölçüde azalmasıyla İngiltere, kuzey sınırı hakkında endişelenmek zorunda kalmadan Fransa'ya odaklanabilirdi.

Yüz Yıl Savaşı, 1347'den 1351'e kadar süren Kara Ölüm nedeniyle durdu. Avrupa'yı kasıp kavuran ve nüfusun tahminen yüzde 40'ını öldüren veba yüzünden hiçbir ulus savaşacak durumda değildi. Yine de İskoçlar salgını ilahi bir ceza olarak gördükleri için 1349'da İngiltere'ye saldırmaya karar verdiler. Hastalık İskoç birlikleri arasında yayıldı ve askerler hastalığı anavatanlarına taşıdı.

Veba salgını azaldıktan ve İngiltere yeniden savaşa girebilecek kadar düzeldikten sonra, Edward'ın Kara Prens olarak bilinen oğlu Gaskonya bölgesinden iki sefere çıktı. Fransızlar onu Poitiers'de durduramadan önce, bir dizi kasaba ve şehri tahrip etti, yağmalayıp soydu. Bunu takip eden muharebe (Poitiers Muharebesi) Fransızların bir başka yıkıcı kaybıyla sonuçlandı. Sayıca en az ikiye bir oranında üstün olmalarına rağmen, İngilizler Fransızları yenmeyi ve çok az ölümle yaklaşık 7.000 düşmanlarını yakalamayı ya da öldürmeyi başardılar. Fransa Kralı II. John'un tutuklanması Fransız monarşisi için büyük bir gerileme oldu.

Savaştan sonra Fransız soyluları ve paralı askerler, kraliyetin gücü azaldıkça krallığı yağmalayarak ortalığı kasıp kavurdular. Bu durumdan yararlanan Kara Prens, Reims'i kuşatmaya ve Paris'i almaya çalıştı ama sonuçta başarısız oldu. Ardından korkunç bir dolu fırtınası başladı ve bin İngiliz askeri öldü. Bundan sonra iki krallık Brétigny Antlaşması'nı imzaladı ve bir süre barış içinde yaşadı. Ancak barış uzun sürmedi ve 1366'da İspanya ve Navarre, Yüz Yıl Savaşı'nın yeniden başlamasında vekaleten savaşan taraflar haline geldi.

İngilizler İnisiyatifi Kaybediyor

İber Yarımadası, İspanya'daki Kastilya Krallığı'nda yaşanan bir veraset krizi nedeniyle çatışmanın içine sürüklendi. İddia sahiplerinden biri İngilizler tarafından desteklenirken, diğeri Fransızlar tarafından destekleniyordu. 1366'dan 1372'ye kadar süren Yüz Yıl Savaşı çoğunlukla bu bölgede yaşandı. Kastilyalıların La Rochelle Muharebesi'nde İngiliz donanmasını yenerek İngiliz filosunu yok etmesi ve yeni Fransız kralı V. Charles'ın Fransa'daki tüm İngiliz mülklerini gayrimeşru ilan etmesine yol açması, zaten aşağılayıcı olan durumu daha da kötüleştirdi.

İngilizler 1373'te büyük bir yağma ve para ikmali kampanyasına girişti. Gaunt'lu John, Calais'den 9000 kişilik bir kuvvetle yola çıktı, ancak Bordeaux'ya giderken karşılaştıkları Fransız gerillalar tarafından demoralize edilmiş, açlıktan ölmek üzere olan bir insan yığınına dönüştürüldüler.

1380'de İngilizler Bretanya'yı işgal etti, ancak maliyeti yüksek oldu ve Fransa için diplomatik bir zafer olan bir anlaşmaya razı olarak Nantes kuşatmasını terk etmek zorunda kaldılar. Sonraki yıllarda Fransa, iç anlaşmazlıklar, hoşnutsuzluk ve liderlik sorunları ilerlemeyi yavaşlattığı için kazanımlarından istifade edemedi. Aynı şekilde İngiltere de rejim değişikliği, köylü isyanı ve Galler İsyanı gibi problemlerden payına düşeni aldı.

Yüz Yıl Savaşı sona ermiş olsa da, iki ülke 1383-1385 yılları arasında Portekiz'de olduğu gibi vekalet savaşlarında birbirleriyle savaşmaya devam etti (İngilizler kralın kazanmasını destekliyordu).

V. Henry

Fransızlar 1415'te Burgundy'de sorun yaşıyordu ve İngiltere Kralı V. Henry bunu işgal için bir fırsat olarak gördü. Yaklaşık 10.500 askeri Fransa'ya çıkarma yaptı. Başarılı olmasına rağmen Harfleur'un işgali pahalıya mal oldu ve bunun sonucunda birçok İngiliz askeri dizanteriye yakalandı.

Yenildiklerini anlayan İngilizler Calais'ye doğru kaçmaya başladılar, ancak Fransızlar tarafından durduruldular. Bunu izleyen Agincourt Muharebesi, soylularının %40'ını savaşta kaybeden Fransızlara karşı yankılanan bir İngiliz zaferiydi. V. Henry ve birlikleri İngiltere'ye döndü ve hemen başka bir istila planlamaya başladı.

V. Henry 1417'de Normandiya Dükalığı'nın neredeyse tamamını geri aldı, ancak Paris ertesi yıl Burgonyalıların eline geçti. Bu gerilemelerin sonucunda Fransızlar teslim oldu ve çılgın Fransız kralı VI. Charles'ın ölümü üzerine İngiliz hükümdarının Fransız tacını almasını öngören Troyes Antlaşması'nı imzaladı. "Veliaht" (Fransız tacının varisi) olan oğlu VII. Charles'ın meşru olmadığı belirlenmişti. Ne yazık ki V. Henry bu anlaşmanın tamamlandığını görecek kadar yaşayamadı. Dizanteri nedeniyle 1421 yılında vefat etti.

İskoçya Dauphin'in yanında savaşmak üzere adam gönderdi ve çatışma uzadı. Fransız-İskoç ittifakı Baugé Muharebesi'ni kazanırken, Verneuil'de Veliaht'ın ordusu karşısında aldıkları ezici yenilgi Fransa'daki İskoç varlığını fiilen sona erdirdi. Bu noktada, Orléans'ı kuşatan İngilizler Yüz Yıl Savaşı'nda zafere ulaşacak gibi görünüyordu.

Jeanne d'Arc Fransa'yı Nasıl Etkiledi?

Jeanne d'Arc (İngilizce: Joan of Arc, Türkçe: Jan Dark), VII. Charles'ın huzuruna çıkmak için Chinon'a gittiğinde Fransa, iç savaşla parçalanmış ve birbirini izleyen yenilgilerle yıkılmış bir ülkeydi. Charles bile zaman zaman yüklendiği ağır görev yüzünden umutsuzluğa kapılıyor, cesareti kırılıyordu. Ne var ki Jeanne, inanılmaz denecek kadar kısa bir zamanda Fransızlara, İngilizleri bozguna uğratmalarına yardımcı olacak bir ruh aşılamasını bildi. 1420'de, Veliaht Charles, babası VI. Charles'ın Troyes Antlaşması'nı imzalamasıyla Fransa tahtının varisliğinden uzaklaştırılmış, böylece İngiltere Kralı V. Henry ile mirasçıları Fransa tahtının varisi olarak tanınmışlardı. Ne var ki, iki yıl içinde anlaşmayı imzalayan hükümdarların ikisi de öldü. Veliaht prens derhal kendini Fransa Kralı VII. Charles ilan ettiyse de mücadelesinin haklılığı konusundaki kaygılar İngilizlere karşı direnişini tehlikeye düşürdü.

Ancak Jeanne d'Arc, VII. Charles'ın ona güvenmesini sağlamayı başardı. Yüz Yıl Savaşı sırasında Jeanne'ın, Fransız ordusuna esin kaynağı olmaktaki becerisi, mücadelenin kaderini değiştirmekte önemli ve anlamlı etkenlerden biri olmuştur. Jeanne'ın Orleans'da kazandığı başarı, İngilizlerin yenilmez olmadıklarını gösterdi. Zaferin mümkün olabileceği kendilerine kanıtlanmış Fransızları, İngilizleri Fransa'dan dışarı atmak konusunda giderek daha inançlı ve başarılı oldular.

Savaşın gidişatındaki değişimi gören Burgonya dükü İyi Philippe, babasının Korkusuz Jean'ın veliahtla bir barış görüşmesindeyken öldürülmüş olmasına rağmen Charles'la barış pazarlıklarını yeniden başlatı. 1453'te Arras Antlaşması Fransa'da iç savaşı sona erdirdi.

Bunu izleyen 20 yıl boyunca, İngilizlerin talihi giderek döndü. Gittikçe daha geniş cephelerde savaşmak zorunda kaldılar: Kral VI. Henry beceriksiz bir liderdi ve ordularını besleyecek parasal kaynakları Fransa'nın zenginliğiyle yarış edebilecek gibi değildi. 1453'e gelindiğinde Fransız topraklarındaki İngiliz bölgesi Calais ile Guines kontluğundan ibaret kalmıştı ve 1475'te Picquigny Barışı imzalandı. İngiltere Calais'yi 1558'e değin elinde tutabildi, ama Yüz Yıl Savaşı sona ermişti. Yine de İngiliz hükümdarları 1801'e kadar aynı zamanda Fransız kralı unvanını da koruyabildiler.

Jeanne d'Arc hakkında verilmiş olan dinsizlik hükmüyse 1456 yılında, yargılanmasının yeniden gözden geçirilmesinin ardından iptal edildi. Fakat 1431 yılında yakılarak öldürülmüştü.

Aşama Aşama Yüz Yıl Savaşı

Dört zafer, İngilizlere Yüz Yıl Savaşı'nın sonuçlandıracak zaferin yakında olduğu izlenimi verdi. Ancak, V. Henry'nin Agincourt'ta kazandığı zaferin üzerinden 40 yıl geçmeden İngiltere Calais dışında Fransa'daki tüm topraklarını kaybetmişti.

• 1340 Sluys: İngilizler Fransızları Flandre kıyısı açıklarında bir deniz muharebesinde yenilgiye uğrattılar. Manç Denizi'nin denetimi İngilizlere geçti.
• 1346 Crecy: İngilizler Fransızları Boulogne'un 50 km kadar güneyinde, Crecy-en Ponthieu'de, İngiliz okçularının Fransız süvarı saldırılarını biçmesiyle bozguna uğrattılar.
• 1356 Poitiers: Kara Prens Edward'ın komutasındaki İngilizler, Fransızları bozguna uğrattı. Fransa Kralı II. Jean esir düştü.
• 1415 Agincourt: Boulogne yakınındaki V. Henry'nin komutasındaki 6000 İngilz, dönemin en parlak zaferini kazanarak 25000 Fransız'ı bozguna uğrattı.
• 1453 Castillon: Yüz Yıl Savaşı'nın Bordeaux yakınlarındaki son çarpışmasında zafer Fransızların. İngilizlerin elinde sadece Calais ile Channel Adaları kalıyor.

Yüz Yıl Savaşı Hakkında Sık Sorulanlar