Çoğu insan elektrikli yılan balığının elektrik üretmesi dışında hakkında fazla bir şey bilmez. Soyları tehlike altında olmamasına rağmen, elektrikli yılan balığı dünyanın sadece küçük bir bölgesinde bulunur ve esaret altında yaşaması zordur. Bu yüzden çoğu insan çıplak gözle bir tanesini görme şansına erişmez. Bu hayvanlar hakkında söylenen bazı yaygın "gerçekler" aslında tamamen yanlıştır. İşte bilmeniz gerekenler.
Elektrikli Yılan Balığı Aslında Yılan Balığı Değil
Elektrikli yılan balıklarıyla ilgili en önemli şey, aşağıda görülen Moray'in aksine, aslında yılan balığı olmamalarıdır. Yılan balığı gibi uzun bir gövdeye sahip olmasına rağmen, elektrikli yılan balığı (Electrophorus electricus) aslında bir tür bıçak balığıdır (Notopteridae).
Elektrikli yılan balığı ilk kez 1766'da Linnaeus tarafından tanımlandı ve o zamandan beri birkaç kez yeniden sınıflandırıldı. Şu anda cinsinin tek türüdür. Sadece Güney Amerika'daki Amazon ve Orinoco nehirlerini çevreleyen çamurlu, sığ sularda yaşar.
Elektrikli Yılan Balığı Hava Solur
Bu hayvanlar 2 metre uzunlukta silindirik gövdelere sahipler. Bir yetişkin 20 kilogram ağırlığında olabilir. Erkekler dişilerden daha küçükler. Mor, gri, mavi, siyah veya beyaz gibi çeşitli renklere sahipler. Bu balıklar pullardan yoksundur ve zayıf görme yetileri vardır, ancak işitmeleri geliştirmiştir. İç kulak yüzme kesesine küçük omurga kemikleriyle bağlanır. Bu da işitme kapasitesini artırır.
Bu balıklar suda yaşamalarına ve solungaçlara sahip olmalarına rağmen hava solurlar. Bir elektrikli yılan balığı her on dakikada bir yüzeye çıkarak nefes almalıdır.
Elektrikli yılan balıkları yalnız yaşarlar. Bir araya geldiklerinde kurdukları gruba swarm denir. Hayvanlar az yağmurlu mevsimlerde çiftleşir. Dişi yumurtalarını, erkeğin tükürüğünden inşa ettiği yuvaya koyar.
Yavrular başlangıçta çatlamamış yumurtaları ve daha küçük yılan balıklarını yutar. Ayrıca yengeç ve karides gibi küçük omurgasızları da yerler. Yetişkinler diğer balıkları, küçük memelileri, kuşları ve amfibileri yiyen etoburlardır. Hem avlanma hem de bir savunma aracı olarak elektrik yayma özelliklerini kullanıyorlar.
Vahşi doğada yaklaşık 15 yıl yaşarlar. Esaret altında ise 22 yıl yaşayabilirler.
Elektrik Üreten Organlara Sahiptir
Bir elektrikli yılan balığı, karnında elektrik üreten üç organa sahiptir. Bu organlar bir yılan balığının vücudunun beşte birini oluşturur. Hayvanın düşük voltaj veya yüksek voltaj vermesine ya da elektrolokasyon için elektrik kullanmasına izin verir. Başka bir deyişle, bir yılan balıklarının sadece yüzde 20'si hayati organlarına ayrılmıştır.
Ana organ ve Hunter organı, hepsi bir anda boşalan minik piller gibi davranan yaklaşık 5000 ila 6000 elektrosit veya elektroplak özel hücrelerinden oluşur. Bir yılan balığı avını algıladığında, beyinden üretilen sinir dürtüsü elektrositlere ulaşır ve iyon kanallarının açılmasını sağlar. Kanallar açıkken, sodyum iyonları içeri akar, hücrelerin kutuplarını tersine çevirir ve bir batarya gibi elektrik akımı üretir. Her bir elektrosit sadece 0.15 volt üretir, ancak tehlike anında hücreler iki milisaniye boyunca 1 amper elektrik akımı ve 860 watt'a kadar şok üretebilir. Yılan balığı elektrik tahliyesinin yoğunluğunu değiştirebilir. Akımı güçlendirmek için vücudunu kıvırabilir ve yorulmadan bir saat boyunca elektrik yayabilir. Yılanların havadaki avlarını şoklamak için sudan dışarı atladıkları bilinmektedir.
Saks organı elektrolokasyon için kullanılır. Organ, yaklaşık 25 Hz frekansla 10 V sinyal iletebilen kas benzeri hücreler içerir. Yılan balığı vücudundaki çizgiler, hayvana elektromanyetik alanları algılama yeteneği veren, yüksek frekansa duyarlı reseptörler içeriyor.
Elektrikli Yılan Balıkları Tehlikeli Olabilirler
Elektrikli yılan balığının şoku sersemletici tabancadan gelen kısa, uyuşukluk veren bir sarsıntı gibidir. Bu şok normalde kimseyi öldürmez. Bununla birlikte arka arkaya elektrik almak, kalp çarpması veya kalp rahatsızlığı yaşayan kişilerde solunum yetmezliğine neden olabilir. Elektrikli yılan balığı şokundan kaynaklı çoğu ölüm kişinin suda sarsıntı geçirerek boğulması nedeniyle olmuştur.
Gövdeleri yalıtılmış olduğundan normalde kendilerini şoklayamazlar. Ancak yaralandıklarında bu yara yılan balığını elektriğe duyarlı hale getirebilir.
Başka elektrikli balıklar da var
Elektrikli yılan balığı, elektrik akımı verebilen yaklaşık 500 balık türünden yalnızca biri. 350 volta kadar elektrik yayabilen 19 yayın balığı türü var. Elektrikli yayın balığı Afrika'da, çoğunlukla Nil Nehri civarında yaşıyor. Eski Mısırlılar yayın balığı şokunu artrit ağrısını tedavi etmek için kullandılar. Elektrikli yayın balığı Mısır dilinde "kızgın yayın balığı" anlamına geliyor. Bu elektrikli balıklar yetişkin bir insanı sersemletecek kadar elektrik verebilir ancak ölümcül değildir. Küçük balıklar daha az akım verir ve bu da şoktan ziyade karıncalanma hissi yaratır.
Elektrikli vatozlar da (uyuşturan balığıgiller) elektrik üretir, köpekbalıkları ve ornitorenkler elektriği algılayabilir ancak üretemez.
