Metal İşçiliğinin Tarihi

Metal işçiliğinin ve işlemeciliğinin tarihsel gelişim nasıl oldu? Metaller, insanlık tarihindeki bilinen en eski kullanımı olan MÖ 8000 yılından itibaren pek çok nesne üretiminde kilit rol oynadı. Bugün de kompozit ve özellikli polimerlerin kullanımıyla modern uygarlığın her alanına nüfuz ediyor.

Doğadan bulunan metaller ve özellikle bakır, MÖ 7000 civarında Batı İran ve Doğu Anadolu'da iğne gibi küçük nesnelerin yapımında kullanılmaya başlandı. Bu nesneler bakırın basitçe ezilmesi ve dövülerek biçim verilmesi yoluyla yapıldı. Bakırı ısıtarak daha yumuşak hale getirme yöntemi muhtemelen madenin kazayla ateşe verilmesi sonucunda bulundu. Öte yandan MÖ 3800 civarında bakırın potada eritilmesi yönteminin bulunması metallerin daha geniş ölçekli kullanımını beraberinde getirdi.

Alaşımların ortaya çıkış süreci

MÖ 3000 sıralarında ilk alaşım olan bronz (tunç) üretildi. Kalay ve bakırın bir potada eritilmesi yoluyla yapılan bronz kendisini oluşturan maddelerden daha sağlam ve daha kolay işlenir niteliktedir. Bronz, MÖ 1250 sıralarında demir işlemesinin bulunmasına kadar eşya ve silah yapımındaki esas metal olarak yerini korudu. Saf demir eritme teknolojisi ancak 19. yüzyılda bulundu. Bu nedenle ilk demir eşyalar önce demir filizinin saf olmayan demir "çiçeği"ne eritilmesi, daha sonra demir parçalarının ayrılması ve bir fırında birleştirilmesiyle yapıldı.

Bu üretim yöntemi Avrupa'da 15. yüzyılda basınçlı fırınların bulunmasına kadar devam etti. 18. yüzyıldaki Sanayi Devrimi yeni teknikler ve basınçlı fırınlarda kok kömürünün kullanımını getirdi. Bununla beraber sağlam, yüksek kaliteli, demir karbon alaşımı olan çeliğin geniş çaplı üretimine imkan veren şey İngiliz mucit Henry Bessemer'in 1856'da Bessemer konvertörünü bulması oldu. Sanayi devriminde daha sonraları sağlanan ilerlemeler sayesinde alüminyum, magnezyum ve titanyum gibi hafifliği ve gücü havacılık ve uzay endüstrilerinin gelişiminde yaşamsal roller oynayan diğer metallerin geliştirilmesi mümkün oldu.

Metal işçiliğinin tarihi

Metal sektörünün keşif ve büyüme süreci:

1. Tarih öncesi – Batı İran ve Anadolu. Bakır filizi ezilerek veya dövülerek tespih tanesi gibi küçük eşyaların yapımı için şekle sokulur.
2. MÖ 2600 – 2400 – Dövülmüş bakır levha kullanımı. Erken bakır eritme yöntemleri hala sıcak bakırı döverek daha karmaşık biçimlere gelmelerini sağlayacak derecede incelikteydi.
3. MÖ 1500 – 1200 – Bronz dökümün gelişmesi. Bronz kapların dökümü ve içlerinden çekiçle vurma gibi yollarla süslenmesinde yeni teknikler geliştirilir.
4. MÖ 1500 – 30 – Altını saflaştırma. Eski Mısırlılar MÖ 1500 sıralarında altını gümüşten ayırmayı öğrenir ve süsleme amaçlarıyla daha yaygın olarak kullanmaya başlar.
5. MÖ 900 – MS 100 – Demir kullanımı. Demir işlemesi Batı Anadolu'dan yayılarak MÖ 900 civarında Yunanistan'a ve MÖ 400 civarında Batı Afrika'ya erişir ve daha sağlam alet ve eşyalarını yapımını mümkün kılar.
6. MÖ 540 – 500 – Para olarak metal. Metal sikkeler (altın ve gümüş karışımı) ilk olarak Lidya'da (bugünkü Türkiye) MÖ 640 civarında kullanılır. Eski Yunanlar bu düşünceyi benimser ve Akdeniz'e yayar.
7. 100 – 700 – Anglosakson metal işletmeciliği. Anglo – saksonlar metal işletmeciliğini çoğu zaman süsleme için hayvan biçimlerini kullanarak ileri bir düzeye getirirler.
8. 700 – 800 – Kılıç yapımı. Avrupa'da kılıç yapımcıları karbon eklenmiş demirin katmanlarını ve ince demir şeritleri dövdükten sonra kaynatarak daha sağlam kılıçlar üretirler.
9. 800 – 1300 – 1450 – Değerli metallerden Hristiyan eşyaları. Orta Çağ Hristiyanları altın ve diğer değerli madenlerden, bazen değerli taş kakma yoluyla haç ve kutsal emanet kutusu gibi mukaddes eşyalar yapar.
10. 15. yüzyıl – Döküm metallerden yapılan silahlar. Döküm demiri geliştirilir. Sağlam olduğundan ve silindir gibi biçimlere getirilebildiğinden topçulukta derhal kullanım alanı bulur.
11. 1810 – Kalay kutu. İngiliz mucit Peter Durand yiyecek saklamak için kalay kutu patentini alır. Patenti demirden yapılmış ve demirin paslanmasını önlemek için içi kalay kaplanmış bir kutudur.
12. 1856 – Bessemer konvertörü. İngiliz Henry Bessemer yüksek kaliteli çeliğin yapımına imkan sağlayan konvertörü keşfeder.
13. 1910 – Alüminyum folyo. İlk alüminyum folyo üretilir. 1886'da eritilmiş cevherden elektrik akımı geçirilerek bulunan metalin kitlesel üretimi, yöntemin 1886'da bulunmasından sonra yapımı mümkün hale gelmiştir.
14. 1950'ler – Titanyum hava aracı. Yüksek ağırlık-güç oranından ötürü titanyum geniş ölçüde askeri hava araçlarında kullanılmaya başlar. Ticareti hava araçlarında da artık yaygın kullanılmaktadır.

Metal işçiliğinin tarihi hakkında sık sorulanlar

Kaynaklar:

• The Canadian Encyclopedia – Metallurgy
• Chemistry LibreTexts – Metallurgy