Okyanus bilimi veya oşinografinin tarihsel gelişim hikayesi nedir? Uzun bir süre boyunca, okyanuslar dünyanın en az anlaşılan olguları olmuştur. Ancak deniz yaşamı hakkındaki bilgiler arttıkça ve okyanus zemininin topografisi çıkarıldıkça, geliştirilen yeni teknikler bazı okyanus keşiflerinin yapılmasını sağladı.
Oşinografi (Okyanus Bilimi)
Deniz keşfinin ilk kayıtları, 3.000 yıl önce yer bulmak için çizelgeler yapan ve okyanusun derinliklerine inmek için ağırlıklar kullanan Fenikelilere kadar dayanır. Antik Yunan filozofu Aristoteles deniz yaşamı hakkında düşünen ilk düşünürlerinden biriydi ve diğer antik Yunanlar, kıyıdan uzaklaştıklarında gemilerin konumlarının tespit edilmesini sağlamak için aletler geliştirdiler.
Ancak açık okyanuslar, Kristof Kolomb 1400'lerde Atlantik'in uzak kısmında kara parçası bulma umuduyla batı kısmına doğru denize açılana kadar Batılılar tarafından keşfedilmemiş olarak kaldı. Bu durum, sonunda dünya okyanuslarının boyutunu ortaya çıkaran ve haritacıların okyanusların şekillerini çizmesine olanak sağlayan Ferdinand Macellan'ın okyanus etrafından dolaşması gibi daha fazla keşif yolculuğunun önünü açtı.
Okyanus yüzeyinin altında çalışmak için hayata geçirilen bilimsel girişimler 19. yüzyılda başladı. İlk araştırmalar sondaj zincirleri ve ağ örnekleriyle yapıldı. II. Dünya Savaşı sonrasında sonarın bulunması, okyanus zemininin haritalanmasına yardımcı oldu. Yakın zamanda gelişmiş sonarlar, uydu teknikleri ve denizaltı filoları okyanusun coğrafyası kadar deniz yaşamı ve okyanus akıntıları hakkında bilgi sahibi olmamıza yardımcı oldular.
Oşinografinin Tarihsel Gelişim Çizelgesi
MÖ 1200-250 – Fenikeli Tüccarlar
Fenikeli ilk denizciler, kanallar bulmak için deniz dibine dalarlar. Ticareti mümkün kılmak için ilk madeni parayı kullanırlar.
MÖ 500-200 – Yunan Deniz Bilimi
Aristoteles kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar, derisi dikenliler ve balıklar gibi pek çok türü tanımlar.
MÖ 80 – Antikythera Düzeneği
Yunanlar denizde yön bulmak ve gökyüzü hareketlerini çizmek için saat mekanizması şeklinde Antikythera düzeneği gibi aletler geliştirirler.
1492 – Kolomb'un Yolculuğu
İtalyan denizci Kristof Kolomb'un Amerika'ya olan yolculuğu, Atlantik'i aşmanın ve hatta dünyanın etrafını gemiyle dolaşmanın mümkün olduğunu gösterir.
1519-22 – Macellan Boğazı
Portekizli kaşif Ferdinand Macellan Atlantik Okyanusu'ndan Pasifik Okyanusu'na geçen ve yolda Macellan Boğazı'nı keşfeden ilk kişidir.
1769-71 – Kaptan Cook'un Endeavour Gemisi
İngiliz amiral James Cook, Güney Okyanuslara yolculuk yapar. Yeni Zelanda ve Avustralya'ya ulaşan ilk Avrupalıdır.
1842 – Matthew Maury
"Oşinografinin babası" kabul edilen Amerikalı deniz subayı Maury, dünya okyanuslarının deniz haritalarını derler.
1872-76 – HMS Challenger
HMS Challenger, dünya etrafındaki yolculuğu sırasında okyanus hakkında çok fazla miktarda veri toplar.
1956 – Orta-Okyanus Sırtı
Amerikalı oşinograflar Marie Tharp ve Bruce Heezen orta ve okyanus sırtını keşfederler – Atlantik'te deniz zemini boyunca uzanan su altı sırtı.
1960 – Dibe Doğru Dalma
Trieste batiskafı (dalgıç gemi) okyanusun en derin kısmına yapılacak ilk dalışı gerçekleştirmek için Pasifik'teki Mariana Çukuru'nda 10.911 metre aşağıya dalar.
1968 – Derin Deniz Sondajı
Orta-Atlantik sırtından alınan kaya örnekleri okyanus zemininin aktif olarak genişlediğini kanıtlayan mıktanıslanmayı gösterir.
1977 – Okyanus Zemini
Marie Tharp ve Bruce Heezen sonar tarafından kaydedilen verileri kullanarak dünyadaki tüm okyanusların zeminlerinin ilk doğru kabartma haritasını yapar.
1984 – Nautile
Nautile batiskafı, RMS Titanic enkazının filmini çekmek için kullanılır ve 2009'da Atlantik Okyanusu'na düşen Air France Uçuş 446'nin kara kutusunu araştırır.
2000-10 – Deniz nüfus sayımı
Tüm okyanuslar genelindeki yaşamın çeşitliliğin katalog haline getirildiği Deniz Yaşamı Popülasyon Sayımı başladıktan 10 yıl sonra 2010'da tamamlandı. Bilinen deniz türlerine ilişkin en iyi tahminler sayımın başlarında 230.000 iken sayımın bitimiyle en az 244.000 olarak açıklandı. Megaleledone setebos ahtapotu pek çok ilginç keşiflerden birisidir.
2012 – Deepsea Challenger
Kanadalı film yapımcısı James Cameron Deepsea Challenger (Derin Deniz Gezgini) denizaltısıyla Mariana Çukuru'nun zeminine gider ve oradaki hayatla ilgili film yapar.
Oşinografi hakkında sık sorulanlar
Oşinografinin kurucusu olarak kim kabul edilir?
Oşinografinin babası genellikle, ilk okyanus haritalarını oluşturmak için rüzgarlar ve akıntılarla ilgili verileri derleyen 19. yüzyıl Amerikalı deniz subayı Matthew Fontaine Maury olarak kabul edilir.
Oşinografide kullanılan en eski aletlerden bazıları nelerdir?
Oşinografide kullanılan en eski aletlerden bazıları, okyanusun derinliğini ölçmek için kullanılan sondaj hatlarıydı. Bunların yerini daha sonra derinliği ölçmek için sonar kullanan yankı iskandilleri aldı.
HMS Challenger oşinografinin gelişiminde nasıl bir rol oynamıştır?
1872'den 1876'ya kadar sefer yapan bir İngiliz araştırma gemisi olan HMS Challenger, ilk özel oşinografik araştırma seferi olarak kabul edilir. Okyanus akıntıları, sıcaklıklar ve deniz yaşamı hakkında büyük miktarda veri toplamış ve oşinografi alanını meşru bir bilimsel disiplin olarak kurmuştur.
Teknoloji oşinografi alanını nasıl etkiledi?
Teknolojinin oşinografi alanı üzerinde derin bir etkisi olmuştur. Sonar, uzaktan algılama ve robotik alanındaki gelişmeler bilim insanlarının okyanusu bir zamanlar imkânsız olan şekillerde keşfetmelerine olanak sağlamıştır. Örneğin, uzaktan kumandalı araçlar (ROV'lar) ve otonom su altı araçları (AUV'ler) artık insanlar için çok tehlikeli veya erişilemez olan derinliklere ve yerlere ulaşabilmektedir.
Günümüzde oşinografların karşılaştığı en büyük zorluklardan bazıları nelerdir?
Günümüzde oşinografların karşılaştığı en büyük zorluklardan bazıları iklim değişikliği, aşırı avlanma, kirlilik ve okyanus asitlenmesidir. Bu sorunlar deniz ekosistemleri üzerinde önemli bir etkiye sahiptir ve ele alınması için sürekli araştırma ve yenilik gerektirmektedir. Ayrıca, derin okyanus ve onun birçok gizemi hakkında hala öğrenilecek çok şey var.
Kaynaklar:
