Zamanda yolculuk ederek geçmişe ya da geleceğe gitmek mümkün mü? Daha erken bir çağı ziyaret etmek için zamanda geriye gitmek şüphesiz harika olurdu. Bu konu bilim kurgu, fantezi romanları, filmler ve TV şovları için daima ön planda oldu. Kim geri dönüp dinozorları görmeyi, evrenin doğuşunu izlemeyi ya da büyük büyük babasıyla tanışmayı istemez? Bir yanlışı düzeltmek, farklı bir karar vermek veya tarihin akışını değiştirmek için önceki bir zamana gidebilir miyiz?
Zamanda yolculuk mümkün mü?
Geçmişe yolculuğa dair birçok soru, ancak pek az çözüm var. Bilimin şu anda bize verebileceği en iyi cevap zamanda yolculuğun teorik olarak mümkün olduğudur. Ama buna henüz yakın değiliz.
İnsanların her saniye zamanda yolculuk ettiğini ve bu yolculuğun yalnızca bir yönde yani geçmişten günümüze ve geleceğe doğru olduğunu biliyoruz. Ne var ki kimse yolculuk süresinin hızını kontrol edemiyor veya hiç kimse zamanı durdurup yaşamaya devam edemiyor. Zaman bizim için sürekli ilerleyen tek şeritli bir yoldur.
Bu kavram Albert Einstein'ın görelilik teorisine de uyar. Çünkü zaman sadece tek yönde hareket eder – geleceğe. Zaman aksi yönde akarsa insanlar geçmiş yerine geleceği hatırlardı. Bu mantıksız olduğundan geçmişe gitme fikri aslında fizik yasalarını ihlal eden bir görüştür.
Geleceğe gitmek
Her saniye geleceğe gidiyoruz. Geleceğe yolculuk etme hızımızı artırmamız mümkün olmasa da, zamanın geçişini hızlandırmamız mümkündür. Ancak bu yalnızca küçük oranlarda oluyor (saniye veya dakika). Ve şimdiye kadar sadece Dünya'nın yörüngesinde bulunan insanlar için geçerli oldu. Uzay istasyonundaki insanlar için zaman farklı hızda ilerler. Peki bu zaman farkını artırmak mümkün mü?
Teorik olarak evet. Einstein'ın izafiyet teorisine göre (özel görelilik kuramı), zamanın geçişi nesnenin hızıyla ilgilidir. Bir nesne uzayda ne kadar hızlı hareket ederse yavaş ilerleyen bir gözlemciye kıyasla zaman onun için o kadar yavaş geçer.
Geleceğe yolculuk etmekle ilgili klasik bir örnek ikiz paradoksudur. Her biri 20 yaşında ikizler düşünün. Dünya'da yaşıyorlar. Biri neredeyse ışık hızında seyahat eden bir uzay gemisinde beş yıllık yolculuğa çıkıyor. İkiz 25 yaşında Dünya'ya dönüyor. Ancak, Dünya'daki ikizi 95 yaşında oluyor. Gemideki ikiz için zaman sadece beş yıl ilerlemiştir ancak ışık hızına yakın sürati nedeniyle gelecekteki bir Dünya'ya dönmüştür. Yani geleceğe yolculuk etmiştir.
Kara delik ve solucan deliği
Bilim kurgu filmlerinde sıkça anlatılan o zaman makinesini yapma fikri büyük olasılıkla yalnızca hayallerde kalacak ancak astrofizik bize bunun başka bir yolu olduğunu söylüyor: Kara delikler.
Genel Görelilik Teorisi'ne göre, dönen bir kara delik bir solucan deliği oluşturabilir. Bu köprü iki uzay-zaman noktası arasında veya belki de farklı evrenler arasında teorik bir köprüdür. Ancak kara deliklerle ilgili bir sorun vardır. Dengesiz oldukları ve bu yüzden de içinden geçilemez oldukları düşünülür. Bununla birlikte, fizik teorilerindeki son gelişmeler bu yapıların zamanda yolculuk etmenin anahtarı olabileceğini gösteriyor. Ne yazık ki bunu yaptığımızda neyle karşılaşacağımız konusunda hiçbir fikrimiz yok.
Teorik fizik, solucan deliğinin içine giren birine ne olacağını tahmin etmeye çalışır, tabii önce böyle bir yere yaklaşabilirsek. Daha da önemlisi, henüz bu yolculuğu güvenli şekilde yapmayı sağlayacak mühendislik çözümleri yok. Şu anda inanılan şey bir uzay gemisi kara deliğe girdiği anda karşılaşacağı muazzam yer çekimi kuvvetinin onu parçayalacağıdır. Gemi ve gemideki herkes kara deliğin kalbindeki tekillikte (singularity) bir olur .
Peki ya teoride bir solucan deliğinden geçmek mümkün olsaydı ne olurdu? İnsanlar nasıl bir deneyim yaşardı? Diğer tarafta ne bulacağımızı ve eğer zamanda yolculuk edersek bile hangi zaman diliminde olacağımızı bilebilir miyiz? Birisi bu geziyi güvenli şekilde yapmanın yolunu geliştirene kadar bunlara cevap bulmamız mümkün olmayacak.
Nedensellik ilkesi ve alternatif evrenler
Geçmişe yolculuk etme fikri her türlü paradoksu beraberinde getiriyor. Örneğin, bir kişi zamanda geri gider ve bir ebeveyni henüz çocukları doğmamışken birbirinden ayırırsa ne olur? Bununla ilgili birçok dramatik hikaye yazıldı. Tıpkı birisinin bir diktatörü öldürerek tarihi değiştirmesi ya da ünlü bir insanın hayatını kurtarması gibi…
Paralel evren fikri burada ortaya çıkıyor. Görünüşe bakılırsa zamanda yolculuk alternatif bir gerçeklik oluşturmaktadır. Evet, biri geçmişe yolculuk ederek birinin doğumunu engellerse veya birini öldürürse, kurbanın genç versiyonu asla o gerçeklikte var olmayacaktır. Ancak diğer taraftaki asıl gerçeklikte hiçbir şey değişmeden devam eder. Yani zamanda geriye giden bir gezgin kendisine yeni bir gerçeklik yaratır ve kendi dünyasına bir daha asla geri dönemeyebilir. (Geçmişteki o noktadan geleceğe yolculuk ederse de daha önce bildiklerinden farklı, ayrı ve yeni bir gerçeklik bulur).
Zamanda yolculuk paradoksu
Bu da bizi nadiren tartışılan başka bir konuya getiriyor. Solucan delikleri doğaları gereği insanı zaman ve mekanda farklı bir noktaya seyahat ettiriyor. Birileri Dünya'dan ayrılıp solucan deliğine girebilir ve evrenin diğer bir tarafından çıkabilir (hala bizle aynı evrende olacaklarını varsayarak). Eğer Dünya'ya geri dönmek isterlerse az önce çıktıkları solucan deliğinden (kendilerini aynı zamana ve yere götürecek) geçebilirler ya da daha geleneksel yöntemlere başvurmak zorunda kalabilirler. Bunlar bazı sorunlar doğuruyor.
Gezginler solucan deliğinden geri döndüğünde bulduğu Dünya "geçmişte" olacaktır. Işığa yaklaşan hızlarda seyahat etmek gezgin için zamanı yavaşlatacağından Dünya'da çok çok az bir zaman geçecektir. Yani geçmiş gezginin gerisine düşer ve deliğe giriş ile çıkış arasındaki süre yani normal gelecek artık geçmiş olur… İşte zamanda yolculuk böyle problemli işliyor.
Gezginler solucan deliğine tekrar girerek geriye yani geçmişe gittiğinde (Dünya'daki zamana kıyasla) eğer çok uzağa yolculuk etmişlerse döndüklerinde kendilerini ilk ayrıldıklarından çok ileri bir Dünya'da bulacaklar. Bu gerçekler zaman yolculuğunun tüm amacını baltalıyor.
Geçmişe gitmek
Şu an ki teknolojimiz ve fizik anlayışımız ile geçmişe yolculuk etmek mümkün görünmüyor. Ancak belki bir gün, bundan binlerce yıl sonra insanlar zaman yolculuğunu mümkün kılacak sistemler keşfedebilir. Bu teori o zamana dek bilim kurgunun ürünü olarak kalmaya devam edecek.
Zaman yolculuğu hakkında sık sorulanlar
Zaman yolculuğu mümkün mü?
Mevcut fizik anlayışımıza göre, zaman yolculuğu teorik olarak mümkündür, ancak bu noktada tamamen spekülatif kalmaktadır.
Zaman yolculuğu nasıl çalışır?
Zaman yolculuğu için kara deliklerin, solucan deliklerinin ve ışık hızına yakın seyahatin neden olduğu zaman genişlemesinin kullanımı da dahil olmak üzere önerilen birkaç yöntem vardır. Her yöntemin kendine özgü zorlukları ve sınırlamaları vardır.
Zaman yolculuğu ile ilgili paradokslar nelerdir?
Zaman yolculuğu potansiyel olarak dede paradoksu gibi paradokslara yol açabilir; bu paradoksta bir zaman yolcusu zamanda geriye gider ve yanlışlıkla kendi doğumunu engeller, bu da en başta zamanda geriye gitmek için asla var olmayacağı paradoksal bir durum yaratır.
Zaman yolculuğunun bazı felsefi çıkarımları nelerdir?
Zaman yolculuğu özgür irade, nedensellik ve determinizmle ilgili soruları gündeme getirir. Eğer zamanda yolculuk mümkünse, bu geleceğimizin önceden belirlenmiş olduğu anlamına mı gelir? Zaman yolculuğu yoluyla tarihin akışını değiştirebilir miyiz, yoksa her zaman aynı sonuçları yaratmaya mahkum muyuz?
Zaman yolculuğunun bazı etik sonuçları nelerdir?
Zaman yolculuğu, geçmişteki olaylara müdahale edip etmememiz veya tarihi daha iyiye doğru değiştirmeye çalışıp çalışmamamız gerektiği gibi etik soruları gündeme getirir. Ayrıca, geçmişi değiştirmenin hem amaçlanan hem de amaçlanmayan potansiyel sonuçları ve iklim değişikliği gibi sorunları ele almak veya felaketleri önlemek için zaman yolculuğunu kullanmak için gelecek nesillere karşı bir sorumluluğumuz olup olmadığı hakkında sorular ortaya çıkarmaktadır.
