Cehennem Kapısı: Türkmenistan'daki Darvaza Çukuru

"Cehennem Kapısı" olarak da bilinen Derveze gaz krateri, Türkmenistan'da bulunan bir doğal gaz sahasıdır.

Yazar Burcu Kara
cehennem kapısı türkmenistan darzava

Sovyet jeologlar 1971'de Türkmenistan'daki 350 nüfuslu küçük bir köyden yedi kilometre ötedeki Karakum Çölü'nde dev bir çukur açtılar. Sondaj kulesi delme sırasında gazla dolu büyük bir doğal mağaraya isabet etti. Mağara çöktü ve bu kısımdaki kayıtlar gizli tutulmasına rağmen, muhtemelen hem sondaj kulesini hem de birkaç jeologu beraberinde içeri aldı. Olayın sonunda yaklaşık 70 metre genişlikte ve 20 metre derinlikte bir krater oluştu ve içindeki metanı atmosfere yaymaya başladı.

Kratere Yapılan İlk Müdahale

türkmenistan cehennemi kapısı darvaza karakum çölü turistler film ekibi
Cehennemi Kapısı, Darvaza (Karakum Çölü, Türkmenistan)

Metanın iklim değişikliğindeki rolü ve sera gazı olarak potansiyeli henüz bu dönemde dünya bilincine yerleşmemiş olmasına rağmen, bir köyün yakınında geniş bir çukurdan sızan zehirli gaz olması fikri yeterince kötü görünüyordu. Sovyet bilim adamları en iyi seçeneğin krateri ateşe vererek gazı yakmak olduğuna karar verdiler. Yakıtın bir hafta içinde biteceğini tahmin ederek, bu görevi deliğe el bombası atarak yerine getirdiler.

Bu olay dört on yıldan daha uzun bir zaman önceydi ve bugün krater hala yanıyor. Çukurdan gelen parlaklık her gece Darvaza'dan görülebiliyor. "Darvaza" adı Türkmen dilinde "kapı" anlamına gelmektedir. Bu nedenle yerel köy halkı yanan bu çukura "Cehenneme Kapısı" adını vermeyi uygun gördüler.

Cehennemi Kapısı, Darvaza (Karakum Çölü, Türkmenistan) Turistler
Cehennemi Kapısı, Darvaza sık sık turistlerin ilgi odağı oluyor

Bu yavaş yavaş yanan ekolojik felaket çukuru zaman içinde Türkmenistan'ın az sayıdaki turistik cazibe merkezlerinden biri haline geldi. Pek çok maceraperest ruhu, yaz sıcaklarının Darvaza çukurundan bağımsız olarak 50ºC'yi bulabildiği Karakum Çöl'üne çekmektedir.

Cehennem Kapısı'nın Bugünkü Durumu

Darvaza Cehennem Kapısı çukurunun turistik potansiyeline rağmen, Türkmen Devlet Başkanı Kurbankulu Berdimuhammedov krateri 2010 yılındaki ziyaretinden sonra yerel yetkililere ateşi söndürmenin bir yolunu bulmaları emrini verdi.

Cumhurbaşkanı yangının yakındaki diğer sondaj alanlarındaki gazı çekerek, Türkmenistan'ın Avrupa, Rusya, Çin, Hindistan ve Pakistan'a yaptığı hayati doğal gaz ihracatına zarar vereceğinden korktuğunu belirtti.

Cehennem Kapısı, Darvaza krateri kamp alanı
Cehennem Kapısı kraterinde bir kamp alanı

Türkmenistan o yıl 4 milyar metreküp doğal gaz üretti ve Petrol, Gaz ve Maden Kaynakları Bakanlığı 2030 yılına kadar 20,4 milyar metreküp seviyesine ulaşma hedefini açıkladı. Dış görünüşüyle oldukça korkutucu olsa da, Darvaza Cehennem Kapısı doğal gaz üretim değerleri üzerinde önemli bir etkiye sahip gibi görünmüyor.

Cehennem Kapısı'na Benzer Doğal Oluşumlar

Suyla dolu bir krater; gaz kabarcıkları görülebiliyor. Darvaza Gaz Krateri'nden yaklaşık 23 km uzaklıkta.
Suyla dolu bir krater; gaz kabarcıkları görülebiliyor. Darvaza Gaz Krateri'nden yaklaşık 23 km uzaklıkta.

Cehennem Kapısı son yıllarda alev alev yanan tek Orta Doğu doğal gaz rezervi değil. Komşu Irak'taki Baba Gürgür petrol sahasındaki gaz alevleri 2.500 yıldan beri yanıyor.

Doğal gaz birikintileri ve volkanik aktivite, bu yüzey bozukluklarının yakınında, özellikle fay hatları boyunca ve diğer doğal gazlar bakımından zengin bölgelerde benzer anomalilere neden oluyor. Avustralya'nın Yanan Dağı (The Burning Mountain), yüzeyinin altında bir kömür damarına sahip ve sürekli olarak ateş püskürmesine neden oluyor.

Çamur Krateri. Darvaza Gaz Krateri'ne yaklaşık 10 km.
Çamur Krateri. Darvaza Gaz Krateri'ne yaklaşık 10 km.

Bir diğer yanan dağ olan Azerbaycan'ın Yanar Dağ'ı bir koyun çiftçisinin 1950'lerde Hazar Denizi'ndeki bu doğal gaz deposunu kazayla yakması sonucu ortaya çıktı.

Cehennem Kapısı gibi bu doğal olayların her biri her yıl binlerce turist tarafından ziyaret edilmekte olup, insanlara Dünya'nın ruhuna bakmak için bir şans veriyor.

Cehennem Kapısı Hakkında Sık Sorulanlar

Cehennem Kapısı nedir?

Cehennem Kapısı veya Derveze gaz krateri, Türkmenistan'ın Karakum Çölü'nde bulunan büyük bir kraterdir. 1971'de bir doğal gaz sondaj kazası sonucu oluşmuş ve o zamandan beri sürekli yanarak kendisine "Cehennem Kapısı" lakabını vermiştir.

Cehennem Kapısı'nın bilimsel önemi nedir?

Cehennem Kapısı veya Derveze gaz krateri eşsiz bir doğa olayıdır ve bölgenin jeolojisi ve yeraltı gaz rezervuarları hakkında fikir vermektedir. Bilim insanları, doğal gazın bu koşullar altındaki davranışını ve çevre üzerindeki etkisini daha iyi anlayabilmek için krateri inceledi.

Cehennem Kapısı nasıl oluştu?

Cehennem Kapısı veya Derveze gaz krateri, bir Sovyet sondaj kulesinin yanlışlıkla yüzeyin altındaki bir doğal gaz mağarasını delmesiyle oluşmuştur. Zemin çökerek büyük bir krater oluşturdu. Tehlikeli gazların açığa çıkmasını önlemek için gazın ateşe verilmesine karar verildi ve hızla yanması beklendi. Ancak ateş onlarca yıldır yanmaya devam ediyordu.

Cehennem Kapısı'ndaki yangını söndürmek için bir plan var mı?

Derveze gaz kraterindeki yangının söndürülmesine yönelik tartışmalar ve teklifler olmuştur, ancak kesin bir plan uygulanmamıştır. Krater yanmaya devam ediyor ve hem bilimsel ilgiyi hem de dünyanın dört bir yanından gelen turistleri kendine çekiyor.

Cehennem Kapısı'nın büyüklüğü nedir ?

Derveze gaz kraterinin çapı yaklaşık 69 metre (226 feet) ve derinliği yaklaşık 30 metredir (98 feet). Yanan kraterin genişliği ve çevresindeki çorak manzara, dramatik görsel etkisine katkıda bulunmaktadır.

Cehennem Kapısı ne zamandan beri yanıyor?

Cehennem Kapısı veya Derveze gaz krateri 1971'den beri yanmaktadır, yani elli yılı aşkın bir süredir sürekli yanmaktadır. Alevleri söndürme ya da kraterin üzerini kapatma çabaları başarısız olmuş ve sonuçta bu ateşli manzara devam etmiştir.

Buraya neden "Cehenneme Açılan Kapı" deniyor?

Derveze gaz krateri, ateşli görünümü ve doğal gazın sürekli yanması nedeniyle "Cehenneme Açılan Kapı" lakabını almıştır. Parlayan alevler ve yanan kraterin uçsuz bucaksız genişliği ona uhrevi ve gerçeküstü bir görünüm kazandırmaktadır.

Cehennem Kapısı tehlikeli mi?

Cehennem Kapısı veya Derveze gaz krateri, çevresinde metan ve hidrojen sülfür gibi zehirli gazların bulunması nedeniyle tehlikeli bir alan olarak kabul edilmektedir. Ziyaretçilerin bölgeyi ziyaret ederken dikkatli olmaları ve güvenlik kurallarına uymaları tavsiye edilir.