Kuyruklu yıldızlar Güneş Sistemi'nin en büyük gizemleri arasında. Yüzyıllar boyunca insanlar ortaya çıkan ve kaybolan bu cisimleri kötü bir alamet olarak gördüler. Hayalet gibi görünüyorlardı ve hatta korkutucuydular. Ancak, bilimsel öğretiler batıl inanç ve korkuyu defettikçe, insanlar kuyruklu yıldızların gerçekte ne olduğunu öğrendi: Buz, toz ve kaya parçaları. Bazıları asla Güneş'in yakınından geçmez, ancak bazıları geçer ve gece gökyüzünde gördüğümüz parıltıları oluştururlar. Kayıt altına alınan 3.600 kuyruklu yıldız var.
Kuyruklu Yıldızların Tanımı
Güneş'in ısısı ve Güneş fırtınasının hareketi kuyruklu yıldızın görünümünü değiştiriyor ve bunun insanlar tarafından gözlemlenmesi oldukça büyüleyicidir. Bununla birlikte gezegen bilimciler de kuyruklu yıldızlara büyük değer veriyor, çünkü Güneş Sistemi'nin kökeni ve evrimi hakkında büyüleyici bilgiler taşıyorlar. Taşıdıkları bilgiler Güneş'in ve gezegenlerin tarihinin ilk dönemlerine kadar uzanmakta. Zira Güneş Sistemi'ne ait en eski materyalleri içermekteler ve uzayın fosilleri oldukları söylenebilir.
Kuyruklu yıldızlara tarih boyunca "kirli kartopu" denildi çünkü bu cisimler sadece toz ve kayadan oluşan büyük buz parçalarıdır. İlginç bir şekilde, kuyruklu yıldızların buzlu cisimler oldukları fikri ancak son yüzyıl içinde kanıtlanabildi. Günümüzde ise gökbilimciler uzay araçlarının yanı sıra Dünya'dan da kuyruklu yıldızları görüntüleyebiliyor. Sadece birkaç yıl önce Rosetta adlı uzay aracı 67P / Churyumov-Gerasimenko kuyruklu yıldızının etrafındaki yörüngeye yerleşti ve cismin buzlu yüzeyine bir sonda indirdi.
Kuyruklu yıldızlar, Güneş Sistemi'nin en dış kısmındaki Kuiper Kuşağı (Neptün'ün yörüngesinin dışına uzanan) ve Oort Bulutu gibi uzak yerlerden geliyorlar. Kuyruklu yıldız yörüngeleri son derece eliptiktir. Bazılarının yörüngeleri hem Güneş'ten hem de Uranüs veya Neptün'ün çok ötesindeki mesafelerden geçiyor. Bazen bir kuyruklu yıldızın yörüngesi Güneş Sistemi'ndeki diğer cisimlerle çarpışma rotasına girer; buna Güneş de dahil olur. Çeşitli gezegenlerin ve Güneş'in yerçekimsel etkisi cisimlerin yörüngelerini değiştiriyor ve giderden akan su gibi, Güneş etrafında döndükçe sonunda birbirlerine çarpma noktasına geliyorlar.
Kuyruklu Yıldızın Çekirdeği
Kuyruklu yıldızın ana kısmı çekirdek olarak bilinir. Çekirdek çoğunlukla buz, kaya parçaları, toz ve diğer donmuş gazların karışımından oluşuyor. Buzlar genellikle su ve donmuş karbondioksittir (kuru buz). Kuyruklu yıldız Güneş'e en yakın konumdayken bile çekirdeğini tespit etmek çok zordur çünkü saç (coma) adı verilen buz ve toz parçacıkları bulutu ile çevrililer. Derin uzayda ise çekirdek Güneş'in ışınımının sadece küçük bir yüzdesini yansıtır ve neredeyse dedektörler tarafından tespit edilemez. Tipik kuyruklu yıldız çekirdeklerinin boyutu yaklaşık 100 metre ila 50 kilometre arasında değişiyor.
Kuyruklu yıldızların Güneş Sistemi'nin oluşumunun başlarında Dünya'ya ve diğer gezegenlere su taşımış olabileceğine dair kanıtlar var. Rosetta görevi kuyruklu yıldız 67P/ Churyumov-Gerasimenko'da bulunan suyun türünü ölçtü ve suyunun gezegenimizdeki su ile aynı olmadığını buldu. Bununla birlikte, kuyruklu yıldızların gezegenlere ne kadar su taşıdığını tam olarak bilmek için daha fazla sonda araştırılması yapılması gerekecek.
Kuyruklu Yıldızın Kuyruğu
Kuyruklu yıldızlar Güneş'e yaklaştıkça yayılan ışınım donmuş gazları ve buzları buharlaştırmaya başlar ve cismin etrafında bulutlu bir parıltı yaratır. Resmi olarak coma veya saç olarak bilinen bu bulut binlerce kilometre uzunlukta olabilir. Kuyruklu yıldızları Dünya'dan gözlemlediğimizde, bu "saç" genellikle kuyruklu yıldızın "başı" olarak gördüğümüz şey oluyor.
Kuyruklu yıldızın bir diğer ayırt edici kısmı kuyruk bölgesidir. Güneş'ten gelen ışınımın basıncı kuyruklu yıldızdaki malzeme aşındırır ve iki adet kuyruk oluşturur. İlk kuyruk toz kuyruğu iken, ikincisi çekirdekten buharlaşan ve Güneş rüzgarı ile etkileşim sonucu enerji kazanan plazma kuyruğudur. Kuyruktan gelen toz, kuyruklu yıldızın Güneş Sistemi'nde izlediği yolu görmemizi sağlıyor. Gaz kuyruğunu çıplak gözle görmek çok zor, ancak uzun pozlamalı bir fotoğrafta parlak mavi renkte oldukları görülebiliyor. Güneş'ten zıt yöne işaret eder ve Güneş rüzgarlarından etkilenirler. Kuyruğun uzunluğu genellikle Güneş ile Dünya arasındaki mesafeye eşit oluyor.
Kısa Periyotlu Kuyruklu Yıldızlar ve Kuiper Kuşağı
Genellikle iki tür kuyruklu yıldız var. Türleri Güneş Sistemi'ndeki kökenlerini ortaya çıkarmakta. Birincisi kısa periyotlu olan kuyruklu yıldızlar. Her 200 yılda bir veya daha kısa sürede Güneş'in etrafında bir tur dönüyorlar. Bu tip birçok kuyruklu yıldız Kuiper Kuşağı'ndan gelmekte.
Uzun Periyotlu Kuyruklu Yıldızlar ve Oort Bulutu
Bazı kuyruklu yıldızların Güneş'in yörüngesini bir kez dolaşması 200 yıldan fazla zaman alıyor. Binlerce hatta milyonlarca yıl sürenler de var. Uzun periyotlu kuyruklu yıldız çeşidi ise Oort Bulutu'ndan gelmekte. Burası Güneş'ten 75.000 astronomik birim uzaklıkta bulunuyor ve içinde milyonlarca kuyruklu yıldız var ("Astronomik Birim veya Astronomical Unit " terimi Dünya ile Güneş arasındaki mesafe olan 150 milyon km'dir). Bazen uzun periyotlu bir kuyruklu yıldız Güneş'e doğru gelip aniden yön değiştirir bir daha asla görülmemek üzere uzay boşluğunda kaybolur. Bazıları ise garip bir yörüngeye girerek tekrar tekrar Güneş'in etrafından geçmeye mahkum olurlar.
Halley Kuyruklu Yıldızı
En popüler kuyruklu yıldızlardan biri olan Halley her 75 ila 76 yılda bir Güneş'in etrafından geçiyor ve bu esnada Dünya'dan görülebiliyor. 11 kilometre çapındaki dev ilk kez 1682'de Edmund Halley tarafından keşfedildi. Ardından 1758, 1835, 1910 ve son olarak 1986 yıllarında tekrar görüldü. Halley gelecek sefer 2062 yılında görülebilir olacak. Kısa periyotlu örneklerden biri.
Meteor Yağmuru
Bazı kuyruklu yıldızlar Dünya'nın Güneş etrafındaki yörüngesine girerek geride toz parçacıkları bırakıyor. Dünya bu toz parçacıklarının yolundan geçtiğinde ise küçük parçacıklar atmosfere giriş yapıyor. Parçacıklar Dünya'ya düşmeye başladığı sırada ısınır ve hızla parlamaya başlarlar. Böylece gökyüzünde bir ışık çizgisi oluşur. Kuyruklu yıldızdan kalan çok sayıda parçacık Dünya'ya giriş yaptığında meteor yağmuru görüyoruz. Belirli kuyruklu yıldızlar sürekli olarak Dünya'nın yörüngesindeki aynı noktadan geçtiğinden, bir sonraki meteor yağmurunun konumunu büyük doğrulukla tahmin etmek mümkün oluyor.
Kuyruklu Yıldızlar Hakkında Çıkarımlar
- Kuyruklu yıldızlar, dış Güneş Sistemi'nden gelen buz, toz ve kaya parçalarıdır. Bazıları Güneş'in yörüngesinde dolanır, diğerleri Jüpiter'in yörüngesini dahi geçmezler.
- Rosetta Görevi ile 67P / Churyumov-Gerasimenko adlı bir kuyruklu yıldıza gidildi. Kuyruklu yıldız üzerindeki su ve diğer buzların varlığı doğrulandı.
- Kuyruklu yıldızın yörüngesine 'periyot' denir.
- Kuyruklu yıldızlar hem amatör hem de profesyonel gökbilimciler tarafından gözlemlenebilir.
Kuyruklu Yıldızlar Hakkında Sık Sorulanlar
Kuyruklu yıldız nedir?
Kuyruklu yıldız, güneşin yörüngesinde dönen küçük, buzlu bir nesnedir. Donmuş su, gaz, toz ve diğer malzemelerden oluşurlar ve boyutları birkaç metreden onlarca kilometreye kadar değişebilir.
Bir kuyruklu yıldız ile bir asteroit arasındaki fark nedir?
Hem kuyruklu yıldızlar hem de asteroitler güneşin yörüngesinde dönen küçük, kayalık nesneler olsa da kuyruklu yıldızlar donmuş gazlardan oluşur ve güneşin yakınından geçtiklerinde Dünya'dan görülebilen karakteristik bir kuyrukları vardır. Asteroitler kaya ve metalden oluşur ve görünür bir kuyrukları yoktur.
Kuyruklu yıldızın neden kuyruğu vardır?
Bir kuyruklu yıldız güneşe yaklaştıkça, ısı buzun ve diğer donmuş gazların buharlaşmasına ve kuyruklu yıldızın arkasında parlayan bir kuyruk oluşturan toz ve parçacıkların açığa çıkmasına neden olur.
Kısa ve uzun periyotlu kuyruklu yıldızlar arasındaki fark nedir?
Kısa periyotlu kuyruklu yıldızların yörünge periyotları 200 yıldan azdır ve dış güneş sisteminde Neptün'ün ötesinde bir bölge olan Kuiper Kuşağı'ndan kaynaklanırlar. Uzun periyotlu kuyruklu yıldızların yörünge periyotları binlerce yıldır ve Neptün'ün yörüngesinin çok ötesine uzanan buzlu cisimlerden oluşan bir bölge olan Oort Bulutu'ndan kaynaklanırlar.
Kuyruklu yıldızların incelenmesi neden önemlidir?
Kuyruklu yıldızların incelenmesi önemlidir çünkü erken güneş sisteminden kalıntılar oldukları düşünülmektedir ve gezegenlerin nasıl oluştuğuna dair ipuçları içerebilirler. Ayrıca Dünya'yı etkileme potansiyeline sahiptirler ve yörüngelerini ve bileşimlerini incelemek, bu etkileri daha iyi anlamamıza ve potansiyel olarak önlememize yardımcı olabilir.
Bir kuyruklu yıldızın ana bileşenleri nelerdir?
Bir kuyruklu yıldız üç ana bölümden oluşur: buz ve tozdan oluşan katı çekirdek; çekirdeği çevreleyen gaz ve tozdan oluşan koma; ve güneş rüzgarı tarafından komadan uzağa itilen toz ve gazdan oluşan kuyruk.
Kuyruklu yıldız araştırmaları güneş sisteminin erken dönemleri hakkında ne söyleyebilir?
Kuyruklu yıldızların güneş sistemindeki en eski ve en ilkel nesnelerden bazıları olduğu düşünülmektedir ve bunların incelenmesi güneş sisteminin erken dönemlerinde var olan koşullar hakkında değerli bilgiler sağlayabilir. Örneğin, bir kuyruklu yıldızın kimyasal bileşimi, güneş sisteminin oluştuğu Ön gezegen diskin (Protoplanetary disk) bileşimi hakkında bilgi verebilir.
Kuyruklu yıldızlar nasıl oluşuyor ve zaman içinde nasıl evrimleşiyor?
Kuyruklu yıldızların güneş sisteminin dış bölgelerinde, Neptün'ün yörüngesinin ötesinde, suyun ve diğer uçucu maddelerin donmasına yetecek kadar soğuk olan yerlerde oluştuğu düşünülmektedir. Zamanla, kuyruklu yıldızlar diğer nesnelerle olan yerçekimi etkileşimleri nedeniyle tedirgin olabilir, bu da Güneş'e yaklaşmalarına ve ısınmalarına, gaz ve toz salmalarına ve bir koma ve kuyruk oluşturmalarına neden olabilir. Sonunda kuyruklu yıldızlar tüm uçucu maddelerini kaybedip hareketsiz hale gelebilir ya da bir gezegenle veya başka bir cisimle çarpışabilir.
Kaynaklar:
