Dünya'daki Aktif Yanardağlar

Volkanların şiddetli patlamalarıyla yayılan kül Dünya'ya ansızın kışı getirebilir.

Yazar Burcu Kara

Dünyada yaklaşık 1.500 aktif yanardağ var. Bunların çoğu Pasifik Ateş Çemberi bölgesinde bulunuyor. "Aktif yanardağ" terimi yalnızca sürekli volkanik patlamaları olan yanardağları kapsamaz. Yaygın olarak kabul edilen tanımı itibariyle terim Holosen dönemde patlamalar yaşayan volkanları ifade ediyor. Dünya'nın aktif yanardağlarının çoğu birkaç yüzyılda bir en az bir büyük patlama yaşar. Bununla birlikte onlarca yıldır volkanik aktivite gösteren bazı aktif yanardağlar da var. Aktif yanardağlar doğanın insanlığa karşı en büyük tehditlerinden biri. Büyük bir patlama, yanardağa yakın şehirleri yok eder ve Pompeii'deki Vezüv Yanardağı'nın MÖ 79'daki patlaması buna iyi bir örnek. Şiddetli püskürmeden kaynaklanan volkanik kül Dünya'ya bir anda kışı getirebilir. En büyük patlamalar çoğu zaman küresel sonuçlar doğurur.

Erebus Yanardağı – Dünya'nın en güneyindeki aktif yanardağ

Erebus Yanardağı - Dünyanın en güneyindeki aktif yanardağ
Erebus

Erebus Dağı, Antarktika'nın Ross Adası'nda yer alıyor ve bu da kendisini Dünya'nın en güneyinde bulunan yanardağ yapıyor. Deniz seviyesinin 3.794 metre yukarısında bulunmasıyla Antarktika'nın ikinci en yüksek dağı. Son kırk yıldır dağda volkanik aktiviteler görüldü. Dağ, Dünya'daki fonolit volkanlardan biri (lavında büyük miktarda fonolit var) ve Dünya'nın tek aktif fonolit volkanı. Erebus Dağı'nın en şiddetli volkanik patlamaları arasında en az 7.000 yıl önce meydana gelen bir püskürme var. Bu patlamada dağın kalderasının oluştuğu tahmin ediliyor. Yanardağın son patlaması 1972'de kaydedildi ve 1.3 milyon yıldan beri aktif olduğu düşünülüyor.

Vezüv Yanardağı – Dünya'nın en aktif volkanlarından biri

Vezüv Yanardağı - Dünyanın en aktif volkanlarından biri
Vezüv

Vezüv Yanardağı İtalya'nın Campania bölgesinde yer almaktadır. Dağın zirvesi sadece 1.281 metrede olduğu için kayda değer derecede yüksek sayılmaz, ancak Dünya'daki en şiddetli aktif yanardağlar arasında. Dağın en ünlü patlaması MÖ 79'da gerçekleşti ve Roma İmparatorluğu'nun Herculaneum ve Pompeii şehirlerinin yok olmasına neden oldu. Patlama sırasında yanardağ saniyede 623 metreküp oranında toz haline getirilmiş ponza ve erimiş kaya püskürttü. Volkanik gazlar, küller ve taşlar 33 km yükseğe çıktı. Nagasaki ve Hiroşima atom bombalamalarının saldığı termal enerjinin 100.000 katına eşdeğer enerji saldığı tahmin ediliyor. Ölen insanların kesin sayısı bilinmemekte ancak en az 1.000 olduğu hesaplanır. Dağ genellikle "dünyanın en tehlikeli yanardağı" olarak adlandırılıyor. Bunda dağın tabanı etrafında yaşayan yoğun nüfusun etkisi de var. 3 milyondan fazla insan Vezüv Yanardağı'nın etrafında yaşar ve volkanların beslediği verimli topraklarından faydalanır.

Merapi Yanardağı – Endonezya'nın çok aktif bir volkanı

Merapi Yanardağı - Endonezya'nın çok aktif bir volkanı
Merapi

Merapi Yanardağı zirvesi deniz seviyesinden 2.930 metre yükseğe çıkan ortalama boyutta bir stratovolkan. Dağ, Yogyakarta ile Endonezya'daki orta Java arasındaki sınırda yer alıyor. Endonezya'nın en aktif yanardağı olması kendisine Merapi yani "Ateş Dağı" adını kazandırdı. 1994 patlamasından gelen piroklastik lavlar düzinelerce insanı öldürürken, 2010'daki bir başka patlama dağın altındaki köylerin yıkılması ve yüzlerce insanın ölmesiyle sonuçlandı. Yogyakarta şehri dağdan sadece 27 km uzaklıkta ve yaklaşık 2,4 milyonluk bir nüfusa sahip.

Soufriere Tepeleri – Kitle imhaya neden olan volkan

Soufriere Tepeleri - Kitle imhaya neden olan volkan
Soufriere

Soufriere Tepeleri zirvesi deniz seviyesinden 915 metre yükseklikte olan bir aktif yanardağ. Bu stratovolkan Karayipler'deki Montserrat adasında yer alıyor. Dağdaki volkanik faaliyet 1994'deki patlamadan bu yana devam etmekte. Kaydedilen en erken patlama MÖ 2460'da gerçekleşti ve İngiliz Krateri'nin oluşumuna yol açtığı düşünülüyor. Bir başka patlama MS 1550'de meydana geldi ve 25 milyon ila 65 milyon metreküp lav püskürttü.

Dağ 1994 patlamasından önce yıllar boyu sessizdi. Devam eden patlamalar 1997'de terk edilmiş olan başkent Plymouth da dahil olmak üzere adanın en büyük yerleşim yerini tahrip etti. Soufriere Tepeleri patlamaları adanın çoğunu yaşanmaz hale getirdi ve Montserrat'ın orijinal sakinlerinin %60'ından fazlasının adayı terk etmesine neden oldu.

Aralık 2006 itibariyle piroklastik akışlara işaret eden kırmızı çizgiler saptandı ve 2007 yılına kadar Aşağı Belham'ın bazı bölümlerine tahliye emri çıkarıldı. Temmuz 2008'de Piroklastik akışların Plymouth'a ulaştığı ve külün yaklaşık 12.000 metreye çıktığı bir patlama oldu.

Kilauea Yanardağı – Dünya'nın en aktif yanardağlarından biri

Kilauea Yanardağı - Dünyanın en aktif yanardağlarından biri
Kilauea

Kilauea Yanardağı, Hawaii'de bulunuyor ve Dünya'nın en çok volkanik aktivite gösteren yanardağlarından biri. Bu özelliği, "kusmak" anlamına gelen adına ilham kaynağı olmuş. Dağ deniz seviyesinden 1.246 metre yükseklikte. Volkanın yaklaşık 300.000 ila 600.000 yaşında olduğu düşünülüyor ve yaklaşık 10.000 yıl önce deniz seviyesinin üzerine çıkmaya başladı. Kilauea, Hawaii adasındaki ikinci en genç yanardağ. Dağ, Ocak 1983'ten beri sürekli olarak patladığı için Dünya'daki diğer herhangi bir yanardağ arasında en uzun patlama dönemine sahip. Dağdaki patlamalar atmosferin yüzlerce metre yukarısına ulaşır. Patlamalar sırasında çıkan kükürt dioksit dumanlarından kaynaklanan asit yağmurları nedeniyle patlamalar adanın ekolojisi üzerinde olumsuz etkilere sahip.

Teide Yanardağı – Dünya'nın en büyük volkanlarından biri

Teide Yanardağı - Dünyanın en büyük volkanlarından biri
Teide

Teide Dağı, İspanya'nın Kanarya Adaları'nda bulunan aktif bir stratovolkan. Zirvesi deniz seviyesinden 3.717 metreye yükselir ve İspanya'nın en yüksek noktasını temsil eder. Bilim adamları dağın her 1000 yılda en az dört patlama oranına sahip olduğunu hesapladı. Bu da yakın gelecekte büyük bir patlama yaşayacağını gösteriyor. Tabanındaki yoğun insan yerleşimi nedeniyle Dünya'daki en tehlikeli aktif volkanlardan biri. Yakındaki Tenerife şehri yaklaşık bir milyon nüfusa ev sahipliği yapar. En son patlama 1909'da Santiago yarığının kuzeybatı tarafında yaşandı. Volkan 18.900 hektarlık bir alanı kaplayan Teide Milli parkının bir parçasını oluşturuyor. 2007 yılında UNESCO, milli parkı Dünya mirası alanı olarak listeledi ve İspanya'da en çok ziyaret edilen nokta haline geldi.

Nyiragongo Yanardağı – Afrika'daki patlamaların çoğunluğundan sorumlu

Nyiragongo Yanardağı - Afrika'daki patlamaların çoğunluğundan sorumlu
Nyiragongo

Nyiragongo'nun zirvesi 3.468 metre yüksekliktedir ve Dünya'nın aktif stratovolkanlarından biridir. Bu stratovolkan, Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde bulunan Virunga Dağları'nın bir parçası. Dağ, Afrika'nın en şiddetli aktif yanardağı ve yaklaşık 1.3 milyon metre karelik bir alanı kaplayan yeryüzündeki en büyük lav gölüne sahip. 1977'de kırılan krater duvarları eski bir lav gölünün dağdan dışarı boşalmasına neden oldu. Lav dağdan saatte 65 km hızla inerek yolundaki her şeyi yok etti ve yaklaşık 70 kişiyi öldürdü. Komşu Goma şehrinde binlerce kişi Nyiragongo'nun şiddetli patlamaları nedeniyle büyük risk altında.

Sakurajima Yanardağı – Yarımada oluşturan volkan

Sakurajima Yanardağı - Yarımada oluşturan volkan
Sakurajima

Japonya'daki Kyushu Adası 1.117 metre yüksekliğindeki aktif stratovolkan Sakurajima'ya ev sahipliği yapıyor. Dağdaki volkanik faaliyet 1955'ten beri devam etmekte ve dağ her yıl küçük patlamalar üretir. 1914'teki en büyük patlama düzinelerce insanı öldürdü. Dağın yakınında bulunan Kagoshima'da yaşayan 680.000 insan büyük bir patlama durumunda ciddi risk altında olacak. Bu nedenle şehirde her yıl tahliye tatbikatları yapılıyor.

Etna Yanardağı – Avrupa'nın en büyük aktif yanardağı

Etna Yanardağı - Avrupa'nın en büyük aktif yanardağı
Etna

Etna Yanardağı, İtalya'da bulunan aktif bir stratovolkan ve deniz seviyesinden 3.329 metre yüksekliğe çıkıyor. 140 metre bazal çevresiyle ülkenin en büyük aktif yanardağı. Dağ 1955'ten beri 49 büyük patlama yaşadı ve bunların yedisi Volkanik Patlama Endeksi'nde 3 olarak ölçüldü. 2015 patlamasında dağ 1.000 metre yüksekliğe ulaşan lavlar ve 7.000 metreye ulaşan kül bulutu püskürttü. Etna, Avrasya ve Afrika plakası arasındaki sınırda oturuyor ve Kafkasya dışında bulunan en yüksek aktif yanardağ.

Bromo Yanardağı – Endonezya volkanlarının en ünlüsü

Bromo Yanardağı - Endonezya volkanlarının en ünlüsü
Bromo

Endonezya'daki bir diğer aktif yanardağ olan Bromo ülkenin Doğu Java bölgesinde bulunan Somma yanardağının bir parçası. Dağın zirvesi 2.328 metre yükseklikte ve Doğu Java'nın en yüksekleri arasında. Bromo Dağı'nın en son patlaması Kasım 2015 ile Şubat 2016 arasında gerçekleşti. Bu patlamalar dağın Tengger kalderasında yeni bir volkanik faaliyet dönemi başlattı. Bu faaliyetler daha önce Kasım 2010 ile Ocak 2011 arasında görülmüştü. Bu patlamalardan çıkan kül bulutu yakındaki Malang Havaalanı ulaşımını engellemişti. Bromo Dağı'nın volkanik aktivitesi ile ilgili çalışmalar Endonezya Volkanoloji ve Afet Tehlikesi Azaltma Merkezi tarafında yürütülür.