Cava (Java) Denizi Muharebesi 27 Şubat 1942'de gerçekleşti ve Pasifik'teki II. Dünya Savaşı'nın (1939-1945) ilk deniz angajmanıydı. Hollanda Doğu Hint Adaları'nda savaşın başlamasıyla birlikte, Müttefik kuvvetler Japonların güneyde Avustralya'ya doğru ilerlemesini yavaşlatmak için birleşmeye başladı. Bu, Cava'yı korumak için birleşik bir Amerikan, İngiliz, Hollanda ve Avustralya filosunun oluşması demekti.
Şubat ayının sonlarında, Tuğamiral Karel Doorman liderliğindeki bu filonun Doğu Vuruş Gücü, yaklaşmakta olan Japonları Cava Denizinde karşıladı. Kısa süre sonra Doorman Japonlara şiddetle saldırdı, ancak ilerlemelerini durduramadığını farketti. Savaş, hafif kruvazör HNLMS De Ruyter ve Java'nın yanı sıra Doorman'ın ölümüyle sona erdi. Çatışmanın ardından, kalan Müttefik gemileri kaçtı. Kısa bir süre sonra hepsi ayrı çatışmalarla yok edildi.
Savaşın arka planı
1942'nin başlarında, Japonlar hızla Hollanda Doğu Hint Adaları üzerinden güneye ilerlerken, Müttefikler Malay Bariyerini korumak için Cava hattını savunmaya başladı. Amerikan-İngiliz-Hollanda-Avustralya (ABDA) Komutanlığı olarak bilinen birleşik komuta altında yoğunlaşan Müttefik deniz birimleri, batıda Tandjong Priok'taki (Batavia) üsler ile doğuda Surabaya arasında bölündü. Hollanda Amiral Yardımcısı Conrad Helfrich'in denetimindeki ABDA kuvvetleri, sayıca fazla değildi ve yaklaşan çarpışmaya göre aciz durumdalardı. Japonlar adayı ele geçirmek için iki büyük istila filosu oluşturdular.
Japon tarafı
Filipinler'deki Jolo'dan yelken açan Japon Doğu İstila Filosu 25 Şubat'ta ABDA uçağı tarafından tespit edildi. Geldiklerinde Doorman, yaklaşan çarpışmayı görüşmek üzere kaptanlarıyla bir toplantı yaptı. O akşam yola çıkan Doorman'ın güçleri iki ağır kruvazörden (USS Houston ve HMS Exeter), üç hafif kruvazörden (HNLMS De Ruyter, HNLMS Java ve HMAS Perth) ve üç İngiliz, iki Hollandalı ve dört American Destroyer Division 58 muhripinden oluşuyordu.
Cava ve Madura'nın kuzey kıyısını tarayan Doorman'ın gemileri Japonları bulamadı ve Surabaya'ya döndü. Kuzeye kısa bir mesafede iki ağır kruvazör (Nachi ve Haguro), iki hafif kruvazör (Naka ve Jintsu) ve 14 muhrip tarafından korunan Japon işgal gücü, Tuğamiral Takeo Takagi komutasında yavaşça Surabaya'ya ilerledi. 27 Şubat günü 13:57'de, Japonları limanın yaklaşık 50 mil kuzeyinde bulunan bir Hollanda keşif uçağı tespit etti. Bu raporu aldıktan sonra gemileri limana girmeye başlayan Hollandalı amiral, yönünü çabucak tersine çevirdi.
ABDA ordusu
- Tuğamiral Karel Doorman
- İki ağır kruvazör
- Üç hafif kruvazör
- 9 muhrip
Japon ordusu
- Tuğamiral Takeo Takagi
- Tuğamiral Shoji Nishimura
- İki ağır kruvazör
- İki hafif kruvazör
- 14 muhrip
Savaş başlıyor
Kuzeye doğru ilerleyen Doorman, Japonlarla çarpışmak için bitkin bir ekibe sahipti. Bayrağı De Ruyter'den dalgalanan Doorman, gemilerini üç sütun halinde yerleştirdi ve destroyerleri ile kruvazörleri kuşattı. Saat 15:30'da, bir Japon hava saldırısı ABDA filosunu dağılmaya zorladı. Saat 4 civarında Jintsu, güneyde yeniden toplanan ABDA gemilerini tespit etti. Müdahale etmek için dört muhriple dönerken, Jintsu savaşı saat 16:16'da başlattı. Japon ağır kruvazörleri ve ilave muhripleri de destek sağladı. Her iki taraf da ateşe devam ederken, Tuğamiral Shoji Nishimura'nın Destroyer Division 4'ü bir torpido saldırısı başlattı.
Exeter vuruluyor
Akşam saat 5 civarında, Müttefik uçakları Japon nakliye gemilerine saldırdı ancak isabet sağlayamadı. Aynı zamanda, savaşın bu gemilere çok yaklaştığını hisseden Takagi, gemilerine düşmanla yakınlaşmasını emretti. Doorman da benzer bir emir verdi ve filolar arasındaki mesafe daraldı. Çatışmanın yoğunlaştığı bir anda Nachi, Exeter'e geminin kazanlarının çoğunu devre dışı bırakan ve ABDA hattında büyük panik yaratan sekiz inçlik bir zırh deliciyle saldırdı. Büyük hasar gören Doorman, Exeter'e HNLMS Witte de With muhripi eşliğinde Surabaya'ya dönmesini emretti.
Kısa bir süre sonra, HNLMS Kortenaer muhribi, Japon Type 93 "Long Lance" torpidosu tarafından batırıldı. Filosu kargaşa içindeki Doorman yeniden örgütlenmeye çalıştı. Savaşın kazanıldığına inanan Takagi, nakliye filosunun güneye Surabaya'ya dönmesini emretti. 17:45 civarında, Doorman'ın filosu Japonlara yönelince saldırılar tekrarlandı. Takagi'nin T'yi geçtiğini fark eden Doorman, muhriplerine yaklaşan Japon hafif kruvazörlerine ve muhriplerine saldırmasını emretti. Bu hamleler sonucunda, muhrip Asagumo hasar alırken, HMS Electra battı.
Tekrarlanan saldırılar
Saat 5:50'de Doorman birliğini güneydoğuya sürdü ve geri çekilirken Amerikan destroyerlerinden koruma istedi. Saldırı ve mayınlarla ilgili kaygılar nedeniyle, Takagi gün batımından kısa bir süre önce güçlerini kuzeye çevirdi. Vazgeçmek istemeyen Doorman, Japonlara yeni bir saldırı planlamadan önce karanlığa doğru 'kayboldu'. Doorman önce kuzeydoğuya ve sonra kuzeybatıya dönerek Takagi'nin gemileri etrafında dolanarak nakliye gemilerine ulaşmayı umut etti. Bunu öngören ve gözcü uçaklarının onayıyla teyit eden Japonlar, saat 17:20'de yeniden ortaya çıktıklarında ABDA gemilerini yok edecek pozisyondaydılar.
Kısa bir ateş ve torpido saldırıları sonrasında, iki filo tekrar ayrıldı; Doorman, Japonların etrafını dolaşmak için yaptığı bir diğer girişimde gemilerini Cava sahili boyunca kıyıdan ilerletti. Saat 21.00 civarında, yakıtı azalan dört Amerikalı muhrip ayrıldı ve Surabaya'ya geri döndü. Önümüzdeki saatte, Doorman, HMS Jüpiter'in Hollanda mayınına çarparak batması ve HMS Encounter'ın da Kortenaer'dan kurtulanları almak için ayrılması nedeniyle iki muhribini kaybetti.
Son çarpışma ve Doorman'in ölümü
Kalan dört kruvazörüyle yelken açan Doorman kuzeye çekildi ve Nachi tarafından saat 11:02'de tespit edildi. Gemiler ateş açmaya başladığında, Nachi ve Haguro torpidoları ateşledi. Haguro torpidolarından biri, saat 13:32'de De Ruyter'a ölümcül bir şekilde isabet ederek silah haznelerinden birini patlattı. Bu esnada Doorman yaşamını kaybetti. Cava iki dakika sonra Nachi'nin torpidolarından biri tarafından vurularak batırıldı. Doorman'ın son emirlerine uyan Houston ve Perth, hayatta kalanları alarak durmaksızın kaçmaya başladı.
Muharebe sonrası
Cava Deniz Muharebesi, Japonlar için büyük bir zaferdi ve ABDA kuvvetlerinin etkileyici direncini başarılı bir şekilde sonlandırdı. 28 Şubat'ta Takagi'nin işgal gücü Kragan'daki Surabaya'nın 40 mil batısına birlikler çıkarmaya başladı. Savaşta Doorman iki hafif kruvazörü ve üç muhripi kaybetti. Bir ağır kruvazör ağır hasar gördü ve yaklaşık 2.300 kişi öldü. Japonların kaybı bir muhripte kötü hasar, diğerindeyse orta dereceli hasardan ibaretti.
Açık bir şekilde yenilmiş olmasına rağmen, Cava Deniz Muharebesi'nin yedi saat sürmesi, Doorman'ın adayı her ne pahasına olursa olsun savunma kararlılığının bir kanıtıdır. Filosunun geri kalan birimlerinin birçoğu daha sonra Sunda Boğazı Savaşı (28 Şubat / 1 Mart) ve İkinci Cava Deniz Muharebesi'inde (1 Mart) imha edildi. Cava Deniz Muharebesi'nde kaybedilen bu gemilerin enkazlarının çoğu yasadışı kurtarma operasyonları yapılarak imha edilmiştir.
