Su, Dünya yüzeyinin yüzde 70'inden fazlasını kaplar ve gezegendeki tüm organizmalara yaşam kaynağı sunar. Tuz minerali içeren okyanuslar Dünya'daki en büyük su kütlelerini oluşturuyor. Bütün okyanus akıntıları birbirine bağlı olsa da coğrafi olarak farklı bölümlere ayrılmış durumdalar. Öyleyse Dünya üzerindeki en büyük okyanuslardan bahsedelim.
Pasifik Okyanusu
Büyük Okyanus olarak da bilinen Pasifik Okyanusu, Dünya yüzeyinin üçte birinden fazlasını ve Dünya su yüzeyinin yaklaşık yarısını kaplayan en büyük okyanus. Doğuda Asya ve Avustralya kıyalarından başlayıp, Amerika kıtasının batı kıyı sınırına kadar uzanıyor.
Pasifik Okyanusu Ekvator çizgisi ile ikiye ayrılır. Bunlar Kuzey Pasifik Okyanusu ve Güney Pasifik Okyanusu olarak isimlendiriliyor. Ortalama 3800 metre derinliği ile Dünya'nın en derin okyanusu burası.
Pasifik, kelime itibariyle Latincede "sakin-huzurlu" anlamına geliyor. "Pacífico" kelimesinden yola çıkarak 1520 yılında bu okyanusa ismini veren kişi Portekizli denizci ve kaşif Ferdinand Macellan oldu. Ancak Pasifik'in bazı bölgelerinin çokta sakin olduğunu söyleyemeyiz.
Pasifik havzasının yakınında bulunan ve "Pasifik Ateş Çemberi" olarak adlandırılan bölge Dünya'daki depremlerin yaklaşık yüzde 81'inin gerçekleştiği yerdir. Pasifik Okyanusu 180.000.000 kilometre kare yüzölçümüne sahip ve en derin noktası 11.000 metre ile "Mariana Çukuru"dur. Aynı zamanda bu bölge Dünya'nın en derin deniz noktası. Pasifik Okyanusu üzerinde yaklaşık 20.000 ada ve adacıklar bulunmakta.
Atlantik/Atlas Okyanusu
Dünyanın ikinci en büyük okyanusu olan Atlantik Okyanusu, Amerika, Avrupa ve Afrika kıtaları arasında yer almaktadır. Dünya yüzeyinin yaklaşık yüzde 21'lik kısmını kaplayan Atlantik Okyanusu, günümüzden 150 ila 200 milyon yıl önce tek bir kara parçasının (Pangea) üç farklı kıtaya ayrılması sonucu oluşan en genç okyanuslardan biri. Ortalama 3300 metre derinliğe ulaşan sularının en derin noktası Porto Riko Çukuru'dur.
106.000.000 metrekare yüz ölçümü olup, Dünya'nın en büyük deniz sıra dağı olan "Atlantik Ortası Sırtı" sıradağları kümesini barındırıyor. Kuzey Kutup bölgesinden başlayıp Norveç'in ıssız Bouvet Adası'na kadar uzanır. Okyanus üzerinde bulunan bazı küçük adalar, bu sıradağların zirve noktalarının su yüzeyine çıkması sonucu oluştular.
Atlantik Okyanusu'nun kuzey bölgesinde yer alan Bermuda Şeytan Üçgeni'ni oluşturan noktalar Miami, Bermuda Adası ve Porto Riko kıyısıdır. "Şeytan Üçgeni" olarak da bilinen Bermuda Üçgeni'nin geçen yüzyılda 50'den fazla gemi ve 20 uçağın gizemli bir şekilde ortadan kaybolmasından sorumlu olduğuna inanılıyor.
Hint Okyanusu
Dünya'nın en büyük üçüncü okyanusu olan Hint Okyanusu, Afrika kıtasının batı kıyısı ile Asya kıtasının kuzey kıyı şeridinden başlayıp, Avusturya kıtası ile Antarktika'nın güney yakasına kadar uzanıyor. Hint Okyanusu diğer büyük okyanuslara kıyasla yıl içi ortalama su sıcaklığı en yüksek olan okyanustur.
Dünya'nın en büyük dördüncü adası olan Madagaskar'a ev sahipliği yapar. Durgun denizleri olduğundan orta çağlardan beri Atlantik ve Pasifik okyanuslarına geçen ticaret gemileri tarafından tercih ediliyor. En yoğun kullanılan deniz rotaları Hint Okyanusu'ndan geçmekte.
Dünyadaki su yüzeyinin yüzde 20'sini oluşturan ve nispeten sakin sulara sahip olan Hint Okyanusu buna rağmen tarihteki en yıkıcı tsunamilerden birine ev sahipliği yaptı. 26 Aralık 2004'te gerçekleşen bir su altı depremi Hint Okyanusu'nu çevreleyen ülkeleri vurdu. Oluşan dalgalar 226.000 insanın ölümüne ve bir milyondan fazla insanın evsiz kalmasına neden oldu. Bu dalgalara "Goliath" dalgaları denildi.
Antarktika/Güney Okyanusu
Antarktika Okyanusu olarak da bilinen Güney Okyanusu, batıdan doğuya kadar Antarktika Kıtası'nı tamamen çevreler. Güney Okyanusu eski çağlarda ölü denizcilerin ruhlarını taşıdığına inanılan büyük deniz kuşu Albatros da dahil olmak üzere yok olmaya yakın birçok türe ev sahipliği yapıyor.
İlgili: Güney Kutbu'nun Keşif Hikayesi: Antarktika'ya Nasıl Ulaşıldı?
Avcılık ve balıkçılık Antarktika Okyanusu'nun kırılgan ekosistemini olumsuz etkilediği için "Uluslararası Deniz Canlıları Komisyonu" okyanusta yaklaşık 50.000 kilometrekarelik bir alanı "Güney Okyanusu Balina Barınağı" olarak belirledi.
Yeryüzünün dördüncü en büyük okyanusu olan Antarktika Okyanusu, yaklaşık 30 milyon yıl önce Antarktika ve Güney Amerika kıtalarının birbirinden ayrılması sonucu oluşan en genç okyanustur.
Antarktika kıtası kıyıları boyunca çok az sayıda deniz limanı mevcut. Bu limanlar aşırı soğukların "don" yapması nedeniyle sadece kısa süreliğine iklimin en sıcak olduğu yaz mevsiminin ortalarında kullanılıyor. Limana varmak isteyen gemilerin öncelikli olarak "buz kırıcı" gemileri beklemesi ve buzullar kırıldıktan sonra limana ilerlemesi gerekir.
Arktik Okyanusu
Kuzey Buz Denizi olarak da isimlendirilen ve okyanusların en küçüğü olan Arktik Okyanusu'nun neredeyse tamamı buzullar ile kaplı. Kuzey Buz Denizi'nde yaşayan nesli tükenmekte olan deniz türleri arasında deniz aslanları ve balinalar var.
Arktik'teki yükselen yaz sıcakları deniz buzunun kalınlığı ve hacmini son otuz yılda dramatik şekilde düşürdü. Bilim adamları bu değişiklikleri, küresel ısınmanın bir sonucu olan Kuzey Kutup sıcaklıklarındaki artışla tutarlı buldu.
2009 yılındaki kutup ölçümleri 1979'da başladığından bu yana Kuzey Kutup Denizi buzlarının erime süresinin üç kat arttığını gösterdi. Beklenen tehlike ise önümüzdeki 30 yıl içerisinde Arktik Okyanusu'ndaki buzulların tamamen yok olması ihtimalidir.
