Mitoloji Nedir? Mit Kelimesinin Kökeni

Mitoloji, antik çağlardan beri var olan bir disiplin olmasına rağmen, günümüzde de kültürel araştırmaların ve sanatın bir parçası olarak devam etmektedir.

Yazar Burcu Kara
homeros mitoloji

Mit Nedir?


İnsanların kullandığı ortak dilde mit, aklımız gerçek dışı olduğunu söylediği halde genel kabul görmüş olan bir inançtır. George Washington'un hiç yalan söylemediği veya her gün bir elma yemenin "doktoru evden uzak tutacağı" gibi inanışlar da büyük olasılıkla birer "mittir". En az bunun kadar sınırlı olan bir başka tanım vermek gerekirse şu söylenebilir.

Mit, kimilerince gerçek olduğuna inanılan, kimilerince ise olağan yaşamsal deneyim olasılıkları dahilinde yer alamayacağı için besbelli asılsız olduğu düşünülen daha sofistike (genelde tanrılar ve kahramanları konu alan) bir öyküdür. Örneğin, bazı Amerikan Yerlileri, "başlangıçta" topraktan nasıl çıktıklarına dair karmaşık bir öykü anlatırlar. Başkaları da bu öyküden bir gerçek olarak değil bir mit olarak bahseder.

Mitin öncelikle bir anlatı, belli bir grup insan (bir aile, bir klan, bir kabile, bir din veya bir ulus) için çok önem taşıyan bir öykü olduğu söylenebilir. Bazıları, mitleri, doğal olayları açıklamak için yapılan ilkel girişimler olarak görürler. Bu anlamda, Yunan tanrıçası Persephone'nin gidişi ve yıllık geri dönüşleri, değişen mevsimlerin bir "açıklamasıdır".

Birçok bilim insanı, mitlerin, dini ritüellerin öykü biçiminde ifade edilmesi olduğuna inanırlar. Bu şekilde, Mısır tanrısı Osiris'in öldürülmesi ile dirilişinin öyküsü de Mısır cenaze törenleriyle alakalıdır. Diğerleri, mitleri, insanların evrenle alakalarını hissetmelerine yardımcı olan veya bireyleri bir grup haline getirip birleştiren metafor veya alegoriler olarak görürler. Zulu yaratılış mitleri, Zuluları bir kültür olarak birleştirir; onlara bariz bir kimlik ve varoluş kaynağı verir.

Bazı analistler mitleri, onları "hayal eden" kültürün endişelerini, nevrozlarını, önceliklerini (kolektif ruhu) yansıtan rüyalara benzetirler. Kahraman Marduk'un dişi canavar Tiamat'ı öldürdüğü Babil mitinin, toplumun kurallara uygun düzenlenmesine ilişkin antik Mezopotamya görüşünü yansıttığından söz edilebilir. Sonuçta, mitlerin, belli bir insan grubunun doğayla, dünyayla ve bilinmeyenle ilişkilerine dair duygularını yansıtan gerçek öyküler oldukları söylenebilir. Mitleri gerçekdışılıkla eşit tutmak, onların gücünü ve önemini görmezden gelmektir.

"Mit" Sözcüğünün Kökeni

Şair Homeros'un MÖ ikinci yüzyılda Romalılarca yapılmış büstünün bir kopyası
Şair Homeros'un MÖ 2. yüzyılda Romalılarca yapılmış büstünün bir kopyası

"Mit" sözcüğü, aslen Yunanca mu sesinden türetilmiştir. Bu kök sesin ağzın bir hareketinden çıkan bir ses olduğu düşünülmektedir. Bu ses daha sonra bir kavrama dönüşmüş ve Yunanca mithos yani "sözcük" kelimesi ortaya çıkmıştır. Sonunda, epik şair Homeros'un zamanında mitos, sözcüklerin bir öykü oluşturacak şekilde, biçimsel olarak düzenlenmesi anlamını kazanmıştır. Sonra, filozof Platon, mitosu insan bilgisinin ötesindeki gerçekleri açıklayan mecazi masallar olarak görmüş ve daha sonra da Aristoteles onu olayların anlamlı biçimde düzenlenmesini ifade eden, Yunan tragedyasının en önemli unsuru "olay örgüsü" ile bir tutmuştur.

Mitoloji Nedir?

Mitoloji, öncelikle mitlerin bilimidir. Mitolojinin bu anlamını ifade eden bir diğer terim olan "mitografi" yi William G. Doty Mythography: the Study of Myths and Rituals adlı en önemli eserinde yakın zaman içerisinde ortaya atmıştır. Mitograflar (veya mitologlar) mitlerin niteliği, mit kavramı, mitlerin insan doğasıyla, toplumla ve tarihle ilişkileri gibi konuları inceler. "Mitoloji" sözlüğü, mitlerin derlemesi ile bağlantılı olarak da kullanılır. Böylece örneğin, Yunan Mitolojisi'nden, İskandinav Mitolojisi'nden, Mısır Mitolojisi'nden, Güneş Mitolojisi'nden, Dünya Mitolojisi'nden veya Dünyanın Mitolojilerin den söz edebiliriz.