Dikenli Denizyıldızı (Acanthaster planci): Büyük Resif Katili

Dikenli denizyıldızı (Acanthaster planci), dünyanın bazı en güzel mercan resiflerinin geniş çapta yok olmasından sorumlu, güzel ancak dikenli ve tahribat verici bir hayvandır. Dikenli denizyıldızının en göze çarpan özelliklerinden biri 5 cm uzunluğundaki dikenleridir. Ortalama 40 cm boyutuyla bir zamanlar en büyük denizyıldızı türü olduğu düşünülüyordu ancak şimdilerde ikinciliği ayçiçeği denizyıldızına kaptırmış durumda. Favori yiyeceği mercanlar olduğundan resiflere büyük zarar vermesiyle biliniyor.

Dikenli Denizyıldızının Özellikleri

Bu deniz yıldızının çapı 20 cm ila 1 metre arasında değişir. 7 ila 23 adet kolu bulunur. Dikenli denizyıldızı, kahverengi, gri, yeşil veya mor gibi çeşitli renkler taşır. Omurga rengi kırmızı, sarı, mavi veya kahverengi olabilir. Durağan görünümüne rağmen, dikenli denizyıldızı aslında şaşırtıcı derecede çevik bir hayvandır. Gece avlanmayı seven bu canlılar saatte 20 km'ye varan hızlarda hareket edebiliyor. Bir kolunu kaybettiğinde yenisini yaklaşık altı ay içerisinde çıkarır. Hiç yemek yemeden 9 ay yaşayabilirler!

Dikenli Denizyıldızının Habitatı ve Dağılımı

Crown of thorns starfish olarak bilinen Dikenli denizyıldızı nispeten sakin suları tercih eder ve lagünde ve derin suda yaşar. Kızıldeniz, Güney Pasifik, Japonya ve Avustralya dahil Hint-Pasifik Bölgesi'nde bulunan tropikal bir canlı türüdür. ABD'de ise Hawaii'de yaşıyorlar.

Parlak renkli bu canlılar Doğu Afrika kıyılarından Orta Amerika'nın batı kıyılarına kadar uzanan Hint Okyanusu ve Pasifik Okyanusu sıcak sularının mercan resiflerinde yaşıyor.

Dikenli Denizyıldızı Nasıl İletişim Kuruyor?

Denizyıldızları normalde çok aktif hayvanlar değiller. Ancak bir hedef belirlediklerinde ya da düşmandan kaçmak istediklerinde çabucak harekete geçebiliyorlar. İletişim bu nedenle önemli. Diğer çoğu denizyıldızı gibi dikenli denizyıldızı da suyun kimyasını değiştirerek iletişim kurar. Deniz suyuna salgıladıkları feromon proteni sayesinde diğerleriyle iletişimde kalırlar.

Ancak etkileyici bir şekilde bu feromon dikenli denizyıldızına özgüdür. Feromon proteinlerini kodlayan genler diğer denizyıldızı türlerinde görülmez. Buradan hareketle her denizyıldızının kendi feromon koduna yani özel iletişim ağına sahip olduğu düşünülüyor. İnsanlar feromonun gen şifresini çözerek dikenli denizyıldızını resiflerden uzaklaştıracak "cümleyi" oluşturmaya çalışıyor.

Dikenli Denizyıldızı Nasıl Beslenir?

Dikenli denizyıldızı, geyik boynuzlu mercan gibi genellikle sert ve nispeten hızlı büyüyen taş mercanların poliplerini yer. Yiyecek kıtsa, diğer mercan türleriyle beslenir (yumuşak mercan, sünger ve alg gibi). Midelerini vücutlarından dışarı çıkarır, mercan resifine tutar ve ardından enzim salgılayarak mercan poliplerini sindirir. Bu işlem birkaç saat sürer. Enzim, mercanın dokusunu sıvılaştırır ve denizyıldızı ardından bu sıvıyı emer.

Dikenli denizyıldızı mercan poliplerini sindirdikten sonra alandan uzaklaşır ve geride sadece mercanın beyaz iskeleti kalır. Tek bir tanesinin senede 10 metrekare mercan yediği biliniyor.

Dikenli Denizyıldızlarını Avlayan Diğer Canlılar

Dikenli denizyıldızının avcıları arasında çoğunlukla küçük olanları hedef alan dev triton salyangozu, Napolyon balığı, yıldızlı kirpi balığı, palyaço karidesi ve titan tetik balığı var. Kendilerine kalkan yaptıkları esnek ve ürkütücü dikenleri nedeniyle pek az canlı onu avlamaya cüret edebilir. Dikenler nörotoksin içerir ve hem deniz canlıları hem de insanlar için tehlikeli saçar.

Triton salyangozu içlerindeki en cesurlardan biri. Bu masum görünümlü hayvan dikenli denizyıldızının doğal avcısıdır. Denizyıldızını bütünüyle yutar ancak dikenlerini sindiremez.

Triton salyangozu, dikenli denizyıldızının salgıladığı kimyasalları bizim havayı kokladığımız gibi kokluyor. Denizyıldızı da aynısını yapar. Böylece etrafta süzülen tehlikeleri ve de avları tespit edebilir.

Dikenli Denizyıldızı Nasıl Ürüyor?

Dikenli denizyıldızında üreme eşeyli olur ve dış döllenmeyle gerçekleşir. Birkaç dişi ve birkaç erkek resiften uzakta buluşup yumurta ve spermlerini serbest bırakır ve su içerisinde kendiliğinden döllenmesini sağlarlar. Bu davranış, resif yüzeyindeki yırtıcılara karşı döllenme şansını artırır. Bir dişi, üreme mevsiminde 60 ila 65 milyon yumurta üretebilir. Döllenmiş yumurtalardan larvalar çıkar. Larvalar okyanusun tabanına ulaşana dek iki ila dört hafta boyunca plankton formunda olur. Bu küçük denizyıldızları, mercanlarla beslenmeye başlamadan önce birkaç ay boyunca mercan yosunu yerler.

Dikenli Denizyıldızı Korunma Durumu

Dikenli denizyıldızı, korunma durumunu değerlendirmeye gerek kalmayacak kadar sağlıklı bir popülasyona sahip. Hatta dikenli denizyıldızının popülasyonu kimi zaman o kadar yükselir ki okyanusun hastanesi resifleri tam anlamıyla mahvederler.

Ne var ki popülasyon sağlıklı seviyelerde olduğunda tam aksine resiflere fayda sağlıyor. Zira hızlı büyüyen taşlı mercanların büyüklüğünü kontrol altında tutar ve küçük mercanların büyümesine imkan verir. Daha yavaş büyüyen mercanların gelişimine olanak sunmak okyanus çeşitliliğini artırıyor.

Bununla birlikte, yaklaşık 17 yılda bir dikenli denizyıldızı salgını yaşanır. Hektar başına 30 veya daha fazla denizyıldızı olduğunda salgın başlamış demektir. Bu noktada denizyıldızları, mercanları hızlıca tüketir ve yeniden büyümelerine fırsat vermez. 1970'lerde Büyük Set Resifi'nin kuzeyindeki bir bölümde hektar başına 1.000 denizyıldızı görülmüştür!

Tarım İlaçları Sayılarını Çoğaltıyor

Bu salgınlar binlerce yıldır döngüsel olarak gerçekleşiyor gibi görünse de, son salgınlar artık daha da sıklaştı ve şiddetlendi. Kesin nedeni bilinmiyor ancak bazı teoriler var. Nedenlerden ilki karadan okyanusa ulaşan kimyasallardır (örneğin tarım ilaçları). Bu kimyasallar planktonları besler ve sayılarını artırır; bu da dikenli denizyıldızı larvaları için fazladan besin demektir. Sonuç olarak dikenli denizyıldızı popülasyonu patlaması yaşanır. Diğer bir neden ise aşırı balıkçılık olabilir. Denizyıldızını avlayan avcıların sayısının azalmasına neden olur. Bunun bir örneği, kabukları için hediyelik eşya olarak yakalanan dev triton salyangozlarıdır.

Bilim adamları ve insan kaynakları yöneticileri, dikenli denizyıldızı salgınlarına çözüm arıyor. Dikenli denizyıldızı ile başa çıkmanın bir yolu onları zehirlemektir. Dalgıçlar hayvanları elle zehirleyebilir ancak zaman alan yoğun bir süreçtir. Bu nedenle yalnızca resifin küçük bir alanında uygulanabilir. Başka bir çözüm salgınların meydana gelmesini baştan önlemeye çalışmak veya bu derece büyümelerini engellemektir. Bunu yapmanın yoluysa pestisit kullanımını azaltmak ve haşereyle mücadele uygulamalarını hayata geçirmektir.

Dikenli Denizyıldızı İnsanlar İçin Tehlikeli mi?

Dikenli denizyıldızının olduğu bir suda şnorkelle yüzerken veya suya dalış yaparken dikkatli olunması gerek. Hayvanın dikenleri deride derin yara oluşturacak kadar keskindir (dalış kıyafeti olsa bile). Dikenli denizyıldızı zehirli olduğundan yaralanmak ağrıya, mide bulantısına ve kusmaya neden olur. Dikenleri kırılgandır ve deriye saplandığında cerrahi müdahale ile çıkarılabilir. Bazı dalıcılar bu yırtıcıyı öldürmek için hayvanın mide asidini çok sayıdaki kollarına enjekte eder.