Antik Olimpiyat Tarihi: İlk Antik Yarışmalar ve Oyunlar

Antik Olimpiyat oyunlarında meşale yoktu. Ancak Atina'da düzenlenen festivaller gibi diğer antik Yunan atletizm festivallerinde meşale yakıldığı bilinmektedir.

Yazar Burcu Kara
Olimpiyatın tarihi

Bugün uluslararası bir spor festivali olan Olimpiyat oyunları aslında ilk kez antik Yunanistan'da yapıldı. Bu ilk Yunan Olimpiyatları, Hristiyanlık'ın gelişiyle kaldırılana dek her dört yılda bir olmak üzere birkaç yüz yıl boyunca oynanmaya devam etti. Olimpiyatlar özünde tanrı Zeus'a adanmıştı. Olimpiyat oyunlarının daha sonra ilk kez yeniden düzenlenmesi modern zamanlarda 1896'da olacaktı ve o zamandan beri I. Dünya Savaşı ve II. Dünya Savaşı (1916, 1940, 1944) haricinde her dört yılda bir oynanıyor.

Olimpiyat'ın Antik Tarihi

Antik ve modern Olimpiyatlar arasındaki temel fark antik Yunanlıların Olimpiyat'ı tanrılarını selamlamak için düzenlemesi ve modern oyunlarda ise tüm ulusların vatandaşlarının atletik yeteneklerini göstermesidir. İlk Olimpiyatlarda müzik, hitabet ve tiyatro performansı konularında yarışmalar da vardı. Modern oyunlar artık daha ziyade kapsamlı atletizme odaklanıyor. Uluslararası çatışmalar 2,5 hafta boyunca yerini dostça rekabete bırakıyor. Ancak bu yüce ideale tarihte her zaman ulaşılamamıştır.

İlk Antik Olimpiyatlar

Yunanistan'ın Olympia bölgesindeki Palaestra'da güreşçiler olimpiyatlar için eğitilirdi.
Olimpiyat güreşçileri Yunanistan'ın Olympia bölgesindeki Palaestra'da eğitilirdi.

İlk Olimpiyat oyununun yapıldığı tarihe dair en eski kaynak MÖ 776'a işaret ediyor. Ancak neredeyse tüm tarihçiler oyunların bundan çok daha önce başladığına dair hemfikir.

MÖ 776 yazının ortasındaki o Olimpiyat festivali Peloponez (Mora) yarımadasının uygar doğu kıyısındaki Olympia'da düzenlendi. Oyun için buradaki Zeus tapınağı kullanıldı ve turnuva her dört yılda bir aynı tapınakta yapıldı. Söylenceye göre Olimpiyat oyunlarının kurucuları Zeus ve oğlu Herkül'dü. Herkül, 12 Görevi tamamladıktan sonra babasının onuruna Olimpiyat Stadyumu'nu inşa etti. İlk Olimpiyat'ta yalnızca spor etkinlikleri yoktu aynı zamanda Zeus'a adaklar adanırdı.

Bu festival Yunanistan'ın Hristiyanlık öncesi altın çağında yapılmaya başlandı ve daha sonra da düzenli olarak planlanan bir etkinlik halini aldı. Antik Yunan panteonunun en önemli tanrısı Zeus'un onuruna düzenlenen bu Olimpiyat oyunlarının dini doğası gereği yarışmalar sırasında tüm savaşlar sona ererdi.

Olimpiyat Yarışı Kazanan İlk Kişi

Bitiş çizgisine yaklaşan bir koşudaki sporcular. Panatenayik amfora, bir Berlin Ressamı'nın MÖ 480-460  eseri.
Bitiş çizgisine yaklaşan bir koşudaki sporcular. Panatenayik amfora, bir Berlin Ressamı'nın MÖ 480-460 eseri. (Vatikan Müzeleri, Roma).

En eski kayıtlara göre bu ilk antik Olimpiyatlarda sadece bir atletik etkinlik vardı. Bu da yaklaşık 183 metrelik koşu yarışıdır yani stadyumun uzunluğu kadar. Elis'li Coroibus adında bir aşçı bir Olimpiyat oyununu kazanan ilk kişi olmuştur. En azından bilindiği kadarıyla. İlk birkaç Olimpiyat turnuvası sadece yerel kesimin ilgisini çekti ve günde bir yarışla sınırlıydı. Dahası sadece erkeklerin yarışmasına veya katılmasına izin veriliyordu. Kadınların stadyuma ayak basması bile yasaktı. 14. Olimpiyatlara gelindiğinde ilk defa ikinci bir yarış eklendi. Bu koşu yarışı stadyumun 2 katı uzunluğundaydı ve 4 yıl sonra daha da uzun bir pist oluşturuldu.

Olimpiyat Oyunlarına Eklenen Yeni Yarışmalar

Olympia Tapınağı'nda Zafer Tacını alırken ölen Yunan koşucu Ladas'ın Ölümü.
Olympia Tapınağı'nda Zafer Tacını alırken ölen Yunan koşucu Ladas'ın Ölümü. (Sanatçı: George Murray, 1899)

Güçlü savaşçı topluluk Spartalıların Olimpiyatlara katılmasıyla turnuvaya dair her şey değişmiştir. 18. Olimpiyat'a güreş ve pentatlon dahil edildi. Pentatlonda koşma, atlama, cirit atma, güreş, disk atma ve ağırlık kaldırma bir arada bulunuyordu. 23. Olimpiyat'a boks eklendi. Araba yarışı ve diğer sporların da eklenmesiyle oyunlar genişlemeye devam etti. 37. Olimpiyat'ta (MÖ 632) yarışmanın formatı beş güne uzatıldı.

Olimpiyat'taki oyunların sayısının artması rakipler arasındaki "profesyonelliği" yükseltti ve insanlar kişisel kazanç için rekabet etmeye başladıkça–özellikle araba yarışlarında–Olimpiyat'ın temel dini ideali önemsizleşti. Artık insanlar da tanrılar kadar yüce görülüyordu. Birçok kazanan kendilerini öne çıkarmak için heykelini bile diktirdi. Olimpiyat oyunları MS 394'te Roma imparatoru I. Theodosius tarafından pagan çağrışımları olduğu gerekçesiyle resmen sona erdirilmiştir. Bundan sonra bir daha ilk kez 1896'da düzenlenecekti.

Olimpiyat Meşalesinin Tarihi

Antik Olimpiyat oyunlarında meşale yoktu. Ancak Atina'da düzenlenen festivaller gibi diğer antik Yunan atletizm festivallerinde meşale yakıldığı bilinmektedir. Anlamı, Yunan mitolojisinde Prometheus'un, Zeus'dan çaldığı, insanlığa verdiği ve böylece insan uygarlığının gelişimini sağladığı ateştir. Antik Yunanlılar her oyun başlarken bu amaçla ateş yaktı.

Antik Olimpiyatlardaki Çıplak Sporcular

Antik Olimpiyat oyunlarıyla ilgili çizimlerde görülen çıplaklığa dair iki hikaye var. Bir hikayede MÖ 720'de Megara, Orsippos veya Orrhippos'tan bir koşucu yarışta şortunu kaybetmesi üzerine stadion yarışında çıplak koşan ilk kişi olur. Bir başka hikayeye göre, MÖ 8. yüzyılda Olimpiyat Oyunları'na çıplaklığı getiren Spartalılardır. Çünkü Spartalı geleneğidir. MÖ 776'da Olympia, Koroibos'da stadion yarışını kazanan galibin şort giyip giymediği bilinmiyor. Ancak 8. yüzyılın sonlarında çıplaklığın erkek yarışmacılar arasında yaygın hale geldiği açıkça görülüyor.


Kaynakça ve ek bilgiler: