Cennet Kuşu (Paradisaea): Türleri ve Özellikleri

Cennet kuşu, yeryüzündeki en eşsiz kuş türlerinden biri. Cennet kuşunun sıra dışı güzelliğini açıklamanın basit bir yolu yoktur. Yeni Gine, Endonezya, Avustralya ve onlara yakın diğer adalara özgü en az 42 cennet kuşu türü var. Cennet kuşları benzersiz ötüşlere sahipler ve benzersiz güzellikteki tüyleri birçok parlak renkte olur.

Erkekler dişileri cezbetmek için abartılı kur gösterileri yapar. Dişiler bu olağanüstü gösterileri özenle izler ve oldukça seçici davranır. Erkek cennet kuşunun dansı bu cinsin en eşsiz özelliklerinden biri. Hatta bazı türler dans ederken baştan aşağı şekil değiştirmiş gibi görünürler.

Cennet Kuşu Hakkında Bilgiler

• Ömrü: Hayvanat bahçelerinde 30 yıla kadar; vahşi doğada bilinmiyor
• Kuluçka: Türlere bağlı olarak 14 ila 27 gün
• Yumurta sayısı: 1 veya 2, daha fazlası nadirdir
• Olgunlaşma: Türlere bağlı olarak dişiler 1 yıl, erkekler 4 yıl
• Boyut: En uzun: 55-63 cm ile siyah orak kuşu, en kısa: 16-19 cm ile kral cennet kuşu,
• Ağırlık: En ağır: 448 gram ile kıvrık tepeli manucode, en hafif: 50 gram ile kral cennet kuşu

"Asya hareminin nadir görülen sakinleri pek çok tonda altınla kaplanmış ve şafağın moruna batırılmış gibi parlarlar." –– Kaşif Thomas Forrest, The Breadtree Fruit, 1784

• Bazı cennet kuşu türleri yuvalarının tepesini yılan derisi ile kaplar. Bunun yuvayı avcılardan koruduğu düşünülüyor.
• Büyük cennet kuşunun taksonomik adı ayaksız cennet kuşu anlamına geliyor. Endonezyalılar 16. yüzyılda kuşun derilerini bacaksız olarak Avrupa'ya göndererek kuşun cennetten geldiği ve dinlenmeden uçtuğu efsanesini başlattı.
• Avrupa edebiyatında cennet kuşlarına dair ilk kayıt 1522'ye uzanıyor.
• Papua Yeni Gine bayrağının ve pullarının üzerinde erkek raggiana cennet kuşu yer alır. Sosyal ve kültürel faaliyetlerde kuşa önem verilir ve tüyleri genellikle tören dekorasyonu olarak kullanılır.
• Pek çok hayvanat bahçesine yapılan dişi cennet kuşu sevkiyatında, gelen kuşların aslında erkek oldukları yıllar sonra öğrenilmiştir. Zira bazı türlerde erkeklerin güzel tüylerini çıkarması uzun yıllar alır.
• Cennet kuşunu keşfeden Avrupalılar, daha sonra keşfettikleri bir bitkiye kuşa benzerliği nedeniyle cennet kuşu bitkisi adını verdiler.
• İnsanlar yüzyıllar boyu güç, zenginlik veya cinsellik sembolü olarak cennet kuşu tüylerini kullandı.

Cennet Kuşu Türleri

Paradisaea veya cennet kuşu cinsinin 42 farklı türü olduğundan bahsetmiştik (bazı kaynaklara göre 50). Bu cennet kuşu türlerinden bazıları gerçekten eşsiz özelliklere ve görünüme sahip. Onlardan bazıları:

Muhteşem Tüfek Kuşu

Muhteşem tüfek kuşu tek başına tek bir dişiye kur yapar. Sergilediği özelliklerle romantik bir kuş olduğu kabul edilir. Bir asmanın üzerine tüner ve metalik mavi tüylerini ortaya çıkarmak için başını kanatlarının arkasına saklar. Ardından kanatlarını çırparak uğultu sesi yapar. Kanatlarını açtığında yuvarlak bir hat halini alır ve tüylerinin kenarları da yumuşak ve yuvarlaktır. Uçabilirler ancak uzun mesafeleri kat edemezler.

Büyük Cennet Kuşu

Büyük cennet kuşları dişiyi kendilerine çekmek için yirmiye kadar gruplar halinde toplanır ve takım çalışması yaparlar. Gösterileri senkronize ve koordinelidir. Daldan dala atlar ve muhteşem tüylerini gösterirler. Maalesef gösterideki her erkek dişiyi kazanamaz; hatta dişi zaman zaman aynı erkeği seçme eğiliminde olur. Dişinin kalabalıktaki en koordineli erkeğe gittiği düşünülüyor.

Batı Parotyası

Batı parotyası erkekleri cennet kuşları arasında kur performansına en özel ilgiyi gösteren türlerden biri. Erkek, dişiye kur yapacağı alandaki yaprakları ve dalları kaldırarak sahneyi temizler. Sahnede dişinin konup kendisini izleyebileceği yüksek bir tünek bırakır. Hızlıca bir yandan diğer yana hareket eder, vücudunun üst kısmındaki parlak mavi ve sarı tüyleri ortaya çıkarır ve başının etrafındaki uzun tel benzeri tüyleri sallar.

Kral Cennet Kuşu

"Kral" adını taşısa da aslında en küçük cennet kuşu onlardır ve sıklıkla kırmızı renkte olurlar. Yeni Gine'nin yüksek orman örtüsünde yaşıyorlar ve tüylerini yelpaze benzeri şekle sokabilirler. Orta kuyruk tüylerinin ucunda mücevher benzeri iki tüy bulunur ve dikkat çekici derecede uzunlardır.

Saksonya Kralı Cennet Kuşu

Bilimsel isimlerindeki Yunanca Pteridophora özel baş tüylerine işaret ediyor ve onların eğrelti otuna benzediğini gösteriyor. Alberti ismiyse kuşun Saksonya Kralı Albert'e benzerliğinden esinlenildi. Yeni Gine'de 1800-2500 metrede yaşayan bu kuşlar çok eşliler. Erkekler dişileri etkilemek için çeşitli pozlara girer, başlarındaki tüyleri dalgalandırır, dişiye şarkı söyler ve dişinin tünediği sarmaşıkta zıplar.

Büyük Lophorina

Yeni Gine'de 1650-1900 metre rakımdaki dağlarda yaşayan büyük lophorina, cennet kuşları arasında en son keşfedilen tür oldu. Hayvanlar meyve ve eklembacaklılar ile besleniyor ve kur dönemlerinde sergiledikleri muhteşem gösterileri ile biliniyorlar.

Cennet Kuşlarının Özellikleri

Cennet kuşları, güzel tüyleri ve muhteşem kur gösterileriyle diğer tüm kuşları gölgede bırakırlar. Göz alıcı renkleri ve sıra dışı tüyleri, kökenleri ve davranışlarına dair inanılmaz hikayelere yol açtı. Kuşlar için kullanılan Malayca ifade manuq dewata, tanrıların kuşları demektir. Bu ailedeki tüm kuşlar cennet kuşu adını taşımıyor; kara orak, astrapya, paradigalla, tüfek kuşu, parotya, manukod ve cennet kargası gibi türler de var.

Başka hiçbir kuş grubu cennet kuşları kadar güzel ya da tüy ve davranış çeşitliliği açısından zengin değildir. Genellikle kalın gagalı ve oldukça iri kuşlardır ancak her birinin kendine özgü görünümü ve renkleri var. Cennet kuşları bu yüzden sığırcık büyüklüğünden karga büyüklüğüne kadar değişiyor. Erkekler türe bağlı olarak 1 metre uzunluğa ulaşır ve tüylü kuyrukları buna dahil değil.

Tüylere gelince cennet kuşları siyah renkten bir ressam paletini andıran parlak renklere kadar değişiklik gösteriyor. Tüylerinin bazı kısımları dantel kadar narinken kalan yerleri metalik altın gibi parlayabilir. Bazı erkeklerin parlak mavi ağızları veya renkli derileri var. Cennet kuşları tümüyle hayali bir evrende bulabileceğiniz canlılara benziyorlar.

Pek az gezgin Yeni Gine ve kuzeydoğu Avustralya'nın yoğun dağlık yağmur ormanlarına adımını atar. Ancak bu eşsiz kuşların çoğunu deniz seviyesindeki tropikal ormanlardan 3.500 metreye uzanan bulutlu ve soğuk dağ ormanlarında yaşarken bulabilirsiniz. Birkaç cennet kuşu türü açık savanlarda yaşıyor ve bazı türler bahçelerde, şehrin kenarlarında, otoyollarda ve hatta ağaçların olduğu merkezi konumlardaki halka açık parklarda görülür.

Ağaçlarda daha güvende hisseden cennet kuşları genellikle orman örtüsünün üst sıralarına çıkar. Bazı türlerse daha aşağı iner ve orman tabanında yiyecek arar. Bu kuşlar sığ orman havuzlarını ve hatta bahçelerdeki kuş banyolarını kullanarak yıkanmayı seviyor. Dişi cennet kuşu türlerinin çoğu yuvalarını asma, ince dal, yaprak ve yosundan yapar. Küçük kral cennet kuşu ise ağaç boşluğuna yuva yapmasıyla farklıdır.

Yabani cennet kuşunun davranışı hakkında çok az şey biliniyor. Doğal avcıları arasında şahin ve yılanlar olduğu düşünülür. Saldırıya en açık olanlar genelde yumurtalar ve yavrulardır.

Cennet Kuşu Nasıl Keşfedildi?

Cennet kuşlarına dair mitler binlerce yıllıktır. Bu kuşların gökyüzünün en üst sınırlarında uçtuğu, çiy ile beslendiği ve yalnızca öldüklerinde yeryüzüne düştükleri inancı bir zamanlar dünyayı sarmıştı. 17. yüzyıla dek Avrupa'da bazı ressam tablolarında Eden bahçesinde uçan kanatsız ve uzuvsuz cennet kuşları yer almıştır.

Cennet kuşu ilk kez 1996'da Batı dünyasında popüler oldu. David Attenborough, Papua Yeni Gine'ye yaptığı bir gezide kuşların görüntülerini çekti. Kuşların yeme ve çiftleşme alışkanlıklarını ve belirli türlerin özelliklerini paylaştı. Bu gezegende bulunan en güzel kuşlardan biri onlardır. Bir kuş meraklısı Yeni Gine'yi ziyaret edip bir cennet kuşu görürse kendisini bu dünyada çok şanslı görebilir.

Cennet Kuşu Hangi Bölgelerde Yaşar?

Cennet kuşlarının beslenme alışkanlıkları tam olarak bilinmemekle birlikte çoğu türün temelde meyve yediklerine inanılıyor. Çoğu cennet kuşu böcek de yer; böceklere ulaşmak için ölü odunları parçaladıkları görülmüştür. Bazı türlerse tohum, kurbağa, sürüngen ve yavru kuş yerken görülmüştür.

Hayvanat bahçelerinde bakılan cennet kuşlarına yumuşak gagalı kuşlar için yapılan düşük demirli pelet, elma, papaya ve kavun veriliyor. Üreme mevsimi geldiğinde ise un kurtları ve cırcır böcekleri de eklenir.

Cennet Kuşlarının Renkli Yaşamı

Konu gürültü yapmaya gelince cennet kuşları hiç de utangaç değil. Bölgelerini göstermeye, konumlarını potansiyel bir eşe duyurmaya veya alarm çalmaya yatkındırlar ancak türe bağlı olarak farklı ötüşler gösterirler. Örneğin, erkek ova tüfeği kuşunun adı son derece keskin ötüşünden gelirken kahverengi orak kuşu kısa notalarla makineli tüfek gibi ses çıkarır. İmparator cennet kuşu uğultulu öterken muhteşem cennet kuşu türü klik sesi çıkarır. İletişim kurmanın diğer yolları arasında kanat çırpmak veya gagayı sallamak var.

Kur yapma söz konusu olduğunda cennet kuşları renkleri kadar şaşırtıcılar. Yetişkin erkeklerin tüyleri, fırfırları, pelerinleri, dantelli tüyleri veya etekleri var. Türe bağlı olarak yelpaze, kırbaç veya bükülmüş tel gibi görünen kuyruklara sahipler. Bu kuyruklar güzel görünebilir ancak uçmalarına pek yardımcı olmaz. Daha ziyade, erkeğin olabildiğince çok sayıda dişiyi çekmek ve rakiplerini geride bırakmak için çeşitli fantastik dans hareketleri yapmalarına yardımcı oluyor.

Bazı türler ağaçlarda dans eder bazıları güneş ışığının üzerine vurup tüylerini parlatması için üzerindeki yaprakları sıyırır. Birçok erkek dansıyla dişinin ilgisini daha iyi çekmek için orman zeminini temizler ve kendisine bir tür sahne oluşturur. Bazen birkaç erkek bir araya gelir ve yaptıkları ortak dansla dişiyi cezbetmeye çalışırlar. Kuyruklarını sarkıtır, zıplar, öter, aynı anda donar veya dönerler.

Erkek bir dişiyle çiftleştikten sonra başka bir dişi bulmak için ayrılır. Yuva yapmaya veya yavruların yetiştirilmesine yardımcı olmazlar; dişi bu işi tek başına yapıyor. Cennet kuşunun yuvası fincan şeklindedir ve yaprak, eğrelti otu, dal ve yosundan oluşur. Yuvalar genellikle ağaç çatallarında olur.

Bazı istisnalar var. Tüm cennet kuşu türleri parlak renkli tüylere veya süslere sahip değil. Ve tüm erkekler üremeden sonra dişiyi terk etmez. Manucode gibi bazı türler daha az renkli ve gösterişliler, erkekler her üreme mevsiminde sadece bir dişi ile çiftleşme eğiliminde olur ve her iki ebeveyn de yuva yapımı ve yavru bakımına yardımcı olur.

Yeni yumurtadan çıkan cennet kuşu yavrularının tüyleri olmaz; gözleri yaklaşık altı gün içinde açılır. Tüyleri 8 ile 10 gün arasında çıkmaya başlar. 20 ila 30 günlükken uçarlar ancak kendi başlarına dışarı çıkmadan önce birkaç hafta ebeveyn(ler) ile kalabilirler. Dişiler yaklaşık bir yaşında olgunlaşır, erkeklerde türe göre iki ila dört yıldır. Bununla birlikte erkeklerin tam yetişkin hale gelip süslü tüylerini alması ve kur yapmaya başlaması dört ila yedi yıl sürebilir.

Cennet Kuşlarının Korunma Durumu

Cennet kuşları moda kuşlardır. Cennet kuşu tüyleri 2000 yıl önce Asya'da biliniyor ve değer görüyordu. Deriler ve tüyler bir asır önce Avrupa'da ​​kadın modası için çok önemsenirdi ve Yeni Gine'deki yerli halk bunları kıyafetlerinde ve ritüellerinde hala kullanırlar. 1880'lerde ve 1890'larda cennet kuşlarının tüylerini şapka süslemede kullanma modası bazı türlerin neredeyse yok olmasına sebep verdi. O dönem her yıl 50.000'e kadar deri ihraç edilirdi. Bu uygulama tüm cennet kuşlarının ihracattan korunduğu 1920'lerde nihayet durduruldu.

Bugün biraz avlanmalarına izin veriliyor ancak yalnızca yerel toplumun törensel ihtiyaçlarını karşılamak için.

İzole ve dağlık Yeni Gine adası bir zamanlar bir kuş cennetiydi. Çünkü burada yerli insanlar dışında çok az yırtıcı hayvan yaşıyordu. Ancak sanayileşmiş dünya ile temas çevrenin yok olma tehlikesini beraberinde getirdi. Böyle adalar fiziksel yapıları gereği koşullar bir kez kötüye gittiğinde çoğu hayvana kaçacak yer bırakmaz. Cennet kuşlarının karşılaştığı en büyük sorun karton ve sert ağaç ürünleri için yağmur ormanlarını temizleyen büyük kereste şirketlerinden geliyor.

Mavi cennet kuşu (Paradisaea rudolphi), Wahnes parotya ve MacGregor cennet kuşu (Macgregoria pulchra) şu anda savunmasızlar.

Cennet Kuşları Hakkında Merak Edilenler