Hunların kökeninin ilk Türk-Moğol kabilelerinden geldiği kabul edilir ancak aynı zamanda İskitler ve Cermen kabilelerinden oluştular. Hunlar bu nedenle genellikle üçe ayrılır ve sonuncusu Avrupa Hun İmparatorluğu'ydu. Ural-Altay dillerini konuşan azınlıkların ve ulusların dünyadaki yayılımına bakmak Türklerin, Hunlar üstünden Avrupa'ya yaptığı göçün etkilerini görmeyi sağlar. Ural kabilelerinin dili, Altay dil ailesiyle benzerliklere sahip. Ural dilleri arasında Macarca, Fince ve Estonca var. Hunların içinde yer alan Türk boyları bu Ural kabilelerini Altay diliyle tanıştırdı.
Hunlar Türk mü Moğol mu?
Tıpkı yüzyıllar sonraki Oğuz Türk boyları gibi İskitler, Orta Asya'dan batıya göç eden ve İran etkisini benimseyen bir kavimdi. Ancak İskitler Türkçeleşmiş bir İran lehçesini konuşuyordu. İskitlerin kökenini detaylıca bilmek zordur ancak İran kültürünün yoğun etkisinde olan Hunlar, Türkler, Avarlar ve Hazar gruplarından oluştuğuna inanılıyor. İskit sınırında Türk boyları yaşıyordu. Tüm bu ilk Türk-Moğol grupları kuzeydoğu Asya'da at süren göçebe çobanlardı ve batıya göç ettikçe önlerine çıkan herkese ok ve yayla amansızca saldırdılar.
Yüeçiler, Hunlar ve Türk-Moğol grupları birbirinden farklı tarihi dönemlerde var olmuşlardır. Onların torunları ve öncülleri ise tam aksine birbirine yakın yaşadılar ve yer yer evlenip kültürel olarak birbirlerini etkilediler. İlginç bir şekilde Yüeçiler günümüz Afganistan, Pakistan'ında yaşamış Hint etkisine sahip Çinlilerdir.
Hunlar Avrupa'ya ayak bastığında İskit kabilelerinin yanı sıra birçok küçük Türk boylarından oluşuyordu. Ural kabilelerinin de Hunlara dahil olduğuna inanılıyor. Hun İmparatorluğu'nun askerleri arasında birçok Cermen kabilesi de vardı ve birlikte Doğu ve Batı Roma imparatorluğuna karşı savaştılar.
Türkler, Hunların önemli bir parçasıydı ancak Türk milletlerinin babası hala Göktürkler olarak kabul edilir. Bumin Kağan, Göktürk adını verdiği bu ilk Türk imparatorluğunu Hunlardan sonra 552'de kurdu. Bumin Kağan, Atilla Han'ın ölümünden 37 yıl sonra doğmuştur. Kendisinden, Çince'de 'savaş miğferi' kelimesinin kökeni olan "Türk" olarak bahseden ilk kişidir. İlk Türk devleti Ötüken'de kurulduğunda Hunlar çoktan Avrupa'da savaşmıştı.
Bu ilk Türk halkı eski Türk lehçesini konuşuyordu ve tek tanrı olan Tengri'ye inandı. Tengri, Arapça Allah sözcüğünün Türkçesi olan Tanrı'nın önceki söylenişidir. Atilla, Cengiz ve Kaan bugün hala yaygın Türkçe ve Türk isimleri arasında.
Avarlar, Hazarlar, Hunlar gibi Türk-Moğol boyları da Hunların dilini etkiledi. 8. yüzyılda yazılan Orhun Yazıtları hala korunmuş en eski Eski Türkçe yazıdır. Bu yazıtlar sayesinde birçok Türk yazısı tercüme edildi. Hunların dili de bunlar arasındadır. Hun dili Türk, Moğol ve Yenisey dillerine benzetilir. Ancak en çok 1889'da keşfedilen Orhun Yazıtları'ndaki Eski Türk alfabesiyle benzerlik gösterdiği görülmüştür. Yani Hunlar temelde bir Türk dilini konuşuyordu.
Bu yüzden Hunlar, Moğol oldukları kadar Türk boylarıyla akrabaydılar.
Hunlara Türk demek yanıltıcı olur
Hunlara "Türk" ve "Türki" denmesi esasında yanıltıcıdır. Zira asıl Türkler, Altay dağlarının Göktürklerinin torunları yani "Altay" veya diğer adıyla Ashina kabilesinin üyeleridir. İlk Türklerin yönetici hanedanı olmuş bu Altay kabilesine Asen, Asena veya Açina denildi. 6. yüzyılın ortalarında Bumin Kağan, Cücenlere karşı isyan edip ilk Türk imparatorluğunu kurdu.
Orta Asya'daki Kazak, Azeri, Özbek, Türkmen gibi birçok Orta Asya ulusunun aksine Türkler isimlerinden ve tarihlerinden gurur duyar. Kendilerine İran ve Anadolu'daki Türk boylarının adı olan Oğuz veya Selçuklu demek yerine daima "Türk" adını taşıdılar. Oğuz ve Selçuklu'nun yerini alan Osmanlı, Türklük bilincinden uzaklaşmış olsa da yüzyıllar boyu kendisine "Türk İmparatorluğu" demeye devam etti.
Hunların Türk dilini konuşması
Altay'ın bu göçebe halkları o kadar iç içe geçmiş durumdaydı ki Moğol ordularının çoğu birçok Türkten, Hun İmparatorluğu da birçok Türk boyundan oluşmuştur. Aslında büyük Moğol İmparatorluğu'nun en az %50'sinin Türk halklarından oluştuğu tahmin ediliyor. Zira fethettikleri topraklar çok genişti ve çok az Moğol nüfusu vardı. Hunlar için de durum çok benzerdir. Ancak çeşitlilik daha yüksektir. Bu nedenle Hun İmparatorluğu'ndaki Türk oranı Moğol İmparatorluğu'na kıyasla çok daha düşüktü. Bunun yansımasını Hunların vahşice savaşma alışkanlıklarında görebilirsiniz. Türkler asla düşmanlarının çocuk, kadın ve yaşlılarını kılıçtan geçirmemiştir.
Hunların Türk mü Moğol mu olduğu dillerine bakarak da değerlendirilebilir. Ancak Hunların dillerine dair bilgiler yalnızca kişisel isimlerde ve kabile isimlerinde mevcut. Bu isimlere dayanarak, akademisyenler Hun dilinin Moğol etkisi altında olan bir Türk dili olduğunu öne sürer. Hunlar birçok Türk boyundan oluştuğu için Türk dili Hun dili üzerinde büyük etkiye sahipti.
Hun dili, Türk ve Moğol dillerinin içinde olduğu geniş Altay dil ailesine ait. Dildeki etkiye bakarak Hunların Moğol-Türk karışımı Altaylı bir ulus olduğunu söyleyebiliriz.
Günümüz genetik araştırmalarına göre modern Türkiye artık %20'den az oranda Orta Asya DNA'sı taşıyor ve Akdeniz, İspanya kıyı şeridi, İtalya, Yunanistan, Kuzey Suriye ve Kuzey İran içinde gruplanıyor. Batı Oğuz özellikleri DNA'mızın en belirgin yönü. Bu yüzden genetik ya da kültürel olarak Hunlara Türk veya Türklere Moğol demek mümkün değil.
Hunların genetik yapısı hakkında çok az şey bilinir. Ancak görünüş itibariyle tarihçiler tarafından en çok Yakut milletine benzer oldukları söylenir. Saka/Yakutça dili Sibirya Türk dillerinin Kuzey Sibirya bölümüne ait. En son 2010'da yapılan Rus nüfus sayımında 500.000'e yakın Yakut Türkü olduğu açıklandı.
Aşağıda görüldüğü gibi Yakut dili, Güney Altay'a benzerlik gösteren Türk dillerinden biri.
Yukarıda da bahsedildiği gibi, Hunların içindeki birçok grup birbirinden ayrı dönemlerde yaşadılar ve onların torunları ve öncülleri ise aksine birbirine yakın yaşadı; ara sıra evlendi ve kültürel olarak birbirlerini etkiledi. Hunlar, ilk Türk-Moğol ulusu olarak düşünülebilir. 13. yüzyılda Moğol İmparatorluğu'nun işgaline maruz kalan Uygurlar gibi birçok Orta Asya Türk milleti asimile edilmiş ve Türk kültürünün çoğunu kaybetmiştir.
Türklerin Hunlarla Avrupa'ya yaptığı göçün dile etkisi
Tüm Ural-Altay dilleri bazı ortak sözdizimi, morfoloji ve fonoloji özelliklerine sahip. Bu yönüyle özeller. Örneğin "Benim avlamış olduğum o ayı" yerine "Avladığım ayı" derler. "Ben yürürken şarkı söyledim" yerine "Şarkı söyleyerek yürüdüm" derler. Yine dillerinde az bağlaç bulunur ve kelimeler sona getirilen eklerle oluşturulur.
Pek çok Ural-Altay dili ünlü uyumu gerektirir; bir sözcükteki ünlüler aynı türden olmalıdır. "Poly" kelimesi Fince'dir çünkü o ve y orta ünlüdür ve dolayısıyla aynı fonetik sınıftandır. Yine Ural-Altay dillerinde özel bir sahiplik fiili bulunmaz. Sahiplik anlamı cümle genelinde ifade edilir. Bu dillerin çoğunda cinsiyet bildiren kelimeler yoktur. Son olaraksa ünsüz harfler yan yana gelmez.
