Testere balığının büyük beyaz köpekbalığının tuhaf görünümlü akrabaları oldukları düşünülür. Ancak köpekbalığı değiller ve aslında vatozlar. Testereleri vücut uzunluklarının %20 ila 28'ini oluşturur. Testerenin genişliği sabittir ve her iki yanda diş benzeri sivri uçlar vardır. Bunlar aslında diş değil puldur ve 14 ila 25 adet olabilir. Yengeç, karides ve benzeri avları ortaya çıkarmak için burnunu kumlu okyanus tabanı boyunca sürükler. Ayrıca balık sürülerine de saldırır.
Testeresinin alt tarafındaki küçük gözeneklerde balıklardan ve kabuklu hayvanlardan yayılan elektrik akımlarını algılamasını sağlayan organlar bulunuyor. 19. ve 20. yüzyılda tüm dünya geneline yayılmışken şimdilerde popülasyonları %90 oranında azaldı.
Testere Balığı Hakkında Bilgiler
- Bilimsel adı: Pristis (Latince "testere" demektir)
- Yaygın adı: Testere balığı, sawfish
- Ömrü: 35 yıla kadar (bazı kaynaklarda 50)
- Beslenme: Etobur
- Habitat: Tropik ve alt tropik sular
- Büyüklüğü: 3 – 6,5 metre
- Ağırlığı: 500 – 600 kg
- Popülasyon eğilimi: Bilinmiyor
- Korunma durumu: Kritik Tehlike Altında
Ayırt edici burnu balığa ürkütücü ve korkutucu bir görünüm verse de bu canlılar aslında hiçbir zaman kasıtlı olarak insanlara zarar vermiyorlar. Bir testere balığının kışkırtılmadan bir insana saldırdığı kaydedilmiş tek bir vaka var. Tabii testereleri tehlikeli silahlardır ve ağır yaralanmalara neden olabileceğinden dikkatli olunmalıdır.
Dünya'da beş tür testere balığı bulunuyor ve hepsi birbirine benzemekle birlikte Büyük dişli testere balığı rostrum adı verilen en büyük testere benzeri buruna sahip. Bu tür bir zamanlar dünyanın dört bir yanındaki ılıman sularda yüzüyordu ve bu nedenle birçok kültürde kendine yer edinmiştir:
- Mayalar ölülerini testere balığı dışı ile gömerdi.
- Kovboy ayakkabıları bir zamanlar testere balığı derisinden yapılırdı.
Başta balıkçılık olmak üzere çeşitli nedenlerle bugün kritik tehlike altındalar. Popülasyonları dünya genelinde çok büyük oranda azalmıştır. Soyları tükenmeden önce son kez özelliklerini öğrenelim.
Testere Balıkları Elektrik Alanlarını Sezerler
Testere balığı büyürken önce karides gibi kabuklularla ziyafet çeker ve sonra balıkları avlamaya başlar. Testere balığının, avlarından yayılan elektrik alanlarını algılamasını sağlayan "altıncı hissi" vardır ve bunu rostrum yani burnunu kullanarak yapar. Tüm canlı organizmalar görünmez elektrik alanlarıyla çevrili olduğundan, hayvanın burnundaki binlerce küçük gözenek benzeri organ avın varlığını sezmesini sağlıyor. Geceleri avlandıklarından görme becerisi tek başına yetersiz kalır.
Yüzgeçleri, Asya'da köpek balığı yüzgeci çorbası yapmak için 4000 $'a kadar satılır.
Testere balığı avını parçalara ayırarak öldürüyor: Burnunu gerçek bir testere gibi ileri geri hareket ettirerek avını sersemletir. Bu silahlarını köpekbalığı ve tuzlu su timsahları gibi yırtıcı hayvanlarla karşılaşırken de kullanıyorlar.
Testere Balığının Ayırt Edici Özellikleri
- Marangoz köpekbalıkları olarak da bilinirler ve ilk kez yaklaşık 100 milyon yıl önce ortaya çıktıklarına inanılıyor.
- Görünüş olarak testere köpekbalıklarına benzerler ancak boyutları daha büyüktür ve burunlarında sivri uçlu değildir.
- En büyük türlerden yeşil testere balığı yedi metre uzunluğa kadar büyüyebiliyor. Testeresi ise 1,6 metreye ulaşır. Cinsin en küçük türünün uzunluğu yalnızca 1,4 metredir ve adı cüce testere balığıdır.
- Testere balıkları ovovivipardır yani yumurta bırakmazlar. Yumurtayı hamilelik boyunca vücutlarında taşırlar ve yumurtalar anne karnında açılır.
- Yavru testere balıkları burunları gelişmiş olarak doğar ancak testeresi yumuşaktır ve anneye zarar vermemesi için doğum sırasında zarla kaplı olur. Bu zar örtüsü doğumdan sonra düşer ve testere kısa sürede sertleşir.
- Testere balığı deniz hayvanı olarak sınıflandırılsa da aslında sığ haliçlerde yaşıyor ve hatta nehirlerde yüzdükleri bilinir.
Testere Balıklarının Üreme ve Gelişimi
Yetişkin bir büyük dişli testere balığı 6 metre uzunluğa kadar büyüyebiliyor. Yetişkinliğe 10 yaşında ulaşırlar ve yaklaşık 35 yaşına kadar yaşarlar. Yavaş büyümeleri ve düşük üreme hızları nedeniyle – tek seferde yedi ila dokuz yavru doğar – nüfus artış hızları düşük. Çiftleşme yazın gerçekleşir ve yavrular, anneye zarar vermemek için yumuşak bir dokunun içinde doğar.
Testere Balığının Habitatı ve Dağılımı
Testere balığı çeşitli tuzluluk seviyelerine tahammül edebiliyor. Bu esnekliği sayesinde tarihsel olarak dünyanın her yerindeki tropikal ve alt tropikal sularda yani suların sıcak olduğu her yerde bulundular. Tatlı su nehirlerinden tuzlu kıyı şeridine kadar habitatları geniştir. Nehir ağızlarını tercih ederler zira nehirler doğrudan okyanusa bağlanır. Büyük dişli testere balıkları gençken nehirlerde yaşama eğilimindeyken olgunlaştıklarında denize açılırlar.
Türler bir zamanlar Karayipler dahil Orta ve Güney Amerika'nın Atlantik kıyılarından Meksika Körfezi'ne kadar geniş bir alanda yüzüyordu. Ayrıca tarihsel olarak Atlantik'in diğer tarafındaki Batı Afrika kıyılarında da bulundular. Hint Okyanusu'na gelindiğinde Afrika Boynuzu'ndan Hindistan'a kadar uzanıyor ve Güneydoğu Asya'da ve kuzey Avustralya'da görülüyorlardı.
Ancak sayıları o kadar azalmıştır ki dağılımları sınırlanmıştır: Kuzey Avustralya bu türlerin en iyi şekilde hayatta kaldığı yer. Bunun dışında batı Atlantik'in tatlı su sistemleri olan Nikaragua, Kosta Rika ve Guatemala'nın yanı sıra Amazon Nehri ağzında; ve doğu Atlantik'te ise Gine-Bissau açıklarındaki bir grup adada ve Kongo Nehri Havzası'nda yaşıyorlar.
Testere Balığına Yönelik Tehditler
Uzun burunları avlanma ve savunmada etkili bir araç olsa da olta takımlarına kolayca takılabildikleri için balıkçılar tarafından öldürülürler. Birçok balık ağı diğer balıkları hedef alınarak atılır ancak bu durum bugün karşılaştıkları en büyük tehditlerden biri.
Kendi parçaları için yapılan kasıtlı balıkçılık da bir tehdit. Hayvanlar lüks moda için derileri, köpekbalığı yüzgeci çorbası için yüzgeçleri ve ilaç ve silah yapımı için hedef alınıyorlar. Yüzgeci, eti, organları, derisi, burnu ve dişlerinin yasadışı uluslararası ticareti yapılır.
Ayrıca insani gelişme nedeniyle yaşam alanlarını kaybediyorlar: Baraj, madencilik (özellikle su altı), bina inşaatı, ulaşım ve bu faaliyetlerden kaynaklanan kirlilik tehditler arasında. İklim değişikliği de mevcut yaşam alanlarını daraltıyor.
Bir zamanlar 75 ülkede mevcutlardı ancak şimdi sadece 20 ülkede var oldukları biliniyor. Tam sayılarını tespit etmek zordur ancak nüfuslarının son birkaç on yılda önemli ölçüde azaldığı ortada. Uluslararası Doğayı Koruma Birliği tarafından kritik tehlike altında olarak listeleniyor.
Testere Balıklarının Korunma Durumu
Testere balığı 19 ülkede koruma altında. Nesli Tükenmekte Olan Türlerin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme (CITES) kapsamında tüm testere balığı türlerinin sınır ötesi ticari yasaklandı.
Büyük dişli testere balığının ana evi olan Avustralya'da, türlerin korunmasına yönelik hükümet düzeyinde çeşitli yasalar var ve eğitim ve farkındalık kampanyaları yürütülüyor. Eğlence amaçlı balıkçılık yapanlara hayvanı yanlışlıkla yakalamaları durumunda nasıl güvenli şekilde suya bırakacakları öğretilir.
Koruma uzmanları ve araştırmacılar kazara yakalanan testere balığının hayatta kalma olasılığını artırmak için Avustralya'daki ticari balıkçılar ile çalışır. Yaşadıkları bazı su kütleleri ağ avcılığına kapatılmıştır.
National Geographic gibi gönüllü organizasyonlar Bangladeş gibi noktalarda, kıyı balıkçılığı yapılan köylerde kazayla avlanan testere balıklarının raporlanmasını artırmak için çalışmaktadır. Balıkçıların, ağa yakalanan büyük dişli testere balıklarını daha kolay rapor etmesi için bir cep telefonu sistemi kuruldu.
