Üstün özellikli yenilenebilir bir kaynak olan bambu sevilen ve hayranlık duyulan bir bitki. Harika nitelikler taşır, çevre dostudur ve sürdürülebilir özellikleri vardır. Ancak bambuya dair çevresel faydalardan çok daha fazlası var. O kadar hızlı yetişir ki bu bitkiyi büyürken seyredebilirsiniz. Aşağıda bambuya dair bazı püf noktalar sıralanıyor ve bunları keşfetmekten keyif alacağınızı düşünüyoruz.
Bambunun İlginç Özellikleri
Bambu adını herkes duyar, ilginç olansa çok az kişinin bitkinin özelliklerini bilmesidir. Bir bambu bir çelikten daha güçlüdür, Thomas Edison tarafından ampulde kullanılmıştır, tropiklerde yetişir, geniş bir kök sistemi vardır ve aslında içi boş bir çimdir. Aynı kütlede bir ağaçtan %30 daha fazla CO2 emer ve O2 üretir. Ancak bu nitelikler bile bambunun hayranlık uyandıran birçok yönünü eksik bırakıyor. İnşaattan gıdaya, biyoyakıttan odun kömürüne kadar kullanılan bu bitkinin niteliklerine göz atalım:
Bambu Aslında Bir Ağaç Değil
Bambu ağaç değil dev bir çimdir. Çimden farkı uzun, odunsu gövdesi olması. Ağaç benzeri görünümü nedeniyle yanlışlıkla ağaç olarak tanımlanıyor. Ağaçların kalın gövdesinin aksine içi boş, silindirik gövdesi çim bitkisine özgüdür. Öyleyse "bambu ağacı" demekten vazgeçme zamanı.
Dünyada 1.400'den Fazla Bambu Türü Var
Bilim adamları, beş kıtada yaklaşık 1.450 bambu türü tespit etti. Pek çok insan bambuyu Asya kıtasına yani Hindistan, Çin, Tayland vb. ülkelere özgü sanırken aslında Avustralya, Şili, Madagaskar, Meksika ve güney doğu ABD'de de yetişiyor. Aşırı soğuk hariç her iklimde büyüyebilir. Bu yüzden yüksek coğrafi çeşitliliğe sahip.
Bir Bambu Günde 1 Metre Büyüyebilir
Bambunun "dünyanın en hızlı büyüyen bitkisi" olarak adlandırıldığını duymuş olabilirsiniz. Çünkü bir bambunun saatte 4 cm büyüdüğünü seyredebilirsiniz. Büyüme hızı sürdürülebilirlik açısından bir avantaj. Bambu, kalın gövdeli ağaçlardan çok daha hızlı yenileniyor. Ancak doğal büyüme hızı türe göre değişir. Büyüme hızı ortalaması zirvede günde 60 cm'e çıkar. Bu yüzden Moso gibi türler sadece üç hafta içinde 3 metreye uzar. Dev bambu (Dendrocalamus giganteus) en uzun bambu bitkisi (25-35 metre) olma özelliğine sahip.
Bambu En Güçlü Maddelerden Biri
Bambunun "çelikten daha güçlü" olduğu söylenir. Abartılı olması için söylenmiş bir ifade değil. Bambunun gücü kırılmadan yüksek oranda bükülmesinden geliyor. Bu da hafiflikten veya dayanıklılıktan ödün vermeden esneklik elde edilmesini sağlar. Bu yönüyle dünyadaki en iyi maddelerden biri.
Bambular Her 100 Yılda Bir Çiçek Açar
Bambu nadiren çiçek açar. Hatta bunu sadece yaklaşık her 100 yılda bir yapar. Bazı türler 65 ve bazıları 120 yıl sonra çiçeklenir. Çiçeklenmeye dair bir başka ilginç şeyse aynı türe ait her bambunun dünyanın her yerinde aynı anda çiçek açmasıdır. Bambu doğada 120 yıla kadar yaşıyor.
Bambu Etrafındaki Havayı Soğutur ve Temizler
Bambu yaz aylarında çevresindeki havayı 8 dereceye kadar soğutuyor. Bu özelliği bahçeler veya yakındaki binalar için doğal bir klima görevi görmesini sağlar. Doğaya gelince, soğuktan hoşlanmayan canlıları uzak tutabilir (yılan gibi) ve insanları daha iyi hissettirir. Bir arada bulunan bambular havayı diğer tüm bitkilerden %30 daha etkili temizliyor. Beynimiz bu yüksek oksijeni rahatlatıcı bulur ve kişi daha mutlu hisseder.
Bambu Bakteri Barındırmaz
İster doğal isterse kumaş biçiminde olsun bambu, üzerindeki bakterilerin yüzde 70'ini ortadan kaldırabiliyor. Pamukla karşılaştırıldığı 24 saatlik bir testte bambu tüm bakterileri öldürürken pamuk hiçbirini öldürmedi. Bitki bunu barındırdığı anti bakteriyel ajanlar sayesinde yapıyor. Yararları arasında daha az kokan ve yıkanmaya ihtiyaç duyan kıyafetler ve daha sağlıklı bandajlar var.
Bambu Thomas Edison Tarafından Ampullerde Kullandı
Thomas Edison ilk ampulü geliştirdikten (1880) neredeyse bir yıl sonra modern bir ampulün tüm temel özelliklerine sahip yeni bir sürüm tasarladı; içinde akkor filaman bulunan vida tabanlı cam bir ampuldü.
En kritik faktör elektrik geçtiğinde parlayacak doğru filaman malzemeyi bulmaktı. Edison, hindistan cevizi lifi, misina ve hatta işçisinin sakalı dahil 1.600'den fazla malzemeyi test etti. Edison sonunda filaman için bambu elyafı kullanmaya başladı. Edison ve ekibi karbonize bambunun elektrik akımı üretme kapasitesine sahip olduğunu ve 1200 saat dayanabildiğini keşfettiler. Bugün onun çalışmasını devam ettiren araştırmacılar bambu kömürünün doğal bir "nano tüp" olduğunu keşfetti. Çünkü çok ince film halinde bile cam ve silikonun üzerinde elektriği iletebiliyor.
Bambu Sadece Yeşil Renk Değildir
Bugüne kadar yeşilden farklı renkte bambu görmemiş olabilirsiniz ancak bambu dünyasındaki renk çeşitliliği çarpıcıdır. Bitki yeşil, sarı, kahverengi, siyah, kırmızı ve mavi tonlarında olabilir. Hatta yeşil, sarı, pembe, kahverengi, siyah ve bunların karışımında çizgileri bulunan bambu türleri var. Bambu yaprağı yeşil, alacalı beyaz, sarı, krem veya mavi tonlarında çeşitlenebiliyor.
Bambu Yenilebilir
Yenilebilir derken sadece pandaları (bkz: Kızıl Panda) kastetmiyoruz. Bamboo shoot denilen filizleri konserve halinde satın alınabilir. Bambu filizi tavada kızartma, çorba, Çin böreği, köfte ve diğer birçok tuzlu yemeğin malzemesi olur. Bambunun sindirime yardımcı olduğu da söylenir. Ancak belirtelim bazılarının tadı felaket kötüdür ve hatta zehirli olanları var.
Bambu Zarar Görmüş Toprağı Onarır
Bambu, erozyona karşı korumanın yanı sıra, nispeten düşük miktarda su emdiğinden hasar alan toprağın yenilenme sürecini destekler. Geniş kökleri toprağı bağlar ve dökülen yaprakları çürüyerek toprağa besin kazandırır. Bu besin bambuya tekrar ulaşır, bu yüzden bambunun gübreye ihtiyacı olmaz.
Bambular Çok Az Suyla Yaşar
Çoğu bambu türü ıslak toprakta yetişmiyor; bu bitki genellikle nemli toprağı tercih eder. Ağaçlar türe ve büyüklüğe göre günde litrelerce suya ihtiyaç duyarken bambu 10 günde bir aldığı 1 cm suyla sağlıklı şekilde yaşayabilir.
Doğu tıbbında değerli
Bambunun tıbbi faydaları yüzyıllar öncesine Antik Çin ve Japonya'ya uzanıyor. Bambu reçinesi, yaprakları ve talaşı solunum ve sindirim hastalığı, ateş ve iltihaplanma için tıbbi kullanıma sahip. Bambunun etrafında olmanın kaygıyı/stresi ve depresyonu azalttığı düşünülür.
Yamaç erozyonunu önler
Bambu bitkileri kümelenmeyi ve yoğun kanopiler oluşturmayı sever. Bu kümeler bitkinin kapsamlı kök sisteminin erozyonu kontrol altına almasını sağlıyor. Bir yamaç evinde ya da çamur kayması ya da toprak kaymasına eğilimli bir bölgede yaşarken bambu ekimi yapmak akıllıcadır.
Bambu ağaçtan daha hızlı yanar
Bambunun ağaca kıyasla daha az yoğun yapısı çok fazla ısı açığa çıkarmadan hızla yanmasını sağlıyor. Bu yüzden verimli bir çıra değil. Ancak hızlı alevlenmesi nedeniyle harika bir odun kömürüdür ve Sahra altı Afrika'da biyoenerji kaynağı olarak bambu kömürü kullanılıyor.
Yetiştirmesi kimyasal gerektirmez
Organik ürünler son zamanlarda ünlendi çünkü pestisitler insan tüketimi için zararlı. Pestisit yine de sadece yenilen bitkilerde kullanılmıyor. Arka bahçe bitkileri için de gerekli. Bambu için herhangi bir böcek ilacına ihtiyaç olmaz, bu da bambu yetiştirmeyi, yemeyi veya satın almayı daha güvenli kılar.
Alexander Graham Bell tarafından ilk fonografta kullanıldı
Alexander Graham Bell, telefonun patentini 1876'da geri aldı. Daha sonra 1877'de gramofon olarak da adlandırılan ve mekanik bir kayıt cihazı olan fonografı icat etti. İlk fonograf iğnesini bambudan yaptı ve bambuyu sonraki projelerine de dahil etti. Bell günlüğünde bambudan şöyle bahsetti:
Her açıdan bambunun çok dikkat çekici özelliklere sahip olduğunu ve bir uçurtma için hafif, sağlam, güçlü, elastik bir iskelet sunabilecek kadar takdire şayan özellikte olduğunu düşünüyorum. Daha iyi bir şey bilmiyorum ama onu nasıl kullanacağımızı öğrenmemiz gerekiyor.
Bambu bazı kültürel ve dini anlamlara sahip
Şans Bambusu'nu duymuş olabilirsiniz. Çin kültüründe bambu yüzyıllardır iyi şansla ilişkilendiriliyor. Bambu erdem, pozitiflik ve zarafet gibi Çin değerlerinin sembolü kabul ediliyor. Heykeltıraş, ressam ve şair gibi sanatçılara ilham kaynağı olur.
