Bugün Viking Çağı İskandinavlarına, sanki tek bir halkmış gibi Vikingler adını veriyoruz. Viking kelimesinin modern kullanımı üzerindeki dilsel nüanslar bir yana, Vikingler olarak bilinen tarihsel grup tümüyle homojen değildi. Çeşitli kaynaklar Danimarkalı, İsveçli ve Norveçli gibi kimliklerin ilk kez 8. yüzyıldan itibaren belirgin olmaya başladığını gösterir. Viking Çağı'nı ele alan ünlü Anglo-Sakson Kroniği, Danlar ve Kuzeylilerden ayrı olarak bahseder, yine aynı döneme denk gelen İrlanda'daki Ulster Yıllıkları Danlar ve Norveçliler arasında net bir ayrım yapar ve doğudaki İsveçliler tamamen ayrı şekilde Rus olarak anılır. Eğer Vikingler üç farklı gruba ayrılıyorsa, soru şu olurdu: Danimarkalı, Norveçli ve İsveçli Vikingler arasındaki fark neydi?
Vikinglerin kökeni
Viking Çağı İskandinavlarının kendilerini özellikle yaşadıkları bölgeye göre tanımladığı görülüyor. Örneğin, St. Bertin Yıllıkları'na göre 843'te Nantes şehrini yağmalayan Norveçli grup kendisine Norveçliler değil Vestfaldingi yani Vestfold'lu demiştir. Dolayısıyla Kuzeyliler için bölgesel farklılıklar önemliydi. Bu grupların soy olarak ne kadar farklı olduğu bilinmez ancak Vikingler söz konusu olduğunda en küçük fark önemli. Çünkü Viking sözcüğü Eski Norsça'da "keşfe çıkmak" gibi bir anlam taşıyor ve etnik bir kökene işaret etmiyordu. İskandinav insanları bu nedenle kendilerini Viking gibi bir sözle tanımlamamış, bu ifade 19. yüzyılda türetilmiştir.
Konuyla ilgili:
Bu açıdan Norveç halkının kendisini Danimarka ve İsveç halkından farklı bir grup olarak gördüğü düşünülür. Üçü de Anglo-Sakson bir ulus olan Karolenj İmparatorluğu'na karşı savaştılar. Arkeolojik kanıtlar Norveç, İsveç ve Danimarkalıların neredeyse aynı milletten geldiklerini gösterir. Ancak coğrafyadan doğan kültürel farklılıklar oluşmuştu. Norveçliler, İrlanda ve Fransa topraklarına ayak bastı ve İzlanda, Grönland ve Amerika kıtalarına yerleştiler. Tüm Vikingler arasında en farklı olan İsveçlilerdi. Tarihte sık sık Rus olarak geçtiler.
Danimarkalı, Norveçli ve İsveçli Vikinglerin farkı
Bugün Viking Çağı İskandinavlarına sanki tek bir grupmuş gibi Vikingler olarak hitap ediliyor. Ancak Vikingler tek tip milletten oluşan bir kitle değildi. Norveçli Vikingler, Danimarkalı Vikingler ve İsveçli Vikingler vardı (İzlandalılar özünde Norveçli olduğundan ayrı olarak ele alınmaz. Daha yerleşik bir toplumu vardı ve doğudaki kardeşleri gibi tam olarak Viking olmadı)
Gerçek Vikinglerin kim olduğunu tartışmayı zorlaştıran konular var. İlk olarak, erken dönem Viking baskınlarının belgelerinin kaynağı azdır. Yine Vikingler tarihte devletlere bölünmediğinden her kabilenin tam olarak nereden geldiğini bilmek zordur. Ayrıca Viking kabileleri ile kontluklar sürekli çatışma içindeydi ve kim kimi işgal etti ve hükmetti takip etmeyi zorlaştırdı.
Vikinglerin aynı dili konuştuklarını biliyoruz, ancak coğrafyadan dolayı bazı değişiklikler olmuştur. Norveç ile İsveç arasında dağ sıraları ve İskandinav ülkeleri ile Danimarka arasındaki su engeli vardı. Bu yüzden Vikinglerin bölgelere bölünmüş bir kültüre sahip olduğu sonucuna varılabilir.
Vikinglerin kültürüne ve politik yapısına dair bilinenlerin çoğu Danlara dair yapılan analizlerden geliyor. Dudo, Alcuin, Saxo Grammaticus, Rimbert ve Notker gibi tarihçiler Vikingleri incelerken daima Danlara odaklandılar. 820 gibi bir tarihte Hamburg baş rahibi Anskar, İskandinavya'ya giderek Vikingleri Hristiyan yapmakla görevlendirildi. Buradan Viking Çağı kültürüne dair ilk bulguları kayda geçti. Ancak tarihçiler onun kayıtlarına sık sık yanlı olduğu şüphesiyle bakar.
Danimarka Vikingleri: İlk Vikingler
Dan olarak da bilinen Danimarkalı Vikingler, farklı Viking toplumları arasında politik olarak en organize olmuş ulustu. Bu nedenle Dan kralları Norveç ve İsveç Vikinglerinden çok daha önce Viking istilalarında rol oynadılar. Danlar 8. yüzyılın ortasından itibaren hem siyasi hem de askeri kuvvet açısından İskandinavların en güçlüleriydi. Norveçli ve İsveçli kuzenlerinin aksine bölgesel ve kültürel olarak en önde oldular.
Ancak üçü arasından Hristiyanlığa geçen de ilk o oldu (9. yüzyılın sonunda neredeyse tümüyle din değiştirdi). Dan Vikingleri, Batı'yı keşfetmek ve yağmalamak istedi. Fransa'ya, İngiltere'ye ve Akdeniz bölgelerine odaklandı. Danların tarihteki ilk Vikingler olarak bilinmesinin bir nedeni de saldırdıkları ulusların yazılı tarihe önem vermesi olabilir.
Viking baskınlarının büyük kısmı Danimarka, Güney Norveç ve İsveç'ten gelmiş ancak en çok Danlar görece ileri medeniyetlerle savaşmıştır. Britanya'yı işgal etmeleri ve Normandiya'ya yerleşmeleri onları Hristiyan kaynaklarında öne çıkardı. İsveçliler de genişledi ancak onların akınları Doğu'ya oldu ve İlk Rus Kronikleri gibi daha az metinde göründü.
Franklar bile Fulda Yıllıkları'nda Danların Kuzeyliler arasında en güçlü olduğundan söz eder. Politik bir güç olarak monarşiye yakınlardı. 9. yüzyılın başında siyasi kargaşa yaşamalarına rağmen yöneticileri Viking Çağı boyunca tutarlı bir şekilde hüküm sürdü ve Danlara diğer Vikinglerin sahip olmadığı siyasi ve toplumsal bir güç verdi.
Norveçli Vikingler: En cesur Vikingler
Norveç ve İsveç'e gelince onların Viking dönemi siyasi oluşumları hakkında pek az bilgi bulunur. Ynglinga sagası monarşilerini anlatır ancak diğer tarihi yönlere değinmez. Norveçliler baskınlar düzenlemeye Danimarkalı kuzenlerinden daha önce başladı. İrlanda ve Batı Fransa'ya ilk saldıran onlardı. Ayrıca İngiltere'deki Lindisfarne adasına baskın yaptıkları düşünülür. Ancak sonuçta Danimarkalı Vikinglerle aynı etkiyi göstermediler.
Norveçli Vikingler son derece çılgın savaşçılardı. Savaşta balta kullanan Vikinglerin neredeyse tamamı arkeolojik kanıtların elverdiği kadarıyla Norveçlidir. Norveçliler en iyi tekne yapımcıları ve denizcilerdi.
Norveçliler İsveçliler kadar uzun olmasa da saygın bir süre pagan kaldı. Tartışmasız üç Viking ulusu arasında en cesurları olduğu söylenir. En öncü ve maceracı onlardı; İzlanda, Grönland ve Amerika'ya yelken açtılar.
İsveçli Vikingler: En uysal Vikingler
O zamanlar Varegler veya Rus olarak bilinen İsveçliler, üçü arasında Paganlığa en uzun süre (12. yüzyılın başlarına kadar) bağlı kaldılar. Doğudaki Volga ve Dinyeper nehirleri boyunca ilerleyerek yeni toprakları keşfetmeye ve yağmalamaya devam ettiler. Ancak yaptıkları keşif gezileri Batı'daki Danimarkalılar ve Norveçlilerden farklıydı.
Mükemmel kaşifler ve tüccarlardı ve diğer Viking türleri kadar şiddeti benimsemediler (elbette Baltık boyunca görece pek çok yerli toplumda terör estirdiler). Rusların amacı öncelikle ticaret yapmaktı (ya da çıkarsama böyledir). Orta Doğu ve Karadeniz çevresinde uzun ticaret yolları kurdular. Ancak sürekli doğuya hareket etmeleri Slavlar tarafından asimile edilmelerine ve Viking kültüründen çıkmalarına neden olmuştur.
Gezgin İbn Fadlan, Türk halkı Hazarlara büyükelçi olduğu dönemde Vikingleri araştırırken Ruslar (İsveçliler) ile Danimarkalı Vikingler arasında belirgin farklar olduğundan bahsetti. Ruslar mavi dövmeyle kaplıydı, Kralları için yaptıkları cenaze töreni ve tımar sistemleri farklıydı.
Frank tarih yazarı Rimbert aziz Ansgar'ın onları Hristiyanlığa dönüştürme misyonunu anlatır ve Upsala'daki bu İsveç Vikinglerinin insan kurban etme dahil alışılmadık ve şok edici dini ritüelleri olduğunu yazar. İsveçlilerin Danimarkalı ve Norveçli kuzenlerinden kültürel ve manevi açıdan farklı olabileceği hala tartışılıyor. Tek sorun söz konusu Hristiyan ve Müslüman kaynakların tümüyle güvenilir olmaması.
Vikingler neden tek bir grup olarak düşünülür?
Vikingler ve kültürleriyle ilgili birincil kaynaklar din bilginleri tarafından yazılan yıllıklar ve tarihsel eserlerdir. Viking tarihinin yazıldığı dönemde tek tanrılı Hristiyanlık ve İslam dinleri dünya milletlerini tek tanrı altında birleştirmeyi amaçlıyordu. Bu amaç ister istemez "biz ve onlar" yaklaşımını doğurduğundan bu dinlerin dışındaki grupların arasındaki farkların çok az veya hiç önemi yoktu. Çünkü eninde sonunda dini kabul edeceklerine inanılıyordu. Bu nedenle (MS 793-1066 arasındaki) Viking Çağı'nda İskandinavlar son derece iki boyutlu resmedildi ve hepsine genel olarak "paganlar" denildi.
Bunun bir örneği Müslüman tarihçilerin Vikinglere ilişkin incelemelerinde görülüyor. 9. yüzyılda yaşamış tarihçi Yakubi, Akdeniz'e dair coğrafi incelemesinde, Rus olarak bilinen İsveç'teki İskandinavlar ile İspanya'da Sevilla'yı yağmalayan Danimarkalı İskandinavları aynı saymış ve 844 yılında Sevilla'ya yapılan saldırının "Rus denen Maguslar" tarafından düzenlendiğini yazmıştır. Bu ifadesi iki ulus arasında benzerlik olduğunu gösterir ancak aynı zamanda farklarının dikkate alınmadığına işaret ediyor. Vikinglerin tek bir ulus olduğu yaklaşımı 19. yüzyıl tarih eserlerinde bile sürdürüldü. Çünkü tek kaynaklar daha önce yazılmış bu eserlerdi.
