Yemek çubuğu ilk kez kabaca 4.000-5.000 yıl önce Çin'de yemek pişirmek için kullanıldı (sıcak su veya yağ dolu tencereye ulaşmada yetkindi). Büyük olasılıkla ince dallardan yapılmıştı. Kesin tarihi belirlemek zor olsa da MS 500-400 civarında yemek çubuğunun sofra malzemesi olarak kullanılmaya başlandığı görülüyor. Bu değişime katkıda bulunan faktörlerden biri, ülke çapındaki nüfus patlamasıydı.
Yemek çubuğunun tarihi
Nüfusun artmasıyla kaynaklar özellikle yemek pişirmek için inanılmaz derecede kıt hale geldi. Sonuç olarak insanlar yiyeceklerini küçük parçalar halinde yemeye başladı. Isırık büyüklüğünde lokmalar ile sofra bıçaklarına ihtiyaç kalmadı. Yemek çubuğu hem ucuz malzemeden yapılıyor hem de küçük parçalı yemeklerin kolayca yenmesini sağlıyordu. Akım bir kez başladı ve durmadan yayıldı.
Bununla birlikte sofra bıçağının uzakdoğuda gözden düşmesinin bir başka nedeni de Konfüçyüs'ün vejetaryen öğretileri olabilir. Bıçağın yemek yemeye uygun olmadığına inanıyordu. Bu yüzden şöyle dedi:
Onurlu ve dürüst adam hem mezbahadan hem de mutfaktan uzak durur. Ve masasında bıçak bulunmasına izin vermez.
Çin yemek çubuğunun uç kısmının küt olması ve bu nedenle çatalın aksine yemeğe batırılamaması Konfüçyüs'ün bu bakış açısından kaynaklanabilir. İlk kez Çin'de doğan yemek çubuğu yaklaşık bir yüzyıl içinde Japonya, Kore, Vietnam ve Moğolistan gibi diğer Asya ülkelerine yayıldı. Japon yemek çubuğu ile Çin yemek çubuğu arasındaki fark Japon'un tabanda birleşen tek bir bambudan yapılmasıydı. Buna ek olarak Japon yemek çubuğu başta sadece dini törenlerde kullanıldı. Bir diğer fark ise Çin'de işlenmemiş ve Japonya'da işlenmiş odundan yapılmasıdır. Farkları olsa da yemek çubuğu her iki ülkede de ününü korudu ve hala tercih edilen birincil araç.
Yin şehri kalıntılarında hem Çin yazısının en eski örneklerine hem de bilinen ilk yemek çubuğuna rastlandı. Alandaki mezarlardan birinde bronz bir set bulundu. Ayrıca Çin'deki bazı eski kaşıklarda çatal veya bıçak olarak kullanılmak üzere sivri uçlar olduğu görüldü.
İlk yemek çubukları en çok bambu gibi bazı ucuz malzemelerden yapıldı ancak sonraki Çin hanedanlığı dönemlerinde gıda zehirlenmesini önlemek için gümüş çubuklar kullanıldı. Gümüş'ün, yaşamı tehdit edici herhangi bir zehirle temas ettiğinde siyaha döndüğü düşünülüyordu. Ne yazık ki bu uygulama ile uğraşanlar gümüşü siyaha döndüren maddenin ne siyanür ne de arsenik olmadığını bilemedi. Asıl etken doğada yan yana bulunan sülfitti. Gümüş bu yüzden sarımsak, soğan veya çürük yumurtayla temas ettiğinde renk değiştiriyordu—bu besinler gümüşle reaksiyona girdiğinde hidrojen sülfit açığa çıkarır.
Pilav neden yemek çubuğu ile yenir?
Yemek çubuğuyla pilav yemekte güçlük çekenler neden bu tür küçük taneli yiyecekler için yemek çubuğu kullanıldığı merak ediyor olabilir. Kaşık gibi en eski sofra gereçlerinin daha iyi sonuç verdiği şüphe götürmez. Ancak Asya'da çoğu pirinç ya kısa ya da orta taneli çeşittedir ve nişastası özellikle yapışkan ya da topaklıdır. Bu nedenle birbirine yapışır ve yemek çubuğu tarafından kolayca yenir. Bununla birlikte birçok Batılı (genellikle yüksek oranda işlenmiş) uzun taneli pirinç tüketir. Bunlar daha kabarıktır ve tahıllar daha ayrıktır. Tecrübesiz ellerde yemek çubuğuyla yenmesi zor olur.
Yemek çubuğuna dair görgü kuralları
Asya'da birçok farklı isme sahip olan yemek çubuğuna Çin'de "kuai-zi" ve Japonya'da "hashi" denir. Dünya nüfusunun %22'si bugün yemek çubuğu kullanıyor. Yemek çubuğuna dair görgü kuralları Asya kültürlerinde ve tarihinde önemli yere sahip. Kurallarda ülkeden ülkeye ve kişiden kişiye büyük farklılıklar görülebiliyor.
Çin kültüründe kötü kabul edilen görgü kuralları:
- Yemek çubuğunu batırarak kullanmak.
- Yemeği karıştırarak içindeki belirli bir ögeyi aramak. "Mezarını kazmak" denir ve son derece kaba kabul edilir.
- Yemek çubuğunu kasenin kenarına hafifçe vurmak. Dilencinin dikkat çekmek için yaptığı bir şeydir.
- Çocukların yemek çubuğunu yanlış tutması, çünkü ebeveynleri kötü gösterir.
Japon kültüründe yemek çubuğuna dair kötü görgü örnekleri:
- Yemek çubuğunu masanın üzerine çaprazlama koymak.
- Çubukları pirince dikey olarak yapıştırmak, çünkü cenazelerde yapılan bir uygulamadır.
- Yemek çubuğundan başka kişiye yiyecek aktarmak.
Tayvan kültüründe, kötü görgü kuralları:
- Yemek çubuğunu ısırmak veya çok uzun süre ağızda tutmak.
- Çorba kasesindeki katı ögeyi almak için yemek çubuğu kullanmak.
- Yemek çubuğunu masanın üzerine yerleştirmek. Ya bir yemek çubuğu desteği kullanmak ya da kasenin üzerine yerleştirmek gerekir.
Kore kültüründe yemek çubuğuna dair kötü görgü kuralları:
- Yemek çubuklarına büyüklerden önce uzanmak.
- Yemek kasesini ağıza götürmek.
- Pirinç yemek için yemek çubuğu kullanmak. Alt sınıftan biri değilseniz kaşık kullanırsınız.
Vietnam kültüründe, kötü görgü kuralları:
- Yemeyi bitirdikten sonra yemek çubuğunu V şeklinde yerleştirmek. Kötü alâmet olarak görülür.
- Yiyeceği doğrudan masadan alarak yemek. Öge önce kendi kasenize yerleştirilmelidir.
- Yiyecek seçerken çubuğu ağza götürmek.
