Tüm dünyada ün kazanan konserve yiyecek nasıl ortaya çıktı merak etmiş olabilirsiniz. Turşu ve tuzlamadan tütsüleme ve kurutmaya kadar insanlar, tarih öncesi çağlardan beri yiyeceklerin daha uzun süre dayanmasını sağlamanın yollarını buluyordu. Ancak ilk kez 18. yüzyıla gelindiğinde gerçekten etkili bir koruma yöntemi geliştirildi ve uzun bir süre benimsenmeden kaldı.
Konserve Yiyecek Nasıl Ortaya Çıktı?
1795 yılında Fransız hükümeti yiyeceklerin uzun süre korunmasına dair bir şeyler yapılması gerektiğine inanıyordu. O yıl ülke İtalya, Hollanda, Almanya ve Karayipler'de savaşmış ve uzaktaki askerlerin ve denizcilerin istikrarlı bir yiyecek kaynağına muhtaç kaldığını görmüştü. Fransa, gıdaların korunmasında bir atılım yapılması için Sanayi Teşvik Derneği aracılığıyla 12.000 franklık bir ödül vermeye karar verdi.
Champagne bölgesinden genç bir aşçı olan Nicolas Appert ödülü kazanmaya kararlıydı. Fransız soyluları için şef olarak çalışan Appert, yiyecek koruma çalışmalarına başladı. Sonunda iddialı bir fikirle geldi: Buna göre yiyecekler içinde peynir ve limon karışımı olan hava geçirmez şampanya şişelerinde saklanacaktı. Peynir ve limon karışımı garip bir şekilde etkiliydi. Appert'in keşfi aslında önceden denenmiş bazı tekniklere dayanıyordu. Tıpkı hava etkenini ortadan kaldırmak veya yiyecekleri ısı ile korumak gibi. Ancak bu zamana kadar ikisi birden başarılamamıştı.
Hareketli bir laboratuvar ve fabrika işleten Appert kısa süre içinde tasarımını şampanya şişesinden geniş boyunlu cam kaba çevirdi. Sebze, meyve, et, süt ürünleri ve balık içeren korunmuş yiyeceklerini 1803'te Fransız donanmasına denizde denemeleri için gönderildi. 1804 yılına gelindiğinde fabrikasında teneke kutularda et denemesi yapmaya başladı. Lehimleyerek kapattığı tenekelerde aylarca şişme belirtisi görmek için bekledi. Şişmeyenler satış ve uzun vadeli depolama için güvenilir kabul edildi.
Ertingü gastronomist Grimod de la Reynière 1806'da Appert hakkında dikkat çekici sözler kaleme aldı. Yazısında konserve edilmiş taze bezelyelerin "mevsiminin zirvesinde yenenlerden daha yeşil, yumuşak ve daha lezzetli" olduğunu belirtti. Appert üç yıl sonra yöntemini yayınlaması şartıyla hükümetin ödülüne layık görüldü. Öyle de yaptı: 1810'da Tüm Hayvansal ve Bitkisel Maddeleri Birkaç Yıl Boyunca Koruma Sanatı makalesini yayımladı.
Konserve Kutu Açacağı ve Louis Pasteur'ün Keşifleri
Appert'in konserve hazırlama süreci İngiliz Kanalı boyunca uzanan teneke kutu üreticileri tarafından hızla benimsendi ve geliştirildi. 50 yıldan uzun bir süre sonra Louis Pasteur, Appert'in çalışmasını örnek alarak mikrop gelişimi ve sterilizasyon keşiflerini yaparak dünyayı değiştirecekti. Teneke kutu açacağı da konserve yiyeceklerden yaklaşık 30 yıl sonra ortaya çıkacaktı. İlk metal kutular, kalay kaplı çelikten, hatta dökme demirden yapılmıştı ve askerler ağır kapakları ancak süngüyle keserek veya delerek açabiliyordu.
Appert ödülü kazandıktan sonra Napolyon Bonapart sonrası Fransa'daki kaosun ortasında yöntemini daha da geliştirmek için yıllarca çalıştı. Fabrikaları yenilikçiydi ama kazançsız kaldı. 1841'de fakir bir adam olarak öldü ve halka açık bir mezara önemsiz biri olarak gömüldü. O zamana kadar New York istiridyesinden Nantes sardalyasına ve İtalyan meyvelerinden ve Pennsylvania domatesine kadar çeşitli konserve yiyeceklerde onun yöntemi kullanılmıştı.
Ta ki 19. yüzyılda konserve yiyecekler çok önemli hale gelmeye başladı. Kırım Savaşı, Amerikan İç Savaşı ve Fransa-Prusya Savaşı'nın devasa orduları konserve ile beslendiler. Kaşifler ve koloniciler konserve sayesinde yabancı topraklarda evlerinde gibi hissetmeye başladı. 1873'teki küresel krizden sonra Campbell, Heinz ve Borden şirketlerinin önderliğinde ABD'de konserve gıda ihracatı patladı. 1904 yılında, New York'taki Max Ams Makine Şirketi bugün çoğu modern yiyecek tenekesinde kullanılan çift kenet işleminin patentini aldı. Appert'in bezelye dolu şişelerinden bugüne, bir çift kenet makinesi dakikada 2.000'den fazla kutuyu güvenli bir şekilde kapatıyor.
