Oturan Boğa: Ünlü Kızılderili adamın hikayesi

Yazar Burcu Kara
oturan boğa

Oturan Boğa (yaklaşık 1831-1890) Amerika'daki Büyük Ovalar'ın Siyu kabilelerini, işgalci beyaz yerleşimcilere karşı birleştiren bir Dakotalı Amerikan Teton yerlisi şefti. 1868 Fort Laramie Antlaşması, Güney Dakota'daki kutsal Kara Tepeleri Siyu'ya vermişti ancak 1874'te bölgede altın bulununca ABD hükümeti anlaşmayı görmezden gelerek yerli kabileleri zorla topraklarından çıkarmaya başladı. Baş gösteren Büyük Siyu Savaşları, 1876 Little Bighorn Savaşı ile doruğa ulaştı. Bu savaşta Oturan Boğa ve Çılgın At kabilelerini birleştirerek General George Armstrong Custer'a karşı zafere yürüdü. Oturan Boğa daha sonra 1890'da Duran Kaya Kızılderili Rezervi'nde Kızılderili polisler tarafından vurularak öldürüldü. Kızılderili topraklarını savunmadaki cesareti ile tarihe geçti.

Oturan Boğa'nın ilk yılları

Oturan Boğa, 1831'de bugün Güney Dakota'da bulunan Grand River yakınlarında doğdu. Kendisi ünlü bir Siyu savaşçısı olan Zıplayan Boğa'nın oğluydu ve babası oğluna "Zıplayan Porsuk" adını verdi. İlk bufalosunu 10 yaşında öldürdü ve 14 yaşında Crow kabilesine düzenlenen bir baskında babası ve amcasının yanında yer aldı. Babası, cesareti nedeniyle baskından sonra onu Tatanka Yotanka yani Oturan Boğa olarak yeniden adlandırdı.

Oturan Boğa kısa süre sonra Güçlü Kalp isimli savaşçı topluluğuna ve kabilenin refahından sorumlu bir grup olan Sessiz Yiyenler'e katıldı. Siyu avlanma alanlarının daha önce Assiniboine, Crow ve Shoshone'un yaşadığı batı bölgesine genişlemesine öncülük etti.

Oturan Boğa ABD hükümetine direniyor

Oturan Boğa'nın çadırı ve ailesi.
Oturan Boğa'nın çadırı ve ailesi. (Görsel: Library of Congress)

Oturan Boğa, ABD Ordusu ile ilk kez 1863 yılının Haziran ayında savaştı. Savaş ABD Ordusu'nun Minnesota Ayaklanması'na misilleme olarak Minnesota Nehri'ndeki kamplarda yaşayan Siyuların yiyeceğine alıkoyunca ateşlendi. Minnesota Ayaklanması'nda 300'den fazla Siyu tutuklandı, ancak Abraham Lincoln 39'u dışında hepsinin cezasını hafifletti.

Oturan Boğa ardından 28 Temmuz 1864'teki Killdeer Dağı Savaşı'nda tekrar ABD ordusuyla karşı karşıya kaldı. General Alfred Sully komutasındaki ABD kuvvetleri Kızılderili ticaret köyünü çevreleyip Siyuları geri çekilmeye zorladılar. Bu yüzleşmeler Oturan Boğa'ya bir ders verdi: Bir daha halkını rezervde (ayrılmış bölge) yaşamaya mahkum edecek bir antlaşmaya imza atmayacaktı.

Oturan Boğa ve Laramie Kalesi Antlaşması

Ancak Oturan Boğa'nın bu kararı herkesçe benimsenmedi. 1868'de Kızıl Bulut veya Dakotalı Oglala Teton Siyu şefi Mahpiua Luta (1822-1909) 24 kabile lideri ve Korgeneral William Tecumseh Sherman gibi ABD hükümeti temsilcileriyle Laramie Kalesi Antlaşması'nı imzaladı. Antlaşma ile Büyük Siyu Rezervi kuruldu ve Siyular için Güney Dakota, Wyoming ve Nebraska'nın bazı bölgelerinde ek alan tahsis edildi.

Oturan Boğa'nın antlaşmaya karşı duruşu ona pek çok yandaş kazandırdı ve 1869 civarında Lakota Siyuları otonom grubunun en büyük lideri oldu—böyle bir unvana sahip olan ilk kişiydi. Arapaho ve Cheyenne kabilelerinin üyeleri kısa süre sonra ona katıldı.

Fort Laramie Antlaşması'nın huzuru kısa sürdü. 1874'te, Siyular için kutsal olan ve Büyük Siyu Rezervi sınırları içinde yer alan Siyah Tepeler'de altın keşfedildi. Servet peşinde olan beyaz yerleşimciler toprağı ele geçirmek için hücum etti. ABD hükümeti Siyuları 31 Ocak 1876'ya kadar yeniden çizdiği ayrılmış bölgeye hapsederek antlaşmadan döndü ve de direnmeye cesaret eden her Siyu'nun ABD düşmanı olarak görüleceğini belirtti. Oturan Boğa'nın köyündeki herkesi acı verici soğukta 380 km taşıması bekleniyordu.

Karara meydan okuyan Oturan Boğa geri adım atmayı reddetti. Arapaho, Cheyenne ve Siyu savaşçılarının içeren bir birlik topladı ve 17 Haziran 1876'da General George Crook ile karşı karşıya geldi. Yapılan Rosebud Savaşı'nda zafer kazandı. Oradan kuvvetlerini Küçük Bighorn Nehri vadisine taşıdı.

Little Bighorn Savaşı

Little Bighorn 1876
Little Bighorn'da zafer dansı.

Oturan Boğa o zamanlar saygın bir lider haline gelmiş ve kutsal adamlara verilen "Wichasa Wakan" adını almıştı. Little Bighorn Nehri'ndeki kampta yaptığı Güneş Dansı töreni ile sıra dışı bir işe imza attı. Aralıksız 36 saat boyunca dans edip iki koluna 50 kesik atarak transa geçti. Uyandığında ABD askerlerinin gökten çekirge gibi düştüğünü gördüğünü ve bunun ordunun yakında yenileceğinin alameti olduğunu söyledi.

25 Haziran'da General George Custer önderliğindeki 600 adam vadiye ayak bastı. Oturan Boğa kabiledeki kadın ve çocukların güvende olmasından sorumluyken, Çılgın At (1840-77) Little Bighorn Savaşı'nda 3.000'den fazla Yerli Amerikalıyı zafere götürdü. Custer kolay zafer umuduyla bölgeye yalnızca 300 adamıyla gelmişti. Kendisi de ordusu gibi yok edildi.

Oturan Boğa teslim olur

Küçük Bighorn Savaşı'nın ardından küplere binen ABD hükümeti Siyu avı ve soykırım çabalarını iki katına çıkardı. Ayrıca beyaz yerleşimcilerin Siyu topraklarına tecavüzü, Siyuların hayatta kalmak için bel bağladığı bufalo nüfusunu büyük ölçüde azalttı. 1877 Mayıs'ında Oturan Boğa halkını Kanada'da güvenli bir yere götürdü.

Yiyecek ve kaynak kıtlığı neticesinde Oturan Boğa 20 Temmuz 1881'de halkı için af karşılığında ABD Ordusu'na teslim oldu. Son olarak Duran Kaya Rezervi'ne taşınmadan önce Güney Dakota'daki Randall Kalesi'nde 2 yıl savaş esiri olarak kaldı.

Oturan Boğa ve Bufalo Bill'in vahşi batı gösterisi

oturan boğa ve bufalo bill
Oturan Boğa ve Bufalo Bill. (Görsel: Library of Congress)

Oturan Boğa'nın ara sıra rezerv dışına seyahate çıkmasına izin verildi ve bunlardan birinde keskin nişancı Annie Oakley ile arkadaşlık kurdu. 1884'te Minnesota'da bir gösterisini izledikten sonra ona "Küçük Emin Atış" ismini verdi.

Oturan Boğa 1885'te Oakley'de Bufalo Bill Cody'nin Vahşi Batı Şovu'nda sahneye çıktı. Bufalo Bill o sıralarda geçmişi bir Western filminin hikayesini andıran ünlü biriydi: Pony Express için ata sürdü, Amerikan İç Savaşı'nda savaştı ve keşif görevlisi olarak orduya hizmet etti.

Oturan Boğa gösterinin açılış perdesine çıktı, imza dağıttı ve hatta Başkan Grover Cleveland'la tanıştı. Tüm bunların aksine sahnede alay edilip yuhalanabilirdi. Ekim ayında 54 yaşında gösteriden ayrıldı.

Oturan Boğa'nın ölümü

Hayalet Dansı Hareketi'nin ilgi görmeye başlamasıyla Duran Kaya Rezervi kısa sürede tartışmaların merkezi haline geldi. Hareketin üyeleri tüm beyaz insanlar yok olurken, ölen kabile üyelerinin öldürülen bufalolar ile birlikte dirileceğine inanıyordu. Oturan Boğa'nın harekete katılacağından ve isyan başlatacağından endişelenen Kızılderili polisi onu tutuklamak üzere kulübesine ilerledi.

Kızılderili polisi 15 Aralık 1890'da uyuyan Oturan Boğa'yı sabah 6'da yatağında uyandırdı. Sessizce gitmeyi reddedince çıkan gürültüden evin etrafında bir kalabalık toplandı. Oturan Boğa bunun üzerine Kızılderili polisi tarafından başından ve göğsünden vuruldu. İçeri giren genç bir üye, polisi vurarak misilleme yaptı. Oturan Boğa kurşun yaralarından anında öldü. Ölümünden iki hafta sonra ordu, federal birlikler ve Siyu arasında yaşanan son çatışma olan Yaralı Diz Savaşı'nda 150 Siyu katledildi.

Oturan Boğa, ordu tarafından Kuzey Dakota'daki Yates Kalesi Askeri Mezarlığı'na gömüldü. 1953'te aile üyeleri Oturan Boğa'nın mezarını kazdılar ve kemiklerini Missouri Nehri'ne bakan, Güney Dakota'daki Mobridge yakınlarına yeniden gömdüler.