Downburst ve microburst nedir ve nasıl meydana gelir? Aşağı yönlü hava patlaması olan downburst ve microburst (mikro patlama) doğadaki en şaşırtıcı hava olayları arasında yer alıyor. Downburst fırtınanın içinde oluşan ve belirli bir alandan hızla aşağı inen hava kolonudur. Microburst ise bunun daha küçük kapsamlı olanı ve her ikisi de tehlike saçar. İklimsel değişim ile downburst artık Türkiye'de de görülmeye başlandı.
Çapı 10 km'ye kadar olabilir ve yüzeyde büyük hasara yol açarlar ve birçok durumda hayatı tehdit ederler. İki ana downburst türü var: 1) Sulu downburst ve 2) kuru downburst. Sulu downburst önemli yağış bırakır ve özellikle yaz aylarında ABD gibi sık fırtına görülen ülkelerde yaygındır.
Downburst ve Microburst'ün Nedeni
Her şey fırtına oluşumuyla ve su damlacıklarının/dolu taşlarının yukarı yönlü çekiş alanında asılı kalmasıyla başlıyor. Bazen bu çekiş o kadar güçlüdür ki damlacığın ve dolunun büyük miktarı fırtınanın üst kısmında asılı kalır. Buharlaşmalı soğuma yani havanın batmasına ve dolayısıyla yukarı çekişin zayıflamasına yol açabilecek birçok faktör var. Bu olduğunda gök gürültülü fırtına artık yağmur veya dolu merkezini tutamaz. Sonuç olarak tüm kütle yere iner. Downburst yere indiğinde her yöne yayılıyor ve yere ilk çarptığı yer en yüksek rüzgarı ve hasarı yaşamış oluyor.
Downburst ve Microburst Hasarı
Downburst'ün yerde yol açtığı rüzgarın hızı saatte 240 km'dir ve microburst rüzgarının hızı ise 160 km/saate kadar ulaşır ve bu da EF-1 kasırgasına eşdeğerdir. Bu yüksek rüzgarlar evlere ve diğer yapılara büyük zarar verip yüzlerce ağacı söker. Doğadaki hayranlık uyandıran birçok olay gibi downburst de şaşkınlığı ve korkuyu bir arada getiriyor. Yukarıdaki gibi (microburst) bazen hızla yere boşalttıkları yağmur insanlık için hayranlık uyandıran nadir anlara sahne olur.
Önceden Tahmin Edilmesi
Hava durumu tahmincilerinin özellikle yaz aylarında downburst/microburst potansiyelini belirlemesine yardımcı olan birkaç atmosferik parametre var. Değişkenlik, yüksek çökelebilir su (PW), orta seviyelerde kuru hava ve kuru katmanda kuvvetli rüzgar downburst/microburst oluşumu için gerekli parametrelerdir. Dünyada en ideal koşullar genellikle sıcak ve nemli yaz ayında öğleden sonra oluşuyor.
Radar verilerini yorumlayan tahminciler orta irtifalı radyal kapsam (MARC) olarak bilinen bir fırtınanın orta seviyesine yakınsayan havayı ele alır. Downburst'ün aksine microburst çok kısa sürdüğünden ve bazen radar taraması arasında meydana geldiğinden tespit etmesi çok zor olabiliyor.
Böyle bir rüzgar yere ulaştığında radarda sapma işareti görülür. Üstteki resimde iki farklı fırtınadan yer seviyesine yakın hızdaki ıraksak rüzgar modelini görebilirsiniz. Parlak kırmızı alan rüzgarın radardan uzaklaştığı ve parlak yeşil ise rüzgarın radara doğru estiği yerlerdir.
