Keltler kimdir? Keltler Orta Avrupa kökenli bir boylar topluluğuydu ve benzer dil, dini inanç, gelenek ve kültüre sahiplerdi. Kelt kültürünün kökeninin MÖ 1200'e uzandığı düşünülüyor. Keltler göç yoluyla Batı Avrupa'ya yayıldılar. Burada İngiltere, İrlanda, Fransa ve İspanya topraklarına yerleştiler. Aynı zamanda Galatyalılar olarak Anadolu ve Karadeniz'e ayak bastılar. Asla bir krallık olmadılar ancak boylar olarak yaşadılar. Dillerinin ve kültürlerinin izleri bugün en çok İrlanda ve Büyük Britanya'da görülüyor.
Keltler nereden geldiler?
Keltlerin varlığı ilk kez MÖ 7 ila 8. yüzyıl arasında kayda alınmıştır. O zamanlar güney Avrupa'nın geniş kısmına hakim olan Roma İmparatorluğu, Keltlere barbar anlamına gelen "Galli" dedi. Yunanlılar da onlara aynı isimle (Keltoi) seslendiler. Ancak Keltler aslında sanıldığı kadar barbar değildi ve belki de bu yüzden kültürlerinin ve dillerinin geniş kısmı zaman içinde geçerli kalmıştır.
Alp dağlarının kuzeyine düşen Avrupa kıtasının çoğu MÖ 3. yüzyılda Keltlerin kontrolündeydi. Buna bugünkü İrlanda ve Büyük Britanya dahildi. Roma İmparatorluğu Avrupa kıtasına genişledikçe Keltler geri püskürtüldü ve sonunda Avrupa'nın batı kıyısındaki adalara yerleştiler. İlk kez Jül Sezar ile MÖ 1. yüzyılda Romalılar Keltlere askeri sefer düzenledi. Burada binlerce Kelt öldürüldü ve kültürleri Avrupa'dan büyük oranda silindi.
Sezar burada durmadı ve Britanya'yı istila etmeye kalkıştı ancak başarısız oldu. Artık güvende olduklarına emin olan Keltler vatanlarını bu adalara kurdular. Keltlerin kültürel geleneklerinin çoğu bugünkü İrlanda, İskoçya ve Galler ülkelerinde açıkça görülür.
Keltler antik Avrupa'daki en büyük gruptu. Renkli kumaş dokuma kıyafetleri ile bilinen Keltler Avrupa'da pantolon giyen ilk topluluk oldular.
İspanya'da Keltler: Galatyalılar
Kelt halkı büyük bir nüfusa sahipti ve birkaç boydan oluşuyordu. Gaeller, Galyalılar, Britonlar, İrlandalılar, Galatyalılar hepsi Kelt boylarıdır. Galatyalılar, Asturias bölgesini ele geçirmişti ve bu yer bugünkü kuzey İspanyadır. Ardından gelen Romalı ve Morolu saldırılarına karşı direndiler. Berberi ve İspanyol olan Müslüman Morolar daha sonraları güney İspanya'yı yönetmiştir.
Galatya geleneği bugün hala bölgede izlere sahip. Kelt olmanın getirdiği etkiyle Galatyalılar gayda enstrümanından hoşlanırdı ve onların torunları bugün İskoçya ve İrlanda'da gayda eşliğinde eski açık hava danslarını sergiliyor. Keltler, Hristiyanlıktan önce de haç sembolüne sahipti ve bugün bölgesel bayrakta kullanılan Zafer Haçı simgesi Kelt haçından geliyor. Galatyalılar, İspanya'nın kuzeybatı kıyısındaki bir bölgeye yerleşmiş ve oraya Galiçya adını vermiştir.
Sık sık birbiriyle karıştırılsa da Gaeller İrlanda'da yaşarken Gaullar (Galyalılar) Fransa topraklarında yaşadılar.
Britanya'daki Keltler: Britonlar
Britonlar ve Galyalılar Brittany olarak bilinen kuzeybatı Fransa'yı mesken edinmişti. Fransızcası Breton olan bu kelime Latince Britannia'dan gelir ve "Briton toprakları" demektir. İkili Atlas Okyanusu'na bakan bu toprakları sahiplendi. Bölge merkez Fransa'dan nispeten uzak olduğundan Kelt geleneği hiç kaybolmadı ve birçok günümüz festivali ve etkinliği Keltlere dayanıyor.
Bu bölgenin adı Fransızca Breton olarak kaldı ve birçok Fransız Bretonlu coffies ("dantel şapka") denilen geleneksel Kelt şapkası takar. Ayrıca insanların yaklaşık dörtte biri Galce'ye benzeyen Kelt, Bretonca dilini konuşuyor.
Keltler, Sezar'ın Britanya'yı işgaline engel oldu ancak Sezar'ın MS 1. yüzyılda öldürülmesi ile Romalılar İngilizlere karşı yeni bir sefer düzenlediler. Bu başarılı sefer Britonları batıda Galler ve Cornwall'a ve kuzeyde İskoçya'ya çekilmeye itti.
Romalılar ünlü Hadrian Duvarı'nı bu yüzden yapmıştır. MS 120'de bugünkü İngiltere ve İskoçya arasındaki sınıra inşa edildi ve kalıntıları bugün hala ayakta. Duvarın amacı Romalı yerleşimcileri Keltlerden korumaktı. Keltler bir süre sonra duvarı aştı ve Romalıları acı şekilde püskürttü.
Kelt dili
Gallerin ana dili olan Galce bir Kelt dili. Keltler, Gallere Cymru derdi. Bununla birlikte İngiltere'nin en batıdaki ilçesi olan ve Galler'e yakın bulunan Cornwall'da Kernevekçe konuşuluyor. Galce ve Bretonca'ya benzerdir.
İskoçya'ya gelince karşımıza bir Kelt dili olan İskoç Galcesi çıkıyor. Hala azınlık bir halk tarafından konuşuluyor. İngiliz Yayın Kurumu'nun (BBC) ülkedeki bağlı kuruluşu, bölgenin Keltlerdeki adına özel şekilde BBC Alba adını taşır. Ve İskoçya'nın tartışmasız en iyi bilinen kültürel ögesi olan gaydanın kökeni yine Keltlerdir.
Kelt dini
Ne Anglo Saksonlar ne de Romalılar İrlanda'yı işgal edemedi. Oysa ki Anglo Saksonlar, MS. 5 yüzyılda İngiltere'yi Romalılardan temizlemişti. İrlanda'daki Kelt boyları bu yüzden tarih içinde gönençli kalmıştır yani Gaeller ve İrlandalılar. Bu durum kültürlerinin gelişmesine izin verdi.
Hristiyanlık 432'de İrlanda'ya geldiğinde birçok Kelt geleneği "yeni" dine dahil edildi. Gael halkı Katolikliği o kadar çok benimsedi ki kendi dini liderleri olan ve doğa ile iç içe yaşamaları ile bilinen Druidleri topluca katlettiler. Katoliklik adanın egemen dini haline getirilmiş oldu.
Hristiyanlık sert şekilde yayılsa da Kelt kültürünün izleri silinemedi. Hatta İrlanda'nın ulusal sembolü olan yonca bile zamanla Katolik inancı için "Kutsal Üçlüsü"yü temsil ettiği şeklinde yorumlandı: Baba (Tanrı), oğul (İsa) ve Kutsal Ruh. Kelt haçı Hıristiyanlıktan bağımsız bir semboldür ancak zamanla Keltlerin Katolik haçı yapılmıştır.
Bunun yanı sıra Cu Chulainn söylencesi gibi birçok Kelt halk hikayesi hala İrlanda'da anlatılır. Galce gibi, İrlanda'nın Gaelce dili de bir Kelt dili. İngilizler 19. yüzyılda İngilizlerin İrlanda'yı sömürgeleştirince Gaelce yok olmaya başladı. Yine de ülkenin batı kesiminde hala konuşuluyor.
Kelt sanatı
Keltler Avrupa geneline birçok sanatsal iz bıraktı. Detaylı taş oymacılığı ve ince metal işleme gibi Avrupalılara çeşitli sanatsal yenilikler öğrettiler. Altın ve gümüş gibi değerli taşlardan yapılmış detaylı Kelt eserleri Avrupa ve Kuzey Amerika'daki müzelerin önemli bir parçasıdır.
