Neden Esniyoruz ve Esnemek Neden Bulaşıcı?

İnsan vücuduna dair pek çok gizem bulunuyor ve esnemek buna bir istisna değil. Esnemek övünç duyulacak bir hareket sayılmaz ve hatta bazen kaba bile görülür ama hepimiz yapıyoruz. Ve bir kez esneme dürtüsü ortaya çıktığında çoğu zaman ona engel olamayız. Peki neden esneriz? Esnemenin arkasındaki bilimsel mekanizma nedir?

Neden Esniyoruz?

Esnemeyi tipik olarak yorgun olmanın veya sıkılmanın göstergesi olarak düşünürüz ancak bazı insanlar egzersiz yaparken veya şarkı söylerken daha sık esnediğini bildirir. Öyleyse esnemek sadece uykunun ya da sıkılmanın işareti değilse tam olarak neden esniyoruz?

Esnemenin en şaşırtıcı kısmı muhtemelen bulaşıcı olması. O kadar bulaşıcı ki esnememiz için esneyen başka birini görmemize gerek yok. Bazen tek gereken şey esnemenin sesini duymak veya esneyen birini düşünmektir. Hatta şu anda esnemiş olabilirsiniz. Bilim esneme konusuna çeşitli açıklamalar getiriyor.

Bilim Esneme Hakkında Söylüyor?

Uzmanlar esnemeyi iki tipte sınıflandırır: Kendi kendine meydana gelen ve başkasının yaptığını gördükten sonra ortaya çıkan yani bulaşıcı esneme denilen olay. İki esneme türü üzerinde de yapılan araştırmalar neden esnediğimizi asla gösterememiştir. Bu yüzden cevabı tam olarak bilmiyoruz ancak esnemenin vücuda yardımcı olduğuna dair bazı teoriler geliştirildi:

• Beyin sıcaklığını düzenlemek
• Vücudu uyandırmak
• Kan dolaşımına daha fazla oksijen göndermek
• Akciğer dokusunu yağlı tutmak

Bu teorilerin bazıları büyük ölçüde çürütülmüş olsa da hala biraz geçerliliği olan ve öne çıkan teori esnemenin beyin sıcaklığını düzenlemesidir.

Beyniniz en iyi optimum sıcaklıkta çalışırken performans gösterir ve fazla ısındığında bilişsel performansı zarar görür. Terleme ve titreme ya da kan damarlarını genişletme ve daraltma gibi tepkiler vücudun sıcaklık değişimine yanıtlarıdır. Ayrıca davranışsal yanıtlar da var (havuza atlamayı istemek veya kalın çorap giymek gibi).

İşte beyin termoregülasyon teorisi esnemenin vücudu soğutmaya yardımcı olan bir başka mekanizma olduğunu öne sürüyor ve özellikle de beyni soğutmaya yaradığı düşünülüyor.

Yapılan araştırmalar bu teoriyi desteklemiştir. Hayvanlar üzerindeki çalışmalar esnemenin hem beyindeki sıcaklık artışından önce geldiğini hem de esnemeden sonra sıcaklıkta düşüş olduğunu göstermiş ve hava sıcaklığı ile insanların esneme olasılığı arasında korelasyon olduğunu kanıtlamıştır.

O halde esnemenin fizyolojik ilişki taşıdığı söylenebilir. Yani esneme yoluyla beyni soğutmak optimal bilişsel performansı sağlamaya yardımcı oluyor. Bununla birlikte esnemenin bu işlevine şüpheyle bakanlar da var. Esnemenin nedeni fizyolojik olsun ya da olmasın, herkesin hemfikir olduğu şey esnemenin gerçekten bulaşıcı olduğu.

Esneme Neden Bulaşıcıdır?

Tıpkı neden esnediğimize kesin cevap bulamamak gibi bilim adamları esnemenin neden bu kadar bulaşıcı olduğundan emin değil. Bilinen şeyse kendiliğinden esnemenin birçok omurgalı hayvanla paylaştığımız bir davranış olduğu. Primatlar ve hatta evcil köpekler dahi bulaşıcı esnemeden muzdarip.

Daha da ilgi çekici olanı bulaşıcı esnemenin erken çocukluk dönemine kadar ortaya çıkmamasıdır. Bu yüzden bulaşıcı esnemenin üst düzey hayvanlara özgü bir sosyal iletişim aracı olduğuna dair teoriler var.

Esnemenin beyni soğuttuğu işlevinden yola çıkarsak, evrimsel olarak bulaşıcı hale gelmesinin nedeni grup içindeki tüm insanların bilişsel performansını ve uyanıklığını artırmaya yaraması olabilir. Günümüz dünyasında kulağa aptalca gelse de, grup halinde mağarada yaşayan ve hayatta kalmak uyanık olması gereken atalarımız için önemli bir kolektif davranış gibi görünüyor.

Bununla birlikte esnemenin fizyolojik işlevi olduğu teorisini reddedenler, sosyal etkisi nedeniyle davranışın evrim boyunca korunduğuna inanıyor. Bu uzmanlar esnemenin sosyal iletişimde rol oynadığına yani kişinin içsel zihin durumunu dışa yansıtmasını sağladığına inanıyor. Esnemek belki de atalarımızın kullandığı bir konuşma şekliydi: Tıpkı "hoş bir deneyim değildi ama endişe edecek bir şey yok" (bugünün diliyle: sıkıldım) demenin bir yoluydu.

Bugün esnemenin gerçekte ne mesaj ilettiği net değildir ancak bulaşıcı olmasının nedeni insanların birbirine empati göstermesi olabilir: Yani bir grup içindeki insanların duygusal durumlarını eşleştirerek uyum sağlama yolu. Hatta yakın zamanda yapılan bir araştırma, insanların yabancılara kıyasla yakın tanıdıklarından bulaşıcı esneme yaşama olasılığının daha yüksek olduğunu göstermiştir.

Esneme Hakkında Sık Sorulanlar