Pabuç gagalı leylek sık sık dünyanın en korkutucu kuşu olarak görülür (her ne kadar cassowary (tepeli devekuşu) buna katılmasa da). Bu görkemli kuşlar başta Güney Sudan ve Uganda olmak üzere tropik Doğu Afrika bataklığında yaşıyor ve benzersiz gagalarıyla avlarına saldırıyor. Ancak pabuç gagalı leylek hakkında pek çok yanlış önyargı var: Aslında leylek türüne ait değiller. İşte bazı ilgi çekici bilgiler.
Pabuç Gagalı Leylek'in Sinirli Bakışları
Pabuç gagalı leylek Doğu Afrika'daki Nil havzasının geniş sulak alanlarında yaşıyor. Onları başka bir kuşla karıştırmanız zordur: 1,2 ila 1,5 metre boyunda olup, mavimsi gri tüyleri ve 2,5 metre kanat açıklığı bulunur. Yüzünün çoğunu kaplayan gagası Hollanda takunyası gibi görünür. 35 yıla kadar yaşayan pabuç gagalı kuşu istediğinde neredeyse saatlerce bir noktaya odaklanarak hareketsiz durabiliyor. Altın renkli gözleriyle son derece ikna edici bir bakışı vardır.
Sıcaklık Afrika'da yavrular için ciddi sorun olduğundan büyük gagası onlara su taşımasını ve duş aldırmasını sağlıyor.
Pabuç Gagalı Leylek, Leylekten Daha Çok Pelikan ile Akraba
Geçtiğimiz birkaç yüzyıl boyunca doğa bilimciler, pabuç gagalıların Hayat Ağacı'nda nerede görünmesi gerektiğini tartıştı. Bazı taksonomistler, pabuç gagalının sirenksinin yani ses organının aynak, pelikan ve sümsüğü içeren Pelikansılar (Pelecaniformes) ailesine ait balıkçıllara benzediğini açıklamıştır. Ancak balıkçılların tüylerinde pudra benzeri parçacıklar vardır ve kuş bunları gagasıyla dağıtarak kendini temizler. Pabuç gagalıların bu tüyleri yok, bu yüzden diğer bilim adamları Leyleksiler (Ciconiiformes) ailesine ait olması gerektiğine inanıyor.
Pabuç gagalı kuşunun yumurta kabuğunun yapısı ve DNA'sı üzerine yapılan yakın tarihli çalışmalar Pelecaniformes arasında oldukları fikrini desteklemiştir.
Pabuç Gagalı Leyleklerin İlginç Serinlenme Yöntemi
Pabuç gagalı leylek kuşu vücut ısısını düşürmek için bacaklarına dışkılama alışkanlığına sahip ve buna ürohidroz deniyor. Aslında bu özellik taksonomistlerin kafasını karıştırmıştır: Geçmişte pabuç gagalıların bu alışkanlığının onu leylek ailesine yerleştirdiği düşünülüyordu çünkü tüm leylekler serinlemek için kendi dışkısını kullanıyor.
Avrupa Pabuç Gagalı Leylek ile 1840 Yılında Tanıştı
Ferdinand Werne adlı bir Alman diplomat ve kaşif, pabuç gagalı leylek kuşunu duyan ilk Avrupalıydı. 1840'ta Beyaz Nil'in kaynağını bulmak için Afrika'da yaptığı keşif gezisinde şimdiki Güney Sudan olan Sudd adlı 31.000 km karelik sulak alanı parçası olan No Gölü'nde kamp kurdu. The Avicultural Magazine'in 1908 baskısına göre, Werne'ye rehberlik eden yerliler ona "dev bir deve kadar büyük, pelikan gibi bir gagası olan, ancak ağız kesesi bulunmayan olağanüstü bir kuş gördüklerini" söyledi.
Yaklaşık 10 yıl sonra, Mansfield Parkyns adlı bir koleksiyoncu İngiltere'ye iki pabuç gagalı derisi getirdi ve İngiliz zoologlar tuhaf kuşa ilk kez göz attılar. İngiliz Zooloji Derneği'nin 1851'deki toplantısında doğa bilimci John Gould, Parkyns'in örneklerine dayanarak bir pabuç gagalı tasviri sundu ve ona "balina başlı kral" anlamına gelen Balaeniceps rex bilimsel adını verdi.
"Balina başlı kral"
Balaeniceps rex, "balina başlı kral" anlamına gelir: Latince balaena ("balina") + -ceps ("başlı"), Bu isim pabucun yanı sıra balinanın başına benzeyen gaganın şekline atıfta bulunuyor. Pabuç gagalı leyleğin diğer isimleri arasında tekne gagalı, bataklık kuşu ve küçük leçve yiyen (pabuç gagalının leçve yani su antilobu kalıntısı yemesinden geliyor) var.
Akciğerli balıkları seviyor
Akciğerli balıklar havadan nefes alabilen yılanbalığını andıran balıklardır ve 1,8 metreden uzun olup pabuç gagalının en sevdiği yiyeceği oluştururlar. Pabuç gagalı leylek ayrıca yılan balığını, yayın balığını, kertenkeleyi, yılan ve yavru timsahları da yer. Pabuç gagalı avını yakalamak için önce suda hareketsiz durur ve avının ortaya çıkmasını bekler. Ardından kendini hızla hedefin üzerine atar, kanatlarını açar, gagasını daldırır. Keskin uçlu gagasıyla avının başını ayırmasıyla biliniyor.
Pabuç Gagalı Leylek Binlerce Dolara Satılıyor
Pabuç gagalı leylek esaret altında nadiren ürer: Son yüzyılda en azından sadece iki civciv yumurtadan çıktı. Bugün hayvanat bahçelerinde olanlar ya orada doğdu ya da yasal olarak vahşi doğadan toplandı. Ne yazık ki sınırlı sayıda olmaları ve gizemleri görünüşleri pabuç gagalıları yasadışı vahşi yaşam ticaretinde kaçak avcılar için aranan kuş haline getirdi. Audubon dergisine göre, Dubai ve Suudi Arabistan'daki özel koleksiyoncular canlı pabuç gagalı için 10.000 $ ve fazlasını ödüyor.
Pabuç Gagalı Leyleklerin Nesli Tükenme Tehlikesi Altında
IUCN Redlist tahminleri bugün dünyada 3300 ila 5300 olgun pabuç gagalı yaşadığını belirtiyor ve bu sayı gittikçe azalıyor. Bu ikonik kuşlar çiftçilik, hayvancılık, petrol ve gaz arama, yangınlar, kirlilik, bataklık habitat kaybı ve daha fazlası dahil olmak üzere antropojenik güç tehditi yaşıyor. Uluslararası vahşi yaşam grupları ve yerel koruma uzmanları, Güney Sudan, Uganda, Tanzanya ve Zambiya'daki pabuç gagalı leylek habitatlarını izliyor ve kaçak avlanmayı önlemek için arazide devriye geziyor, ancak pabuç gagalı kuşları korumak için çok daha fazla dikkat gerekli.
