Böcekler neden ışığa çekilir? Yaz aylarında ışığınızı ve pencerenizi açık tutarsanız bazı böceklerin durmadan ışığın etrafında döndüğünü görürsünüz. Özellikle güveler ışığa gitmeleriyle ünlüler. Peki böcekleri ışığa çeken nedir? Bu hayvanların ışığa gitmesinin birden fazla nedeni olduğu düşünülüyor. Öyleyse bu nedenleri görelim.
Ay'ın Rehberliğinde
En kabul gören teori enine yönelim teorisidir. Daha basit bir deyişle, böcekler daima düz çizgide uçabilmek için vücutlarını Ay ve yıldıza sabit açıda tutar. Yolculuk yaparken Kuzey Yıldızı'nı kullanan insanlara benzer bir teknik. Ancak bu strateji ışık kaynağı çok uzakta olduğunda (genel olarak sabit göründüğünde) işe yarayacaktır. Yapay ışık Ay'dan çok daha parlak ve bu yüzden böcekler onu Ay'la karıştırıyor olabilirler. Kaynak fazla uzakta olmadığından böcek sürekli olarak ışığın etrafında sarmal çizerek dönmek zorunda kalır.
Ay ve yıldızdan gelen ışık böcekler tarafından paralel şekilde görülürken, lambadan gelen ışık her tarafa yayılır ve bunun bazı sorunlara neden olduğu düşünülüyor. Her şeyden önce uçan böcekler bir yandan ışığı takip etmeye çalışırken diğer yandan rüzgar akımından kaçma ihtiyacı hisseder ve böylece kendilerini sonsuz döngü içinde ışık kaynağının etrafında dolaşırken bulurlar.
Uçan hayvanların çoğu baş aşağı dönmemek için gökyüzünün ışığını tepede tutmaya çalıştığından lambaya çekilen böcekler kaynağa yaklaştıkça aşağıya dalma eğiliminde oluyor. Bu eğilim böcekleri yakalamaya yarayan tuzaklarda kullanılır. Tuzak lambaya doğru mesafe ve açıyla yerleştirilir.
Güve gibi birçok uçan böcek en güçlü ışığın gök cisimlerinden geldiği bir zamanda evrimleşti. Yapay ışıkla nasıl başa çıkacaklarını bilmemeleri bu yüzden olabilir.
Dişilerle Aynı Frekans
1970'lerde ABD Tarım Bakanlığı için çalışan entomolog Philip Callahan, yanan mumların dişi güve feromonuyla aynı frekansta kızılötesi ışık spektrumu yaydığını keşfetti (ayrıca feromonların parladığını da gördü). Yani erkek güveler alevin bir dişi olduğunu düşünüyor ve alevle çiftleşmeye çalışırken ölüyorlar. Bununla birlikte güveler kızılötesi ışığa kıyasla UV'ye daha fazla çekilir, bu nedenle bu teori ışığın çekiciliğini yeterince açıklamaz – UV ışığı güve feromonları ile aynı frekansa sahip değil.
Parlayan Nektar
Bununla birlikte çiçek nektarı UV ışığı yansıtır ve güve UV aralığını görebiliyor. Pek çok güve gece boyu nektarla beslendiğinden belki de ışığın ucunda bir öğün olduğunu düşünüyor olabilirler. Yine de güveler yiyecek bulmanın başka yollarını da kullanıyor, tıpkı çiçeğin yaydığı yüksek CO2 seviyesini tespit etmek gibi.
Kontrast Etkisi
Böceklerin ışığa çekilmesine dair son teori kafalarının karıştığı ve ışığın yanındaki en karanlık noktaya ulaşmak istedikleriyle ilgili. Bunun nedeni "Mach bantları"dır. Yani parlak bir ışığın yanındayken yakındaki karanlık nokta daha da karanlık görünür. Dr. Henry Hsiao, 1973'teki deneylerinde güvelerin ışık kaynağına spiral olarak veya doğrudan yaklaşmadığını, bunun yerine lambanın yanındaki bölgeye uçtuğunu açıkladı. Yüksek kontrast nedeniyle lambanın yanında daha karanlık bir alan görüyor ve çekildiği ışıktan kaçmak için oraya uçuyor olabilirler.
Böcekler ışığa ulaştığında iki nedenden ötürü ona yakın kalıyor olabilir: Birincisi kendisini yormuş ve dinlenmeye ihtiyacı vardır. İkincisi, ışığın parlaklığı güneş ışığına tepki verir gibi davranmasını sağlar, bu da saklanmak veya inaktif olmaktır.
Böceklerin neden ışığa gittiğine dair kesin bir cevabımız olmasa da bu çekimin ne kadar etkili olduğu biliniyor. Verandanızda bir ışık varsa 23 metreye kadar uzaktaki böcekleri çekebilirsiniz. Franz Hölker ve araştırma grubunun Berlin'in 70 kilometre kuzeybatısındaki Westhavelland'de (Almanya'nın en karanlık bölgelerinden biri) yaptıkları deneyin sonucu buydu.
Yapay aydınlatma ayrıca güve gibi göç eden böcekler için sorun olabiliyor. Enerjilerini boşa tüketiyor veya insanlar tarafından ya da ışık kaynağının ısısıyla ölüyorlar. Işık bir nedenle böceklerin kafasını karıştırıyor ancak tam nedeni hala belirsiz. Bu konudaki araştırmaların çoğu eskidir ve yeni teknoloji bu soruya ışık tutmaya yardımcı olacaktır.
