Hint Okyanusu'nun binlerce metre aşağısında, hidtrotermal bacaların suyu güçlü şekilde kaynattığı yerde herhangi bir canlının yaşamasına inanmak zordur. Yine de en konuk sevmez noktalarda bile hayatın içine sızmanın bir yolu vardır. Hayvanlar aleminde en iyi zırha sahip hayvan olan chrysomallon squamiferum veya volkan salyangozu işte böyle bir canlı. Isının 400 derece santigrat olduğu bir suda yaşıyor ve kabuğu demirden oluşuyor. Bu yüzden mıknatısa dahi yapışır. 2018'de türlerinin tehlike altında olduğu doğrulandı.
Volkan Salyangozu Nedir?
Daha çok pullu ayaklı gastropod (karındanbacaklı) olarak bilinen C. squamiferum, derin denizdeki hidrotermal bacalarda yaşayan bir salyangoz türü. Sadece Hint Okyanusu'nun derin deniz hidrotermal bacalarında yaklaşık 2.400 metre ila 2.800 metre derinlikte yaşıyor. İlk volkan salyangozları (veya pullu ayaklı gastropod) 2001 yılında Orta Hint Sırtı'ndaki Kairei hidrotermal bacasında keşfedildi. Gayzer de denilen bu yapılar 55 metreye kadar ulaşabilir ve tüm diğer menfezler içinde en sıcağıdır. Tektonik levhaların birbirinden ayrılarak magmanın ısınmasına ve suyun kaynamasına neden olduğu yerlerdeki yükselme ile oluşan baca benzeri yapılardır.
Volkan Salyangozlarındaki Üç Katlı Demirden Zırh
Volkan salyangozunun kabuğu ve ayak pulu, salyangozu avcılardan ve içinde yaşadığı aşırı ortamdan koruyan üç farklı katmana sahip. Kabuğunun yapısı temelde diğer yumuşakça ve salyangozlara benzer ancak en dışında son derece muhteşem bir zırhı vardır: Salyangoz kabuğu normalde iki katmanlı olurken volkan salyangozu özel bir üçüncü katmana sahip.
Kabuğunun iç katmanı hem yumuşakçaların kabuğunda hem de çeşitli mercanlarda yaygın olarak bulunan kalsiyum karbonat formu aragonitten oluşuyor. Bu iç katman salyangozun ısıyı dağıtmasına yardımcı olarak volkanik kaynaklı sıcaklık karşısında kaynamasını önlüyor.
Orta katman, diğer karındanbacaklılarda bulunan organik dış katmanla aynı ve üç katman arasında en kalın olanı – yaklaşık 150 μm. Bu katman, sıkma saldırısı (yengeç pençesi gibi) ile üretilen mekanik gerilimi ve enerjiyi emen bir dolgu görevi görüyor ve kabuğu çok daha sert ve kırılması zor hale getiriyor.
Ama en etkileyici olanı dış katmandır. Yaklaşık 30 μm kalınlığında olan bu kabuk demir sülfitten, özellikle pirit ve grejitten oluşuyor. İskeleti bu tür bir demir materyalinden oluşan dünyada bilinen tek metazoan veya hayvandır. Dış kabuğu örten nanopartikül greijit şok emici görevi görür. Volkan salyangozunun kabuğu yüksek basınca maruz kaldığında kabuk bu nano parçacıkların çevresinden çatlar, saldırının enerjisi emilir ve avcının pençesi körelerek deforme olur. Yani kabuğun yalnızca şoku emmekle kalmayan aynı zamanda volkan salyangozu için ölümcül olabilecek geniş çatlakların oluşmasını önleyen binlerce mikro çatlakla dolu olduğu söylenebilir.
Volkan salyangozunun kabuğu o kadar etkileyici ki ABD ordusu şu anda yeni askeri zırh tasarımlarına ilişkin içgörüler geliştirmek için volkan salyangozuyla ilgili araştırmalara fon sağlıyor. MIT üniversitesi, bu tür bir koruyucu katmanın sentetik taklidini oluşturmak için çalışan kurumlar arasında.
Siyah yerine beyaz kabuk
Bu küçük metal salyangozun yaşadığı suların sülfür ve metaller bakımından zengin olması dikkat çekmektedir. Bilim adamları salyangozun kabuğunun bu yüzden metalden oluştuğunu tahmin ediyor.
Hint Okyanusu'ndaki yakın bir bölgede bulunan Solitaire volkan salyangozu ise biraz daha farklıdır: Çevredeki demir eksikliği nedeniyle siyah yerine beyaz bir kabuğu var. Bu durum büyük olasılıkla menfezden çıkan sıvının bileşimindeki farklılıktan kaynaklanıyor ve Solitaire demirden kabuğu olmayan tek volkan salyangozu.
Sklerit olarak da bilinen kabuğun amacının koruma veya detoksifikasyon (organizmanın kendisini zehirli maddeden arındırması) olduğu düşünülüyor ancak gerçek işlevleri henüz doğrulanmadı.
Volkan Salyangozu Mıknatısa Yapışabiliyor
Bir diğer çeşit olan Kairei volkan salyangozunun kabuğu ise bileşimindeki greijit (manyetitin kükürt eşdeğeri) içeriğinden dolayı güçlü şekilde manyetiktir. Bu durum hayvanın mıknatısa yapışmasını sağlıyor.
Aynı zamanda Longqi isimli bir tür daha var ki bunlar Longqi Hidrotermal Sahası'nda yaşıyor. Kabuğundaki pirit ve gregit birikiminden dolayı daha kahverengi desenleri vardır. Pirit altın renginde ve koyu grejitle karıştığında ortaya Kairei'den daha açık ancak Solitaire'den daha koyu bir kabuk çıkıyor.
Son olarak, volkan salyangozunun yaşadığı hayranlık uyandıran o çevreye göz atalım:
