Dünyanın en eski müziğini tanıyalım. Müzik, insanlığın kendisi kadar eski bir tarihe sahip. Bugüne kadar 43.000 yıl öncesine ait kemik ve fildişinden yapılmış ilkel flütler bulunmuştur. Yine pek çok eski müzik stili aslında sözlü gelenekle günümüze gelmiştir. Bununla birlikte yazının icadının nispeten yeni olması nedeniyle (yaklaşık MÖ 3400) geçmişin müziklerine gelindiğinde elimizdeki örnekler daha yenidir. İçlerinden biri Hurri İlahisi adını taşıyor.
Dünyanın en eski müziği
Bilinen en eski müzik hükümdar Lipit İştar'ı onurlandıran bir ilahiden gelir. Bu 4.000 yıllık Sümer kil tablette söz konusu ilahinin nasıl çalındığını gösteren talimatlar ve akortlar vardır. Bununla birlikte MÖ 1950'e ait şarkının geniş bir kısmı kayıptır. Şimdi birkaç yüzyıl daha ileriye gidelim.
Yaklaşık MÖ 1400'lerde Ugarit gelişen bir liman kentiydi. Suriye kıyısındaki antik şehir Hititler, Mısırlılar ve Kıbrıslılar (o zamanlar Alaşya) ile ticaretler yaptı. Şehir en iyi yıllarında yalnızca ticaret merkezi değil aynı zamanda sanat merkezi oldu. Ancak bir gün yıkıldı ve sonsuza dek unutuldu. Ta ki 1928'de bir köylü bir mezarı açana kadar. Hurri İlahisi No. 6 böyle keşfedildi.
1973'e gelindiğinde 120 tablet bulunmuş, 1994'de 300 tablet daha çıkarılmıştı. İçlerinde birçok müzik parçası da vardı ancak çoğu kurtarılamayacak kadar hasarlıydı. Bir tanesi hariç. Bu antik müzik 3400 yıl önce yani Lipit İştar ilahisinden yaklaşık 400 yıl sonra antik Hurriler tarafından çivi yazısıyla yazılmış ve tanrıça Nikkal'a övgü olarak bestelenmışti. Adına "Hurri İlahisi No. 6" denildi. Bilinen en eski müziklerden biridir.
Müzik notaları neredeyse eksiksizdir ve şarkının dokuz telli bir lir ile nasıl çalındığını gösteren özel talimatlar bulunur. Diğer adıyla "Hurrian Hymn No. 6" dünyada keşfedilen en eski müziklerinden biri.
Ne yazık ki şarkının sözleri sır olarak kaldı. Ugarca dili çok iyi anlaşılmamıştır ve dilin yerel bir Ugarit lehçesi olduğu düşünülüyor. Bu yüzden diğer kaynaklardan önemli ölçüde farklı. Dahası, müzik olması nedeniyle bazı kelimelerin telaffuzunun normal konuşmadan farklı olması da mümkün. Ancak Ay tanrısının karısı tanrıça Nikkal'a sunulan adaklarla ilgili dini bir metin olduğu açıktır.
Peki en eski eksiksiz müzik hangisi?
Bütün içinde günümüze ulaşmış en eski müzik bestesi "Seikilos Yazıtı" olarak bilinen ve MS 1. yüzyıldan gelen bir Yunan melodisidir. Şarkı, Türkiye'de bir kadının mezarına işaret eden eski bir mermer sütuna kazınmış halde 1882'de bulundu.
Mermerdeki yazıt "Ben bir mezar taşıyım, bir imgeyim" diyerek başlar. "Seikilos beni buraya ölümsüz bir hatıranın sonsuz bir işareti olarak yerleştirdi." Sütunda müzik notalarının yanı sıra şu kısa söz de yer alır: "Yaşıyorken, parla / Hiç keder taşıma / Hayat sadece kısa bir an için var / Ve zaman bedelini ister."
Seikilos Yazıtı'nın iyi korunmuş olması müzisyenlerin ve bilim adamlarının yazıtın üzerindeki hüzünlü melodi notalarını kurtarmasını sağladı. Ardından Newcastle Üniversitesi'nden David Creese tokmakla çalınan sekiz telli bir enstrümanla müziği çaldı. Ünlü antik müzik araştırmacısı Michael Levy ise müziği lir çalgısını kullanarak seslendirdi.
"Hurrian Hymn No. 6"ya geri dönersek. Şarkının şifresini çözmek ve nihayet çalmak için girişimlerde bulunulmuştur. Ancak antik tabletleri tercüme etmedeki zorluklar nedeniyle uzun süre kesin sonuca varılamadı. En popüler yorumlardan biri 2009 yılında Suriyeli besteci Malek Jandali'nin antik ilahiyi orkestra eşliğinde icra etmesiyle gelmişti. Ondan birkaç yıl sonraysa 2012'de Michael Levy daha iddialı bir yorumla ortaya çıktı. Her müzik kimin çaldığına ve ne tür alet kullanıldığına göre kulağa farklı gelecektir. Aşağıda dinlenebilir:
