Uzaya gönderilen ilk canlı olan Laika'nın hikayesini öğrenelim. 1957'de 3 yaşındayken Moskova sokaklarından alınan Laika, uzaya çıkan ve dünyanın yörüngesinde dönen ilk hayvan oldu. O andan sonra çocuk kitaplarında ve filmlerinde yer aldı ve bilim ve popüler kültürün önemli bir parçası oldu. Aynı zamanda insanların hayvanlar üzerinde etik araştırmalar yürütmesi gerektiğinin net bir hatırlatıcısı haline geldi.
Uzaya Giden Köpek Laika
Amerikalılar uzay araştırmaları için maymunları tercih ederken Sovyet Ruslar kendi denekleri olarak köpekleri kullandı. Fare, sıçan, sinek ve hatta bir kaplumbağa ile test yaptıktan sonra nihayet köpekte karar verdiler. Bunun nedeni Sovyetlerin köpeklerin uzun süre hareketsizliğe daha iyi dayandığına inanmasıydı. Ayrıca Moskova sokaklarından sokak köpeği kaçırmak maymunları yakalamaktan çok daha kolaydı. İnsanlar bir köpekle bir meyve sineği veya fareden daha fazla duygusal bağ kuracağından bir köpek ayrıca uluslararası ilgi de görecekti. Hatta isimleri bile vardı ve büyük kalkıştan önce radyo yayınlarında bahsedilecekti. Bu kararı pekiştiren şeyse Ivan Pavlov'un (Pavlov'un köpekleri) köpek fizyolojisine yönelik öncü çalışması olmuştu.
Uzay görevi için toplamda üç köpek eğitildi: 5 kg ağırlığında husky spitz karışımı olan dişi Laika, bir yedek köpek ve bir kontrol köpeği. Her üç köpek de dişiydi, çünkü erkek meslektaşlarının aksine, idrar yapmak için bacaklarını kaldırmaları gerekmiyordu ve daha küçük olduklarından kapsülde daha az yer kaplayacaklardı.
Eğitim Başlar
Köpeklerle eğitim planlanan fırlatmadan haftalar önce başladı. Giderek daha küçük kafeslerde tutulan köpekler beslenme jeli alıyordu. Kalp atışlarını, kan basıncını ve solunum hızlarını izlemek için köpeklere cerrahi yöntemle verici takıldı. Uçuş koşullarını ve g-kuvvetini canlandırmak ve tepkilerini değerlendirmek için büyük bir santrifüjde döndürüldüler.
Ayrıca dışkılarını toplamak için köpeklere bir cihaz takıldı. Böylece dışkılamaları duruyor ve ardından müshil veriliyordu. Nihayetinde tüm köpeklerin uzay performansı arttı, bununla birlikte durumları kötüye gitti. Haftalar süren testlerden sonra bilim adamlarından Vladimir Yazdovsky, Laika için güzel bir şey yapmayı isteyerek onu çocuklarla oynaması için eve götürdü.
Bir İntihar Görevi
Laika büyük uçuştan üç gün önce kapsülüne yerleştirildi. Sıcak kalması için bir ısıtıcı bağlandı ve 24 saat gözetim altında tutuldu. Kapsülde, hava koşullarının sabit kalması için bir oksijen jeneratörüne ek olarak karbondioksit emici cihaz vardı.
Ayrıca sıcaklığı 15°C civarında tutmak için kullanılan otomatik bir fan da bulunuyordu. Laika, dönmesi veya hareket etmesini engellemek için zincirlendi. Acele ediliyor olması ve mevcut teknolojinin eksikliği nedeniyle henüz bir uzay aracını yörüngeden başarıyla Dünya'ya döndürmenin yolu yoktu. Bu yüzden Laika en başından beri bir intihar görevine gönderiliyordu. Uzaya gidecek ilk canlı planlanandan dört gün önce 3 Kasım'da Sputnik 2 ile fırlatıldı.
Laika'nın Ölümü
Kalkış sırasında Laika'nın kalp atış hızı normal dinlenme seviyesinin üç katına çıktı. Santrifüj test verilerine kıyasla nabzının uzayda düşmesi çok daha uzun sürdü. Bu göz önüne alındığında, köpek önemli düzeyde stres altındaydı. Öyle ki Laika'nın kalp atış hızı uzayda geçirdiği üç saatten sonra bile dakikada 102 atımdı.
Strese ek olarak kapsülün ısı yalıtımı da uçuş sırasında gevşemişti. Güneş ışınlarından korunamayan kapsülün içindeki sıcaklık 40°C'ye yükseldi. Dünya'yı dokuz kez turladığı beş saatten sonra Laika'nın uydusundan bir daha sinyal alınmadı. Stres ve aşırı ısınma ölmesine neden olmuştu.
Radyodan Yalanlar
Görev bir başarı ve bir başarısızlıktı. Evet, bir canlıyı yörüngeye göndererek uzaya ilk çıkaran Sovyetlerdi ancak bu canlı fırlatıldıktan kısa bir süre sonra acı bir şekilde ölmüştü. Sovyetler günlerce radyodan köpeğin hala hayatta ve iyi durumda olduğunu yayınladı.
Daha sonra Laika'nın yedi gün uzayda hayatta kaldığı ve oksijen yoksunluğu nedeniyle ağrısız bir şekilde öldüğü bildirildi. Resmi belgelerde köpeğin Dünya'ya dönüşte yaşayacağı acı verici ölümü önlemek için jelatin bazlı yemeğine kasıtlı olarak yerleştirilen zehri yedikten sonra vefat ettiği kaydedildi.
Laika İçin Yürüyüş
Uygun bir geri dönüş stratejisi olmadan 2.570 kez dünya yörüngesinde dönen Sputnik II 1958'de dünyanın üst atmosferine yeniden girdi ve Laika'nın kalıntıları uyduyla birlikte parçalandı. Laika'nın bilimsel amaçla bilerek feda edilmesi birçok hayvan testi tartışmasının başlamasına yol açtı. Zamanın hayvan etiği bilinci bugünkü düzeyde olmasa da, New York'ta Birleşmiş Milletler önünde yapılan bir yürüyüş dahil olmak üzere dünya çapında çok sayıda protesto düzenlendi.
Hikayesiyle Laika ikili kimliğe sahip bilimsel bir ikondur. Hem insanlı uzay uçuşunun önünü açmaya yardımcı olurken hem de hayvan testleri hakkında önemli soruları beraberinde getirdi. Hayvan testlerinin etiği her zaman tartışmalı bir konu olacak, ancak bu testler olmadan tıp, hastalık kontrolü, cerrahi yöntemler ve aşılamadaki ilerlemeler sağlanamazdı. Bilim adamları hayvanlara mümkün olan en saygılı şekilde davranma sorumluluğu taşıyor ve Laika'nın hikayesi, bilimi ilerletmek için kurban edilen hayvanların ödediği bedele dair uyarıcı ve açıklayıcı bir hikaye olmaya devam ediyor.
