Geleneksel çiftçilik bitiyor. Peki dikey tarım nedir? Dünya nüfusu sürekli artıyor ve son tahminler nüfusun 2050 gibi yakın bir tarihte 9,7 milyara ulaşacağı yönünde. Endüstriyel gelişim ve kentleşme ekilebilir arazi alanlarını azaltıyor. Dünya sadece son 40 yılda ekilebilir alanlarının üçte birini kaybetti. Yaklaşan küresel gıda kıtlığı ile mücadelede öne çıkan çözümlerden biri dikey tarım. Hava durumunu ve hatta güneş ışığını bile dikkate almayı gerektirmeden yılda 365 gün çalışabilme özelliğiyle dikey tarım yıllık verimi yaklaşık yüzde 700 oranında artırabiliyor. Dikey tarımın özelliklerine, avantajları ve dezavantajlarına göz atalım.
Dikey Tarım Nedir?
Dikey tarımda ekinler katmanlar halinde üst üste istiflenerek yetiştirilir. Gıdaları tarla veya serada zemin seviyesinde yetiştirmekten daha etkilidir. Dikey tarım kapalı tarım ile ortak noktalara sahip ve Kontrollü Çevre Tarımı (CEA) teknolojisi bunlardan biri. Sıcaklık, ışık, nem ve gazların teknoloji eşliğinde kontrol edilmesi yiyeceklerin ve tıbbi bitkilerin kapalı ortamda büyütülmesini mümkün kılıyor. Dikey tarımda metal reflektörler ve yapay aydınlatma ile sera ortamındaki doğal güneş ışığı taklit edilir. Dikey tarımın ana amacı sınırlı bir alanda en üst düzeyde ürün elde etmek oluyor.
Dikey Tarım Nasıl Çalışıyor?
Dikey tarımın işe yaramasını sağlayan dört ana nokta var: 1. Fiziksel yerleşim, 2. Aydınlatma, 3. Yetiştirme ortamı ve 4. Sürdürülebilirlik.
- Ekinlerin dikey yerleştirilmesi metrekare başına daha fazla gıda üretmeyi sağlıyor.
- Odadaki ideal ışık seviyesini korumak için doğal ve yapay ışık kullanılıyor. Döner zemin gibi teknolojiler aydınlatma verimliliğini artırmayı sağlıyor.
- Dikey tarımda toprak yerine aeroponik, akuaponik veya hidroponik yetiştirme ortamları vardır. Topraksız tarımda turba yosunu veya hindistancevizi en yaygın alternatiflerden.
- Enerji maliyetini azaltan sürdürülebilirlik uygulamaları sayesinde %95 daha az su kullanılıyor.
Dikey Tarımın Avantajları ve Dezavantajları
Geleceğin tarımı gibi görünen dikey tarım iddialı özelliklere sahip. Çoğu yenilikte olduğu gibi dikey tarım da aşılması gereken zorluklara sahip. Önce avantaj ve dezavantajlara bakalım.
Dikey Tarımın Avantajları
- Geleceğin besin talebini karşılamaya uygun.
- Ekinler yıl boyunca yetiştirilebilir.
- Su kullanımı önemli oranda daha az.
- Bitkiler havadan etkilenmez.
- Daha çok organik ürün yetiştirmeyi sağlar.
- Kimyasallar ve hastalıklar azalır.
Dikey Tarımın Dezavantajları
- İnşası pahalıdır ve ekonomik yapılabilirliği kesin değil.
- Tozlaşma işlemi zor ve pahalı.
- İşçilik maliyeti daha yüksektir.
- Her şey teknolojiye bağlıdır ve bir günlük güç kaybı yıkıcı olabilir.
Dikey Tarımın Avantajları
Dikey tarımın tek yararı küçük bir ekim alanından daha fazla ürün elde etmek olmuyor. Başlıca yararları şöyle:
- Geleceğe hazırlık: 2050 yılına dek dünyanın %68'i kentlerde yaşayacak. Bu da gıda talebinin artması demek. Dikey tarım bu sorunu hafifletiyor.
- Artan yıl boyu ürün üretimi: Dikey tarım ile 1 dönüm alandan en az 4-6 dönüm yatay tarım kapasitesine eşdeğer üretim elde ediliyor. Taban alanı 5 dönüm olan 30 katlı bir dikey tarım binası 2.400 dönümlük yatay tarım alanına eş ürün verir. Dikey tarım teknolojisi sayesinde kapalı ortamda yıl boyu besin üretimi sağlanır.
- Daha az su kullanımı: Dikey tarım ile geleneksel ekime kıyasla %70-95 daha az su kullanılır.
- Hava koşullarından etkilenilmez: Özellikle küresel ısınmanın getirdiği artan oranda yağmur, kasırga, sel ve kuraklık yatay tarımı sekteye uğratırken, dikey tarım kapalı ortamda bu koşullardan etkilenmiyor.
- Organik ürünler artar: Tüm ekinler kapalı ortamda kimyasal pestisit olmadan üretildiğinden, dikey tarım pestisit içermeyen organik ürünler yetiştirmeyi sağlıyor.
- İnsan ve çevre dostu: Dikey tarım ile yatay tarımda rastlanan mesleki tehlikeler azalıyor. Ağır tarım ekipmanı, sıtma gibi hastalıklar ve zehirli kimyasal gibi koşullar bulunmaz. Ayrıca hayvan ve ağaçlardan uzak olduğundan biyolojik çeşitliliği korur.
Dikey Tarımın Dezavantajları
Dikey tarımın artılarının yanında eksileri de var. Ancak artıların daha ağır bastığını söylemek mümkün. Başlıca dezavantajları:
- Ekonomisi yerleşik değil: Yeni bir tarım yöntemi olduğundan finansal yapılabilirliği kesin değildir. Ancak endüstri gelişiyor. Örneğin, ABD'li kapalı tarım girişimi Bowery 2018'de 90 milyon dolar finansman sağladı. Yine ABD'li dikey yetiştirici Plenty, Japon telekomünikasyon şirketi Softbank'ten 200 milyon dolar yatırım aldı.
- Tozlaşmada zorluklar: Dikey tarım böceklerin olmadığı kontrollü bir ortamda yapılıyor. Tozlaşma bu yüzden elle yapılır ve yoğun emek ve maliyet gerektirir.
- Teknolojiye bağımlılık: Dikey tarımda daha iyi teknolojiler verimliliği artırır ve giderleri azaltır. Ancak aydınlatma, sıcaklık ve nemin korunması gibi tüm temel etkenlerin teknolojiye bağlı olması, teknolojide ters giden bir durumun maliyet yaratacağı anlamına geliyor.
Dünyada Dikey Tarım Ne Durumda?
Küresel dikey tarım endüstrisi 2018'de 2,23 milyar $ değere sahipti ve 2026'da 12,77 milyar $'a ulaşması bekleniyor. ABD dikey tarımda başı çeken ülke. 2000 çiftlik ile en fazla sayıda dikey çiftliğe sahip.
Dikey tarım Japonya'da da hızlı büyüyor. Asya'da sektörün önde gelen ülkeleri Japonya, Çin, Singapur, Güney Kore, Tayvan ve Tayland'dır. Avrupa'da dikey çiftlikte önde gelen ülkeler ise Almanya, Fransa, Birleşik Krallık ve Hollanda'dır. Orta Doğu ülkeleri Kuveyt ve BAE çiftliklerde geri kalmıyor. Türkiye'de dikey tarım diğer ülkelere göre çok küçük.
Dikey Tarım Hakkında Sık Sorulanlar
Dikey tarım nedir ve nasıl çalışır?
Dikey tarım, yapay aydınlatma, kontrollü ortam tarımı (CEA) teknolojileri ve topraksız yetiştirme sistemleri kullanarak dikey olarak istiflenmiş katmanlarda mahsul yetiştirme yöntemidir. Geleneksel tarım yöntemlerine alternatif olarak, dış iklimden bağımsız olarak ürünlerin kontrollü bir ortamda yetiştirilmesine olanak tanır.
Dikey tarımın faydaları nelerdir?
Dikey tarım, geleneksel tarım yöntemlerine göre çeşitli avantajlar sunar. Yıl boyunca mahsul üretimine olanak tanır, su tasarrufu sağlar, pestisit kullanımını azaltır ve daha az arazi kullanır. Dikey tarım kentsel alanlarda da yapılabilir, yerel olarak yetiştirilen ürünleri tüketicilere daha yakın hale getirir ve nakliye maliyetlerini ve karbon emisyonlarını azaltır.
Dikey tarımın geleceği nedir?
Teknolojideki ilerlemeler ve sürdürülebilir ve yerel kaynaklı ürünlere yönelik artan talep sektörün büyümesini sağladığından dikey tarımın geleceği umut verici görünüyor. Bununla birlikte, enerji ve ekipman maliyeti bir sorun olmaya devam etmektedir ve ürün seçimi ve üretim yöntemlerini optimize etmek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Dikey tarımın zorlukları nelerdir?
Dikey tarımın başlıca zorlukları arasında yüksek ekipman ve enerji maliyetinin yanı sıra sistemlerin işletilmesi ve bakımı için gereken teknik uzmanlık yer almaktadır. Tüm ürünler dikey tarım sistemleri için uygun olmadığından, ürün seçimiyle ilgili zorluklar da vardır.
Dikey tarım, verimlilik ve üretkenlik açısından geleneksel tarıma kıyasla nasıldır?
Dikey tarım, kontrollü ortam ve hassas besin maddesi dağıtımı nedeniyle geleneksel tarım yöntemlerinden daha verimli ve üretken olma potansiyeline sahiptir. Bununla birlikte, uzmanlar arasında dikey tarımın büyük ölçekli tarım operasyonlarının ölçek ekonomileriyle rekabet edip edemeyeceği konusunda tartışmalar devam etmektedir.
