Canlıların ve insanın (Homo sapiens) evriminden bahsederken hominid ve hominin terimlerini sıkça duyarız. Peki hominid ve hominin'in farkı nedir? Bunu anlamak için önce ape sözcüğüne göz atalım. Maymundan farklı olarak kuyruksuz olan ape'ler maymundan zekidir ve çoğu alet kullanabilir. Büyük Ape'ler ve Küçük Ape'ler varken insan, goril, şempanze ve orangutan Büyük Ape'lerin içinde yer alıyor.
Hominid ve Hominin
Hominid – tüm modern ve soyu tükenmiş Büyük Ape'lerden (yani modern insan, şempanze, goril, orangutan ve tüm yakın atalardan) oluşan grup.
Hominin – modern insanlardan, soyu tükenmiş insan türlerinden ve tüm yakın atalarından (Homo, Australopithecus, Paranthropus ve Ardipithecus cinsleri dahil) oluşan grup.
Çoğu hominid dört ayak üstünde yürürken çoğu hominin iki ayak üstünde yürüdü. Yine çoğu hominid, hominin'lere göre daha az gelişmiştir. Az gelişmiş hominid'ler meyveleri tercih ederken hominin'ler meyvenin yanında tahıl ve hayvan dokusu tercih ettiler.
"Hominid" terimi eskiden şimdiki "hominin" ile aynı anlamı taşıyordu. Modern insanlara giden tarihi çizgiyi belirlemede yararlı bir terim oldu ve insan evrim ağacının çeşitli üyelerine atıfta bulunurken kullanıldı. Ancak hominid şimdi daha geniş bir anlama sahip ve tüm Büyük Ape'ler ve onların atalarını ifade ediyor.
Terimler Nasıl Türedi?
"Hominid" ve "hominin" ape'lerin (insanlar dahil) bilimsel sınıflandırmasında kullanılan isimlerden türetildi. Canlıları sınıflandırırken belirli taksonlar için belirli kelime sonları kullanılır. Örneğin, aile adları her zaman -idae ile biter (örn. Hominidae), alt aile adları inae ile biter (örn. Homininae) ve boy (1) isimleri -in ile biter (Hominini). Bu isimler birleştirilerek hominid ve hominin ortak isimleri oluşturuldu.
Neden İki Terim Var?
İsim değişikliği insan, şempanze, goril ve orangutanın sınıflandırılma biçimindeki yenilikten doğdu. Bir zamanlar ape'lerin üç farklı gruba (aileye) ayrıldığı düşünülüyordu: İnsanlar için Hominidae, büyük ape'ler için Pongidae ve ve küçük ape'ler (gibonlar) için Hylobatidae. Bu eski şemada insanlar diğer ape'lerden o kadar farklı görülüyordu ki bizi Hominid'ler (veya Hominidae) denilen kendi ailemize yerleştirmiştik.
Zamanla gelişen teknikler ile biyoloji ve farklı canlıların evrimsel ilişkisine dair daha iyi bilgiler biyolojik sınıflandırmaları değiştirdi. Bugün evrim ağacı artık biraz daha güncel ve bu ağaçta yalnız iki aile var: Tüm Büyük Ape'ler (insanlar dahil) tek bir aileye yerleştiriliyor: Hominid'ler veya Hominidae. Bu evrim ağacı dallanır ve orangutanlar bir alt aileye eklenirken kalan tüm Büyük Ape'ler başka bir alt aileye eklenir.
Boy seviyesine inildiğinde goril, şempanze ve insanlar Hominini veya hominin'ler olarak ayrılır. Bu sınıflandırma değişikliğinin bir sonucu olarak eskiden hominid'ler olarak bilinen modern insanlar ve kendi dalımızdaki soyu tükenmiş tüm atalarımız artık hominin'ler olarak adlandırılıyor.
(1) Not: Burada ve biyolojik sınıflandırmada kullanıldığı şekliyle 'boy' kelimesinin özel bir anlamı var. Alt familya ve cins arasındaki taksonomik grubu ifade ediyor.
İlk Dönem Hominidin Diş Pasajı
Atalarımız evrimleştikçe, çeneleri ve dişleri birçok yönden değişti. Bazı diş değişiklikleri 5 milyon yıl önce belirginleşti ve o zamandan beri ek değişiklikler meydana geldi.
Hominid Bacakları
Atalarımız 5 milyon yıl önce iki ayak üzerinde yürüme yeteneğini geliştirdi ancak yürüyüşleri bizimkinden çok farklıydı ve iskeletlerinde hala ağaca tırmanmalarına yardımcı olan bazı özellikler vardı.
Hominid ve Hominin Hakkında Sık Sorulanlar
Hominidler ve homininler arasındaki fark nedir?
Hominidler, tüm modern ve soyu tükenmiş Büyük Maymunları içeren bir primat grubudur; homininler ise modern insanları ve Australopithecus ve Paranthropus gibi soyu tükenmiş en yakın akrabalarımızı içeren hominidlerin bir alt grubudur. Homininler dik duruşları ve iki ayak üzerinde hareket etmeleri ile diğer hominidlerden ayrılırlar.
Hominidlerin ve homininlerin bazı özellikleri nelerdir?
Hominidler, büyük beyin boyutu, karşıt başparmakların varlığı ve nispeten uzun bir çocukluk dönemi de dahil olmak üzere bir dizi özellik ile karakterize edilir. Homininler, özellikle omurga, pelvis ve alt uzuvların anatomisindeki değişikliklerle kolaylaştırılan iki ayaklı hareketleri ile karakterize edilir. Homininlerin diğer özellikleri arasında köpek dişlerinin boyutunun küçülmesi ve kafatası ile çene şeklindeki değişiklikler yer alır.
Homininlerin tarihindeki önemli evrimsel geçişler nelerdir?
Homininlerin tarihindeki bazı önemli evrimsel geçişler arasında iki ayaklı hareketin gelişimi, beyin boyutunun ve bilişsel yeteneklerin genişlemesi ve karmaşık sosyal ve kültürel davranışların gelişimi yer almaktadır. Bu geçişler Australopithecus, Homo habilis ve Homo erectus gibi farklı hominin türlerinin ortaya çıkışıyla ilişkilidir.
Homininleri diğer primatlardan ayıran bazı temel özellikler nelerdir?
Homininler, bipedalizm (iki ayak üzerinde yürüme), nispeten daha büyük bir beyin boyutu ve küçültülmüş köpek dişleri de dahil olmak üzere onları diğer primatlardan ayıran bir dizi özelliğe sahiptir.
