John Locke kimdir? "Liberalizmin babası" olan John Locke (1632-1704) bugün insanlığın içinde yaşadığı özgür toplumun temellerini oluşturan ilk insanlardan biri. John Locke 1632'de İngiltere'de bir köy olan Wrington'da doğdu. Fikirleri, 1667'den 1680'lerin başlarına kadar Batı ülkelerinde giderek yaygınlaştı ve klasik liberalizmin temelini attı. Shaftesbury Kontu'nda doktor ve entelektüel yardımcı olarak çalıştı ve 1679-1680 yılları arasında en etkili eserlerinden olan devlet üzerine iki ünlü inceleme kaleme aldı.
John Locke'un özgürlükçü devlet görüşü
Locke, devlete dair iki incelemesinde devletin otoritesinin radikal sınırları olduğunu savundu: Devletin işlevinin, insan haklarının, yaşamanın, özgürlüğün ve mülkün korunması ile sınırlı olduğunu vurguladı. Locke, Shaftesbury ve meslektaşlarıyla olan bağı ve II. Charles'a karşı muhalefetleri nedeniyle 1683'te Hollanda'ya kaçtı. Hollanda'dayken, dini hoşgörünün savunulmasında en önemli makalelerden olan Hoşgörü Üstüne Bir Mektup'u hazırladı.
William ve Mary'nin 1688'de Muhteşem Devrim olarak bilinen günde başa gelerek liberal bir rejim kurmasıyla John Locke İngiltere'ye döndü. 1689'da iki adet incelemeden oluşan Devlet Üzerine İki İnceleme eserini yayınlandı. Yine Hoşgörü Üzerine Bir Mektup'u bu dönemde yayınladı. Locke zulüm görmekten endişe duyduğundan bu eserlerini isimsiz olarak çıkardı.
"Yasaların bittiği yerde, zorbalık başlar."
John Locke
Dünyadaki etkisi
İngiliz filozof ve siyaset teorisyeni John Locke'un adil devlet ve insan özgürlüğünün doğasına dair kavrayışları tümüyle farklı bir siyaset felsefesinin temelini attı. Eserleri Voltaire, Jean-Jacques Rousseau, İskoç aydınlanma düşünürleri ve Amerikan devrimcileri dahil birçok düşünürü ve akademisyeni etkiledi. Bugün iyi bilindiği gibi, onun klasik liberalizm görüşü 18. ve 19. yüzyılda Batı dünyasında devrimci güç haline gelmiştir ve bugün hala etkisini sürdürüyor.
John Locke görüşleriyle Aydınlanma Çağı'nın temelini attı ve liberalizmin gelişimine merkezi katkıda bulundu. Tıp eğitimi almıştı ve Bilimsel Devrim'de deneysel yaklaşımların savunucusu oldu. "İnsan Anlayışı Üzerine Bir Deneme" eserinde benlik teorisini sundu, benliğin boş bir sayfa olduğunu ve bilgi ile kimliğin yalnızca birikmiş deneyimlerden geleceğini söyledi.
Devletin, sadece yönetilenlerin "yaşam, özgürlük ve mülkiyet" hakkını korumakla görevli olduğunu söylediği siyasi teorisi özellikle Amerika Birleşik Devletleri'nin kuruluşunu derinden etkilemiştir. Dini hoşgörü üzerine makaleleri kilise ile devletin ayrılmasında kullanılan örnek model oldu.
"Cesaret diğer erdemlerin koruyucusu ve destekleyicisidir".
John Locke
John Locke'un hayatı
John Locke 1632'de Somerset, Wrighton'da doğdu. Babası, 1640'lardaki İngiliz İç Savaşı'nda Parlamenterler tarafında savaşmış bir avukat ve küçük toprak sahibiydi. Referansını kullanarak oğlunu seçkin Westminster Okulu'na yerleştirdi.
Öğrencilikten sonra Locke, Oxford'daki Christ Church'te öğretim görevlisi oldu ve burada standart müfredat olan mantık, metafizik ve klasiklere odaklandı. Ayrıca kapsamlı şekilde tıp okudu ve Robert Hooke ile Robert Boyle gibi Oxford bilim adamlarıyla bağ kurdu.
1666'da Shaftesbury'nin ilk Kontu olan parlamenter Anthony Ashley Cooper ile tanıştı ve ikili yakın dost oldu. Locke, Shaftesbury'nin hanesine doktor olarak atandı. O yıl gerçekleştirdiği riskli bir karaciğer ameliyatı ile dostunun hayatını kurtardı.
Sonraki 20 yıl boyunca Locke'un serveti önceleri II. Charles'ın önde gelen bakanlarından ve ardından karşıt Whig Partisi'nin kurucusu olan Shaftesbury'den geldi. Shaftesbury, York'un Katolik dükünün (geleceğin II. James'i) kraliyet ardıllığını yasaklamak için 1679'da "dışlama" kampanyası başlattı. Kampanya başarısız olunca Shaftesbury silahlı direniş planladı ancak 1682'de Hollanda'ya kaçmak zorunda kaldı. Locke bir yıl sonra hamisinin peşinden sürgüne gönderilecekti ancak Muhteşem Devrim ile tahta geçen Protestan III. William ile ülkesine geri döndü.
Yayınları
John Locke, Shaftesbury'de verdiği onlarca yıllık hizmet süresince yazmaya devam etti. İngiltere'ye dönüşünü takip eden 6 yıl içinde en önemli eserlerinin hepsini yayımladı.
"İnsan Anlayışı Üzerine Bir Deneme" (1689) ile Aydınlanma düşünürleri için son derece etkili olan bir insan bilgisi, kimliği ve benliği teorisi oluşturdu. Locke'a göre bilgi, doğuştan gelen veya bireyin dışında kalan herhangi bir şeyin keşfi değil, sadece duyusal deneyimden türetilen "olguların" birikimiydi. Temel deneyimin ötesindeki gerçeklerin keşfi için deneysel bilimin katı yöntemlerini model alan bir yaklaşım önerdi ve bu yaklaşım Bilimsel Devrim'e büyük yön verdi.
"Seni endişelendiren şey seni kontrol eder."
John Locke
John Locke'un devlet anlayışı
"Devlet Üzerine İki İnceleme" (1690) kralların gücünü tanrıdan aldığını reddetti, toplumun devleti karşılıklı anlaşma yoluyla oluşturduğunu söyledi. Bir kral yönetilenlerin rızasını kaybettiğinde toplum onu görevden almalıydı. Bu yaklaşım Thomas Jefferson'un 1776 Bağımsızlık Bildirgesi'nde kelimesi kelimesine alıntılanır. Locke ayrıca kişinin emeğinin ürünü olan bir mülkiyet tanımı geliştirdi ve hem Adam Smith'in kapitalizmi hem de Karl Marx'ın sosyalizmi için temel teşkil etti. Locke o ünlü sözünde insanın üç doğal hakkı olduğunu yazdı: Yaşam, özgürlük ve mülkiyet.
"Eğitim Üzerine Düşünceler" (1693) adlı eserinde genişletilmiş bir müfredatı ve öğrencilere daha iyi muamele edilmesini savundu. Bu fikrin Jean-Jacques Rousseau'nun romanı "Emile" (1762) üzerinde doğrudan bir etkisi oldu.
Üç adet "Hoşgörü Üstüne Bir Mektup"ta (1689-92) muhalif inancın kamu düzenine tehdit oluşturduğu durumlar dışında, devletin din özgürlüğüne saygı duyması gerektiğini öne sürdü. Ancak zamanı gereği bunu sınırlı ifade etti: Ateistleri ("yeminlerine güvenilmeyen") ve Katolikleri ("bir dış hükümdara bağlılıkları olan") özgürlük planının dışında tutarak, devletin hangi (Protestan) inançların doğru veya yanlış olduğunu söyleme hakkının olmadığını belirtti.
John Locke'un ölümü
Locke, Essex'teki son 14 yılını Sir Francis Masham ve eşi filozof Lady Damaris Cudworth Masham'ın evinde geçirdi. 24 Ekim 1704'te orada öldü.
