Modern kuşları tanımlayan nedir? Uçmak değil. Tüm kuş türleri uçamaz ve yarasa ile böcek gibi gruplar da havada gezinme konusunda ustalar. Tüm canlı kuşları birleştiren tek bir özellik var: Tüyler. Her kuş binlerce tüy taşıyor. Zamanla yaşanan aşınma ve yıpranma tüy dökümüne yol açar. Tüy dökme kuş biyolojisinin hayati bir parçası.
Kuşlarda Tüy Dökümü
Saç ve tırnakları oluşturan aynı protein olan keratinden oluşan tüylerin bakımı çok fazla çaba ve enerji gerektirir. Tüyler yıl boyunca aşınma ve yıpranmadan zarar görür. Sazlık bataklığında gezinen bir Söğüt Serçesi, tüylerini düzensiz bitki örtüsüne sürterek onlara kaçınılmaz olarak zarar verecektir. Hasar biriktikçe tüyün aerodinamik ve yalıtım özellikleri tehlikeye girer ve yerini yenisinin alabilmesi için tüyün dökülmesi gerekir.
Sürekli yenilenen ve büyüyen saç ve tırnağın aksine tüy tam bir yapıdır ve tam boyuta ulaştığında artık uzamaz. Tüy dökümü sadece kısmi olabilir. Tüy dökümünün tamamlanması için gereken süre farklı kuş türlerine göre değişiyor ve iki hafta kadar kısa veya birkaç yıl kadar uzun sürebiliyor. Bazı kuşlar yılda sadece bir kez, bazıları ise birkaç kez tüy döküyor.
Yukarıdaki Bonaparte Martısı gibi birçok martı türü zamanının çoğunu yoğun güneşin ve esen kumun tüyleri aşırı derecede etkilediği kumsalda aylak aylak dolaşarak geçirir. Alttaki kanat yaz sonuna ait ve aktif tüy dökümü geçiriyor. En dıştaki üç tüy, sapa kadar aşınmış. Bu kuşun uçabilmesi bile şaşırtıcıdır. Tüylerin koyu kısımları daha sağlam kalmıştır çünkü (koyu renk veren) melanin pigmenti taşır ve pigment tüyün dayanıklılığını artırır. Daha dayanıksız açık kısımlar ağır hasar almıştır. Üstteki yenilenmiş kanat ise kış ortasına ait.
Kuşların Tüyünü Yavaşça Dökmesi
Deri döken veya değiştiren hayvanlardan farklı olarak kuşların tüyünü yavaşça dökmesi ilgi çekicidir. Kuşlar tüm tüylerini birden döküp yenileyemez. Tüyler olmadan uçma, vücut ısısını dengeleme, rüzgardan korunma ve daha fazlasını kaybederler. Bunun yerine kanat ve kuyruktaki tüyleri birer birer değiştiriyorlar. Vücutlarındaki tüy dökümü aynı anda birkaç tüy grubu halinde ilerler ve yetişkin kuşlara dikkatle bakıldığında vücutlarında farklı yaşta tüyler bulunur.
Tüy dökümünün tüm döngüsü, sıklığı ve zamanlaması türden türe değişiklik gösteriyor ancak tüm kuşların tüy dökerken taşıdığı benzerlikler var. Tüyler genelde kuşun kanatları, kuyruğu ve gövdesi boyunca simetrik bir desenle dökülür, böylece uçuş dengesi korunur. Tüm döngü tipik olarak 5-12 hafta sürer ancak hızlı tüy dökümüne sahip ördek gibi kuşlarda 2 hafta alabilir. Pelikan ve papağan en uzun tüy dökme döngüsüne sahip türler arasında; tüm tüylerini yenilemeleri iki yıl alabiliyor.
Tüyler Çok Hafiftir Ancak Çok Güçlüdür
Dikkat çekici şekilde, birçok uzun mesafeli göçmen kuş tüm yıl boyunca bir kez tüy dökümü geçiriyor. Gri yanaklı ardıç kuşu Temmuz'da Alaska'da yenilediği kanat tüyleri ile sonbaharda Güney Amerika'ya uçar ve Arjantin'de geçirdiği yazdan sonra (bizde kışken) ilkbaharda Alaska'ya döner. Bu sürede Meksika Körfezi üzerinde 18 saat kesintisiz uçuş yapar. Tüyler inanılmaz derecede hafif olmasına rağmen inkar edilemez derecede güçlüdür.
Kuşlar Neden Yaz Sonunda Tüy Döküyor?
Kuşlar neden yazın sonunda tüy döker? Göç sırasında tüy dökümü problem demektir. Yarım küreler arasında maraton uçuşu yaparken uçma yeteneğinizi feda etmek istemezsiniz. Haziran ayında tüy dökümü ise kuşun yuva inşa etmek ve yavrulara öğün sağlamak için binlerce kez havalandığı yoğun haftalarla çelişir. Yine kışın hava koşulları zorlaştığından tüy dökmek vücut ısısı kaybına yol açar. Bu yüzden böceklerin ve böğürtlenlerin bolluğunun en yüksek olduğu yaz sonu yuvalama ile göç arasındaki duraklamaya karşılık geliyor. Tüy döken kuşlar dikkat çekmemek için sessiz hale gelir ve varsa bir barınağa sığınır.
Kuşlarda Üreme Tüyü ve Kamuflaj Tüyü
Birçok kuş üreme mevsimi sırasında daha parlak tüylere ve hatta tamamen farklı renkte tüylere sahip olabiliyor. Üreme mevsimi geçtikten sonra daha iyi gizlenme için kamuflaj sağlayan tüyler çıkarırlar.
