Dünyanın en yaşlı canlısı denizlerde olabilir ancak karada bu rekorlardan biri Pando isimli 15.000 yıl yaşındaki titrek kavağa (aspen, Populus tremuloides) ait. Adı Latince "Yayıldım" anlamına gelen Pando aynı zamanda dünyanın en ağır canlısı. Bunları belirlemek kolay değil ancak titrek kavak tek bir organizma olduğundan elde daha iyi bir seçenek olamazdı. Kendisi ABD'nin Fishlake Ulusal Ormanı'nda yaşıyor.
Bu Kavak Karanın En Yaşlı Canlılarından
Makro ölçekte yaşadığımız için canlıları ayrı varlıklar olarak düşünmeye alışkınız. İnsan insandır, köpek köpektir ve ağaç ağaçtır. Ancak doğal dünyayı anlamanın en mantıklı yolu bu bireysellik kavramına biraz kayıtsız kalmaktan geçiyor çünkü doğa tam olarak böyle yapar.
Dünyanın en uzun yaşayan bireysel ağacı binlerce yıl canlı kalan Kaliforniya'nın bristlecone çamıdır. Rüzgarla şekillenen bu kozalaklı ağaç Alp altı iklimde yaşıyor. Bilinen yaşayan en eski örneği 'Methuselah' isminde ve yaşı 4.852 olarak doğrulandı.
Bununla birlikte bir ağaç olarak Pando büyük oranda daha yaşlı. Yakın zamana kadar yapılan kaba tahminler 80.000 yaşında olduğunu göstermişti ancak yaşadığı Utah bölgesinin 20.000 yıl önce buz tabakasıyla kaplı olduğu gerçeğinin ışığında yaşı bir kez daha ölçüldü. En zorlu ağaçlar bile bu iklimde ancak hayatta kalabileceğinden Pando'nun 15.000 yıldır yaşadığı ölçümüne varıldı.
Klonlanmayı Bulan Kavak
Gövde halkalarına bakılarak yaş tayini yapılabilen bristlecone çamının aksine Pando'nun tam yaşını saptamak zor. Bunun nedeni Pando'nun bir ağaç kolonisi olması. Bu 'titreyen kavaklar', köklerinden yeni fideler göndererek klon yoluyla çoğalma gibi tuhaf bir özelliğe sahip. Bu "rametler" bebek ağaçlardır ve tıpkı herhangi bir tekil titrek kavak gibi yaşar ve ölür.
Bu titrek kavak korosunun tamamı tek bir organizmadır. Tüm Pando genetik olarak özdeştir. Hepsi 420 dönümlük aynı büyük kök sisteminden doğan 47.000'den fazla gövdesi olan 6600 tonluk bir canlıdır. Tek bir uzun kök, bir insanın kafasındaki saçlar kadar çok sayıda gövdeyi besliyor. Bu titrek kavak, birkaç bin yıl önceki kurak iklim sonucu Batı Amerika'da normal yollarla üremekte zorlanınca klonlama yoluyla üreme özelliğini geliştirdi, yani evrimleşti.
Pando hayatta kaldı çünkü sık yangınlar iğne yapraklıları bölgeden uzak tuttu. Yarı kurak iklimin gelişiyle de diğer titrek kavaklar bölgede yeşeremedi. Ağaç 1970'lerde Burton V. Barnes tarafından keşfedildi.
Doğa, Pando'ya Benzer
Bristlecone çamı dayanıklılık özellikleriyle hayatta kalırken, Pando dinamizmi kullanıyor. Doğa Pando'ya benzer organizma örnekleriyle dolu. Eğer hayatın kökenine dair teoriler doğruysa, milyarlarca yıl önce derin denizde bir yanardağdaki kimyasal bir hücre kendisini klonladı ve bugünkü uçsuz yaşama yol açtı. Tüm biyosferimiz bir bakıma genetik olarak titrek kavaktır.
İnsanlık, biyolojinin gerçekte nasıl işlediğini yeni yeni anlamaya başlıyor. Darwinci evrim 160 yaşında ve DNA'nın yapısı ancak 1950'lerin başında belirlendi. Antonie van Leeuwenhoek'in mikroskobik yaşamı keşfi dört yüzyıldan kısa süre önceydi. Pando'nun binlerce yıllık yaşamının çoğunda insanlar onu fark etmedi bile. Bir ağacı ormanla karıştırdılar.
Bununla birlikte, 1980'lerden beri Pando'nun büyümesi biraz yavaşladı. 2019'da bir çalışmada belirtildiği gibi bu aralar rametlerini yeterince hızlı şekilde büyütüp düşen gövdelerinin yerini dolduramıyor. Binlerce yıllık zorlu değişimleri atlatan bir ağaç bizim zamanımızda zorlanmaya başlamış durumda. Bunun en muhtemel nedeni insanların varlığı ve ısınan/kuruyan iklim koşulları olabilir. Ancak Pando muhtemelen bunu da atlatacaktır.
Kaynakça:
