Kılıç dişli kaplan, kılıç dişli kedi veya kılıç dişli arslan isimleriyle bilinen Smilodon en ünlü tarih öncesi hayvan ve en bilinen kılıç dişli kedidir. Bu hayvanlar milyonlarca yıl önce Pleistosen döneminin Buzul Çağı'nda yaşadı. Bazı türleri bugünkü kaplandan çok daha büyüktü. Bıçak benzeri köpek dişleri ve günümüz kedilerini andıran çevik fiziği ile kılıç dişli kaplan Buzul Çağı'nın en ikonik hayvanları arasında. Soyu tükenmiş Smilodon cinsine ait kılıç dişli kaplanlar Amerika, Asya, Afrika ve Avrupa'da yaşadılar. Dünya'nın değişen koşulları ve insan kaynaklı etkenler sonucu yalnızca 10.000 yıl önce yok oldular.
Kılıç dişli kaplanın özellikleri
Kılıç dişli kaplanın iskelet analizi özellikle kafatasının modern arslana benzediğini gösterir. Tarih öncesi çağda birden fazla kılıç dişli kaplan türü vardı: Smilodon gracilis, Smilodon populator ve Smilodon fatalis. En büyüğü ve güçlüsü, bugünkü Afrika arslanının iki katı olan Smilodon populator'dır. Populator 400 kg'a dek büyüdü ve dişi 30 cm'e ulaştı. Boyu 2,5 metreydi.
- Ağırlığı: 55-400 kg
- Diş uzunluğu: 25-30 cm
- Ömrü: 20-40 yıl
- Boyu: 150-250 cm
- Beslenme: Geyik, bizon ve yünlü mamut gibi büyük hayvanlar.
- Karşılaştığı tehlikeler: İnsanlar, iklim değişikliği ve yiyecek kıtlığı
Kılıç dişli kaplanın neden uzun dişleri var?
Smilodon'un uzun dişlerinin daha iyi avlanmayı sağladığı açıktır. Bazı paleontologlar ağızlarını genişçe açarak büyük avlara tutunduklarını düşündüler. Ancak uzun dişleri kırılgandır ve bu hareketin dişi kırması gerekirken, kırık dişli Smilodon fosili nadirdir. Smilodon bu yüzden kemiğin daha az olduğu karın veya boğaz gibi yumuşak bölgeleri hançerleyerek saldırırdı. Dişiyle öldürücü darbeyi indirir ve daha sonra avının ölmesini beklerdi.
Kılıç dişli kaplanların aslında kaplan değildir
Smilodon'lar için kılıç dişli kaplan desek de aslında kaplan veya diğer kedilerle yakın akraba değiller. Hatta kaplanın atası olan Miyasid ile yakın dönemde yaşadılar.
Smilodon'lar Feliformia denilen kedimsiler kategorisinde yer alıyor. Kaliforniya'daki La Brea katran çukurunda bulunan 100.000'den fazla kılıç dişli kaplan kemiği bu hayvanların bugünkü arslandan yaklaşık 30 cm kısa ancak 2 kat ağır olduğunu gösteriyor. Ayrıca arslanın ve çitanın koşarken denge sağlayan uzun kuyruğunun aksine Smilodon kısa kuyrukluydu. Yani arslan, çita ve leopardan farklı olarak Smilodon avını uzunca kovalayan bir hayvan değildi. Pusuya yatar ve avının yaklaşmasını beklerdi.
Aslanlar gibi grup halinde yaşamıştır
Smilodon yaklaşık 10.000 yıl önce Geç Pleistosen çağında yok olan oldukça yeni bir tür olmasıyla şaşırtıcıdır. Bu hayvanlar tüm dünyaya yayıldı ancak en çok kuzey ve güney Amerika'da yaşadı ve çalı, orman, otlak ve ovaların yakınında avlandı.
La Brea çukurunda bulunan kemiklerde ciddi ezilme, çatlak ve eklem iltihabı örnekleri vardır. Ancak kemiklerde önemli iyileşme izleri de bulunur ve kötürüm olanların bile uzun süre yaşadığı görülmüştür. Çünkü arslanlar gibi gruplar halinde yaşıyor ve birbirlerini kolluyorlardı. Anneler yavruları yıllarca yanında tuttu. Yalnız avlanan günümüz kaplanından farklıdır.
Bazı fosillerdeki Smilodon diş izleri arslanlar gibi birbirlerine karşı agresif olduklarını da gösteriyor. Yine boğazdaki hyoid (dil kemiği) güçlü şekilde kükrediklerini kanıtlar. Kılıç dişli kaplanlar çoğunlukla bahar ayında çiftleşti ve gebelikleri 8 aydı.
Kılıç dişli kaplanlar ne avlardı?
Kılıç dişli kaplan büyük otçulları avlayarak hayatta kaldı. Bu etçil organizmaların fosil kalıntıları ve uzun köpek dişlerinin anlattığı üzere deve, bizon, mastodon (soyu tükenmiş bir mamut), yünlü mamut, geyik, yer tembel hayvanı ve at gibi büyük avları hedef aldılar. Büyük, delici dişleri ve bitki örtüsünün içinde pusuda bekleme taktiği sayesinde avın ne kadar büyük olduğu çoğu zaman önemli olmadı. Aynı zamanda ren geyiği, pekari, geyik, tapir, prong öküz ve kapibara leşleriyle beslendi.
Kılıç dişli kaplan hangi dönemde yaşadı?
Kılıç dişli kaplanlar Nimravidae veya onun alt ailesi olan Machairodontinae'ye aittir. Fosil kayıtlara göre Nimravidae ailesi 37'den 7 milyon yıl önceye dek yaşadı ve kedigillerle uzaktan akrabaydı. Machairodontinae ise 12 milyon yıl önce ortaya çıktılar ve henüz 10.000 yıl önce yok oldular. Bu aileye kılıç dişli kediler deniyor ve içinde Smilodon'un yanı sıra Homotherium ve Meganteron cinsleri var.
Açık ara en büyük Smilodon türü olan populator sadece Güney Amerika'da yaşarken daha küçük fatalis ile en küçük gracilis Kuzey Amerika'da yaşadı. Fosil kayıtlarına göre gracilis, populator ve fatalis'in atası olabilir.
Miyosen ve Pliyosen çağları boyunca (23 milyon ila 2,6 milyon yıl önce) Kuzey Amerika ve Avrupa'da bulundular. Pliyosen zamanlarında Asya ve Afrika'ya yayıldılar. Pleistosen sırasında Güney Amerika'da da yaşadılar.
Kılıç dişli kaplan (Smilodon) türleri arasındaki fark
Türler daha çok boyut ve habitat olarak birbirinden ayrılıyor. Tüm kılıç dişli kaplanlar ağızlarını 120 derece gibi muazzam oranda açabiliyordu. Isırığı bir arslandan zayıf olsa da uzun, delici dişleri sayesinde bunun önemi görece azdı. Uzun kalkaneus (ayaktaki en büyük kemik) fosilinden anlaşıldığı gibi üç tür de kütlesine göre iyi zıplayıcıydı. Pusudan aniden kalkıp avın üstüne zıplamak yararlı bir özellik olmalı.
Kılıç dişli kaplan nasıl yok oldu?
Soyları yaklaşık 12.000 yıl önceki Son Buzul Çağı sırasında tükendi. Bu konuda bazı kuramlar var: İlk ve en etkili kuram iklim değişikliğinden kaynaklı av sayısında azalmadır. Bununla birlikte insanlarla beraber yaşadıklarından onlar tarafından avlanmış olabilirler. Ayrıca insanlar habitatlarına zarar vermiş olabilir veya avlarını tüketmiş olabilir.
Kaliforniya, Los Angeles kent merkezindeki La Brea Katran Çukurları'ndan bulunan binlerce Smilodon fatalis fosili, bu hayvanların kapana kısılmış diğer hayvanları avlamaya çalışırken katranda sıkışıp öldüğünü göstermiştir.
20 milyon yıl önce yaşamış Hoplophoneus
Kedigiller ailesinden Hoplophoneus bir başka kılıç dişli kedidir. Smilodon'dan 20 milyon yıl önce Oligosen'de yaşadı. Yukarıdaki fotoğrafta hayvanın kafatası ve delici dişi görülüyor. Delici diş sert kavislidir ve uç kısmı alt çenedeki yuvaya yerleşir. Bu yapı kılıç dişli hayvanlarda yaygınken Smilodon böyle değildir. Dişi yalnızca 15 cm olduğundan Smilodon'dan küçük hatta vaşak kadar olduğu anlaşılıyor. Bu da ev kedisinin 1,5-2 katı demek.
Merak edilen sorular
Kılıç dişli kaplanın nesli neden tükendi?
Soyu yaklaşık 10.000 yıl önce tükenen kılıç dişli kaplan iklim değişikliği ve diğer türlerle rekabetin yanı sıra büyük av hayvanı ihtiyacı nedeniyle yok olmuş görünüyor ancak kesin nedeni bilinmez.
Kılıç dişli kaplanın nesli ne zaman tükendi?
Kılıç dişli kaplanın soyu yaklaşık 10.000 yıl önce tükendi. Kuzey ve Güney Amerika kıtasındaki diğer büyük hayvanlarla birlikte yok oldu.
Kılıç dişli kaplan neye benzer?
Genel görünümü itibariyle kılıç dişli kaplan günümüz Afrika aslanına benzer. Uzuvları biraz daha kısa ancak daha güçlüdür. Yaklaşık 30 cm uzunluğunda köpek dişleri vardır.
Kılıç dişli kaplan neyle beslendi?
Kılıç dişli kaplan büyük otçulları avladı. Fosil kalıntıları ve uzun köpek dişlerinin anlattığı üzere deve, bizon, mastodon, yünlü mamut, geyik, yer tembel hayvanı ve at gibi büyük avlarla beslendi.
Kılıç dişli kaplanı geri getirmek mümkün mü?
Korunmuş mağara aslanları bulduk ve birkaç tür kılıç dişli kedinin genomuna sahibiz. Ancak bugün hiçbir canlı türü onlarla yakından ilişkili değiller. Dolayısıyla herhangi bir canlının sağlık sorunlarından ölmeyen bir kılıç dişli kaplan doğurup doğuramayacağı bilinmiyor.
Kaynakça ve ek bilgiler:
- Nationalgeographic.com/magazine/article/saber-toothed-cats-were-surprising-heavyweights
- Carroll, R.L. 1988. Vertebrate Paleontology and Evolution. W.H. Freeman & Co., New York.
- Mestel, R. 1993. Saber-toothed tales. Discover, April, pp. 50-59.
- Radinsky, L., and S. Emerson. 1982. The late, great sabertooths. Natural History 91(4).
