Yünlü Gergedan (Coelodonta)

Yünlü mamuta benzer kürkü bir yana, yünlü gergedan görünüş olarak torunları modern gergedanlara çok benziyordu.

Yünlü gergedan adıyla tanınan Coelodonta mağara resimlerinde sık rastlanan birkaç Buzul Çağı dev memelisinden biridir. Bu dev hayvanın cins adı Yunanca "Oyuk Diş" anlamına geliyor ve hayvanın azı dişlerindeki derin olukları gösteriyor. Yünlü gergedan tıpkı modern sığırların atası Auroch gibi insanlar için mağara sanatına sık konu oldu.

Son Buzul Çağı 11.700 yıl önce bittikten kısa süre sonra Avrasya'daki ilk Homo sapiens yoğun biçimde yünlü gergedan avlamaya başladı ve önlenemez iklim değişikliği ve besin kaynaklarının kaybolması ile birleşince hayvanın nesli tükendi. Bu bir tonluk, 3,3 metrelik yünlü gergedan yalnızca eti için değil, bütün bir köyü giydirebilecek kalın kürk postu için de cazipti.

Yünlü Gergedan Nerede Yaşadı?

Yünlü mamuta benzer kürkü bir yana, yünlü gergedan görünüş olarak torunları modern gergedanlara çok benziyordu. Kuzey Avrasya ovalarında yaşamış bu otobur canlı, burnunun ucundan yukarıya kıvrılan büyük bir boynuza ve biraz önünde gözlerine yakın daha küçük bir boynuza sahipti. Yünlü gergedanın bu dev boynuzları yalnızca çiftleşme gösterisi için değil (daha büyük boynuzlu erkekler çiftleşme mevsimi boyunca dişiler için daha çekiciydi) aynı zamanda Sibirya tundrasındaki sert karı dağıtmak ve altındaki lezzetli çimleri ortaya çıkarmak için kullanılıyordu.

Fransa, Chauvet Mağarası'nda bulunan yünlü gergedan (Coelodonta antiquitatis) çizimi 33.000 ile 30.000 yıl öncesine ait.
Fransa, Chauvet Mağarası'nda bulunan yünlü gergedan (Coelodonta antiquitatis) çizimi 33.000 ile 30.000 yıl öncesine ait.

Yünlü Gergedan Tekrar Hayata Döndürülebilir

Yünlü gergedanın yünlü mamut ile bir başka ortak yönü çok sayıda örneğinin permafrost'ta (donmuş toprak) bozulmamış halde keşfedilmesidir. Mart 2015'te Sibirya'dan bir avcı 1,5 metre uzunluğunda iyi korunmuş bir yünlü gergedan fosili keşfetti. Bu bir yünlü gergedan yavrusuydu ve adına Sasha denildi. Bulgu derhal manşetlere konu oldu. Rus bilim adamları şimdilerde Sasha'dan DNA parçaları kurtarmaya ve onu yaşayan Sumatra gergedanı (Coelodonta'nın en yakın yaşayan akrabası) genomuyla birleştirerek yünlü gergedanı tekrar hayata döndürmeye çalışıyor. Eğer başarıya ulaşılırsa nesli tükenen yünlü gergedan yeniden Sibirya bozkırlarında geniş popülasyonlara ulaşabilir.

Donmuş topraktan bütün halinde çıkarılan Sasha isimli bebek yünlü gergedanı.
Donmuş topraktan bütün halinde çıkarılan Sasha isimli bebek yünlü gergedanı. (Görsel: Albert Protopopov)

Yakın zamana kadar hayattaydı

Yünlü gergedan iki türden oluşuyor ve daha ılıman, buzul olmayan koşullarda da yaşadılar. En son bilimsel kanıtlar yünlü gergedanların 18.500 yıl öncesine dek kuzey Avrasya'da bulunduğunu ve soyunun tükenmesine neden olan etkenin insanlarca avlanması değil iklim değişimi olduğunu gösteriyor. Her şey Pleistosen buz tabakalarının yaklaşık 14.700 yıl önce hızla geri çekilmesi olayı olan Bolling-Allerød ısınmasında yaşandı. Bu ani iklim değişikliği sırasında öldüler.

Bir yünlü gergedan kafatası, soyu tükenmiş hayvanın uzun ve kısa boynuzlarını gösteriyor.
Bir yünlü gergedan kafatası, soyu tükenmiş hayvanın uzun ve kısa boynuzlarını gösteriyor. (Görsel: Sergey Fedorov)

Keşfedilen yünlü gergedan örneklerin çoğu Sibirya'da bulunan donmuş karkaslar ve Orta Avrupa'daki petrol havuzları içinde korunmuş diğer karkaslardır. Bu tür Coelodonta antiquitatis olarak gruplandırıldı. Ancak 2007 yılında Tibet Platosu'nda bulunan ve 3,6 milyon yıl öncesine tarihlenen bilinen en eski yünlü gergedan örneği Coelodonta thibetana adını taşıyor. Yani yünlü gergedanın soyu milyonlarca yıl öncesine dayanıyor.