Demir Çağı'nda yeni teknikler demirin daha güçlü hale gelmesini sağladı ancak altın, gümüş ve taş kullanımını ele alan yenilikler de vardı. Demir Çağı, Avrupa, Asya ve Afrika'nın bazı bölgelerinde demir kullanımının yaygınlaştığı dönemdir. Demirin benimsenmesi dünyanın her yerinde aynı anda olmadığından aslında bir Demir Çağı değil, farklı bölgelerde birden çok Demir Çağı bulunuyor. Dünyadaki en eski demir nesneler MÖ 3000 dolayına, Demir Çağı olarak bilinen resmi dönemden çok öncesine ait. Avrupalı bilim adamları Avrupa'da buldukları yapıtları içeriklerine göre kronolojik sıraya koymak için 19. yüzyılda Taş Çağı, Tunç Çağı ve Demir Çağı kategorilerini oluşturdu. Söz konusu Demir Çağları Avrupa ve Asya'da MÖ 1. ve 2. binyıl dolaylarında başladı. İşte bu dönemlerde ortaya çıkan icatlardan ve yeniliklerden bazıları.
Dökme demir
Mayıs 2021'de Advances in Archaematerials dergisinde yayınlanan araştırmaya göre, bilinen en eski dökme demir MÖ 8. yüzyılda Çin'e aittir.
Dökme demir, Demir Çağı'nda Çin'in tarımsal gelişiminde büyük rol oynadı. Demir Çağı'nda Çin'de MÖ 3. yüzyılda geliştirilen kulaklı pulluğun uçları demirdi. Bu icat toprak erozyonunu azaltan kontur tarımın (araziyi kademeli yükseklikle sürme) gelişmesini sağladı.
Su verme
Su verme Avrupa ve Asya'da Demir Çağları boyunca önem kazandı. Demiri daha sert ve kırılgan hale getirme işlemidir. Demir tek başına tunçtan sert değildir ancak su verme işlemi, demiri tunçtan sert olan çeliğe dönüştürmeyi sağlayan tekniklerden biri oldu.
Su verme tekniğinin tam olarak ne zaman başladığını söylemek çok zor. Yunan şair Homeros'un MÖ 8. veya 7. yüzyılda bestelediği Odesa'nın su verme ile ilgili bir gönderme içermesi dikkat çeker. Bu gönderme, Odisseus'un Kiklop'un gözüne keskinleştirilmiş ve ısıtılmış bir odun parçası attığı sahnede yapılıyor.
Çelik silahlar
Demir kılıçlar ve hançerler Demir Çağı ile başlamadı. Kral Tutankamon, MÖ 14. yüzyılda, Demir Çağı'nın başlangıcına işaret edilen tarihten çok önce, göktaşından yapıldığı tahmin edilen bir demir hançerle gömüldü. Demir Çağı silahlarının en önemli yeniliği, demir kullanmaları değil, sonunda yeni metalurji tekniklerinden üretilen çeliği kullanmalarıydı.
İlk demir kılıçlar bronzdan daha iyi veya daha sert değildi, ancak su verme gibi yenilikler zamanla yaygınlaşan güçlü, çelik kılıçların yapılmasını sağladı. Günümüze ulaşan en ünlü Demir Çağı çelik kılıçlarından biri MÖ 7. yüzyıla tarihlenen antik İsrail'deki Vered Yeriho'dur.
Demir ve çeliğin yaygınlaşmasına rağmen Demir Çağı insanları tunç silahlar ve aletler yapmaya devam etti. Ayrıca altın, gümüş ve hatta taş gibi daha eski malzemeleri ele alan yeni teknolojik gelişmeler oldu.
Madeni paralar
Tunç Çağı'nda altın ve gümüş dökümler vardı ancak ilk madeni paralar – yani ticaret için basılmış metal parçalar – Demir Çağı Anadolu'sunda ortaya çıkmıştır.
İlk madeni paralar MÖ 600 civarında Lidya'da, Anadolu yarımadasında bir krallıkta üretildi. Arslan gibi resimlerle basılan bu madeni paralar, birbirine benzer ağırlık ve saflığa sahipti. Bu nedenle para birimi olarak kullanıldığına inanılıyor.
Roma İmparatorluğu, MÖ 4. yüzyılın sonlarında tunçla başlayıp daha sonra gümüş ve altına doğru kayarak madeni para üretmeye başladı. Londra'da ortaya çıkarılan bazı sikkeler MÖ 1. yüzyıla, Roma İmparatorluğu'nun bölgeyi işgal ettiği dönemden gelir ve bir yüzünde tanrı Apollon, diğer yüzünde hücum eden bir boğayı gösterir.
Döner değirmen taşı
Doğrudan demir içermeyen bir diğer Demir Çağı buluşu da döner değirmen taşıdır. Kendisi MÖ 5600'den bu yana binlerce yıldır var olan ve tahılı elle öğütmeyi sağlayan öğütücüler arasında yeni bir araç oldu.
Döner değirmen taşı 400 civarında Demir Çağı Britanya'sında ortaya çıktı. Üst üste iki taştan oluşuyordu. En üstteki taşta, bir kişinin tahıl dökeceği bir delik vardı. Kullanıcı daha sonra tahılı taşlar arasında öğütmek için üstteki taşı döndürür ve öğütülmüş tahıl yanlara dökülürdü.
Döner değirmen taşının yapımı diğer değirmen taşlarından uzun sürerdi ancak çok daha hızlı tahıl üretmeyi sağlıyordu.
Kaynakça ve ek bilgiler:
- Kapak görseli: Universal History Archive/
- https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2667136021000017
- https://www.imj.org.il/en/collections/371890
- https://www.bbc.co.uk/ahistoryoftheworld/objects/7cEz771FSeOLptGIElaquA
