Kısaca Patagotitan denilen Patagotitan mayorum, Geç Kretase Dönemi'nde Dünya'da yaşamış dev sauropodlardan biriydi. 102 ila 95 milyon yıl önce o zamanlar ormanlık olan bir bölgede hayat sürdü. İskeleti 38 metre genişliğinde olan bu uzun boyunlu titanozor bilinen en büyük dinozordur. O denli büyük ki tüm iskeletini sergilemek mümkün olmuyor. Bu yüzden Patagotitan sergisine sahip iki müzede fiberglastan yapılmış hafif 3D kopyalar gösterilir. Bu kopyalar, ilki 2013'te Arjantin'de ortaya çıkarılan 6 Patagotitan'ın fosil kalıntılarının kalıplarından oluşturuldu. Öyleyse dünyanın en büyük dinozoru Patagotitan'a dair daha fazlasını öğrenelim.
Patagotitan Büyük Bir Titanozordur
Amerikan Doğa Tarihi Müzesi (AMNH) Patagotitan sergisini açtığında türün resmi ismi henüz belirlenmemişti. Bu yüzden sergide ona "Titanozor" denildi. Titanozorlar içinde devasa sauropodların olduğu bir dinozor grubu. Bu dev canlılar yaşamış en büyük hayvanlar arasında yer alıyor ve Argentinosaurus onlardan biri. Titanozorlar yaygın olarak bitki yerler. Patagotitan'ın iskeleti oluşturulurken, türün en eksiksiz fosil kalıntısı olan bir holotip temel alındı.
Patagotitan En Büyük Kara Hayvanlarından Biriydi
Paleontologlar, Patagotitan'ın sergide kullanılan holotip iskeletinin kaç yaşında ölmüş bir örneğe ait olduğundan emin değil. Ancak olgun bir yetişkin olmadığı biliniyor çünkü bazı kemikler henüz kaynaşmamıştır.
Bir yetişkin olmamasına rağmen, Patagotitan'ın bu holotip iskeleti 38 metre boyuyla şimdiye dek bilinen en büyük dinozorları bile geride bırakıyor. Bunlardan biri 35 metre boyuyla ünlü Argentinosaurus'tur. Gelişmeye devam eden bir Patagotitan'ın mevcut fosilden daha büyük olacağı neredeyse kesin. Bu konuyu aydınlatmak için daha fazla fosil kayda ihtiyaç var.
Patagotitan 8 Afrika Fili Ağırlığındadır
Bir titanozor türü olarak Patagotitan'ın kemikleri nispeten hafiftir. Bu özelliği, böylesine büyük gövdeyle nasıl hareket edebildiğini açıklıyor. Patagotitan'ın ağırlık tahminleri 42 ile 71 ton arasındadır. Ortalama tahmin ise 57 ton civarında. Bir Afrika fili yalnızca 6,7 tondur. Soyu tükenmiş hayvanların (ve hatta bazı canlı hayvanların) ağırlıkları belirli bir formül kullanılarak bulunuyor. Patagotitan için ilk tahminler 70 tondu ancak 2017'de daha güvenilir bir denklem oluşturuldu ve güncel tahmini verdi.
Patagotitan Müzelere Sığmıyor
Patagotitan yaklaşık 8 metre yüksekliğe sahiptir ve boynu dikken bir binanın 5. kat penceresinin hizasına gelir. Şikago'daki Field Doğal Tarih Müzesi'nde yer alan "Maximo" isimli kopya 13 metre uzunluğunda bir boyna sahip. New York'taki Amerikan Doğa Tarihi Müzesi'ndeki (AMNH) diğer kopya ise 12 metrelik boyna sahip olup sergi salonuna sığmaz ve asansör alanına doğru yükselir.
Patagotitan fosillerini ve rekonstrüksiyonlarını sığdırmak için, Güney Amerika'nın en güney ucunda bir bölge olan Patagonya'nın Egidio Feruglio Paleontoloji Müzesi'ne yeni bir alan inşa ediliyor. Bu az bilinen müzenin ekibi Patagotitan iskeletinin dünyadaki müzelerde gösterilmesini sağladı.
Apatosaurus Yanında Cüce Kalır
Patagotitan dışarıdan başka bir otobur olan apatosaurus'a benzer. Bir zamanlar brontosaurus olarak adlandırılan bu uzun boyunlu sauropodlar sık sık popüler kültürde ve müzelerde görülüyor. Apatosaurus tam anlamıyla bir dev. Dinozor 24 metre uzunluğa ve 30 ton ağırlığa sahip. Yine de bir Patagotitan'ın uzunluğunun yüzde 70'i ve ağırlığının ise yarısıdır.
Mavi Balina Patagotitan'dan Daha Kütleli
Bir titanozor olarak Patagotitan şüphesiz Dünya'da yaşamış en büyük ve en ağır hayvanlardan biri ve 102 ila 95 milyon yıl önce, insanlar henüz ortaya çıkmamışken yaşadılar. Sergiler, böylesine büyük bir hayvanın huzurunda olmanın nasıl bir şey olduğunu hissetmemizi sağlıyor. Ancak bu hissi bir başka canlı hayvanla yaşamak mümkün ve kendisi bir memeli.
AMNH bugün dünyadaki en büyük hayvan olan ve şimdiye dek yaşamdaki en önemli canlı kabul edilen mavi balinanın modeline de sahip. Bu dişsiz balinalar 30 metre uzunluğa ulaşıyor ve müzedeki model yaklaşık 28 metre boyundadır. Bu boyut Patagotitan iskeletinden neredeyse 9 metre kısa olsa da mavi balinalar 200 tona dek büyürler. Yani Patagotitan'dan iki kat daha kütleliler.
Patagotitan Bir Çoban Tarafından Keşfedildi
2010 yılında, Arjantin'in Patagonya bölgesindeki Mayo aile çiftliğinde çalışan bir çoban, genç bir titanozora ait uyluk kemiğini ortaya çıkardı. Bu atlı çoban (gaucho) 2012'de bir müzeyi ziyaret edene dek bulduğu şeyin dinozor kemiği olduğunu anlamadı. Müzedeki fosiller, kendisine çalıştığı çiftlikteki garip nesneyi anımsatınca bulgusunu müzeye bildirdi.
Egidio Feruglio Paleontoloji Müzesi'nden ekip 2013 yılında kazıya başladılar. Çıkardıkları dinozor fosillerini alçıyla kaplayıp, son derece ağır hale gelen kemikleri bölgeden taşıyabilmek için yollar inşa ettiler. Alçılama paleontologlar tarafından sıkça kullanılır. Çıkarma, taşıma ve depolama sırasında fosili korumayı sağlıyor.
Patagotitan'ın İskeletini Dökmek 6 Ay Sürdü
Patagotitan'ın iskeletinin gerçek boyutlu dökümünü yapmak için Kanada ve Arjantin'den uzmanlar hayvanın 84 fosil kemiğini baz aldılar ve tüm süreç 6 ay sürdü. Araştırmacılar ve modelciler dökümdeki iskeletin formunu 3D görüntüler kullanarak oluşturdu. Bu 3D görüntülerin ilki fosiller henüz sahadayken alındı. Dijital 3D görüntüleme işlemi laboratuvarda 4 hafta boyunca yinelendi. Bilim adamları daha sonra bu verilerle kemiklerin strafor formlarını oluşturdu. Son olarak müzelerde sergilenen fiberglas sürümleri ürettiler. Müzeler bu parçaları sergilenmek üzere yeniden bir araya getirirken zorlu bir görevi yürütüyor.
Kaynakça ve ek bilgiler:
- Kapak görseli: https://www.chicagotribune.com/data/ct-maximo-dinosaur-field-museum-20180606-htmlstory.html
- https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0016663
- https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rspb.2017.1219
- https://academic.oup.com/zoolinnean/article/184/1/136/4816851
