Cermenler Kimdir ve Nereden Geldiler?

Batı Roma İmparatorluğu'nun MS 476'da çökmesi dünya tarihinin en önemli olaylarından biridir. Çöküşün çok sayıda Cermen kabilesinin (Vizigotlar, Ostrogotlar, Vandallar ve Franklar) ve Hunlar başta olmak üzere diğer kabilelerin muazzam baskısı ve saldırıları sonucu meydana geldiği tarihte sıkça anlatılır ve genellikle bir hatadır. Roma'yı çöküşe götüren asıl nedenler yüksek düzeyde yolsuzluk, ekonomik hatalar, demografik bozulma ve genel kültürel ve sosyal gerileme gibi sayısız iç sorundu. Yani Cermen kabileleri aslında Roma'ya son darbeyi vurmuştu. Peki Cermenler kimdir ve nereden geldiler?

Cermenlerin Kökeni

İlgi çekici adlara sahip bu boylar Roma tarih yazımının etkisi ile popüler tarihte de "barbarlar" olarak adlandırılır ve kökenleri nadiren merak edilip incelenir. Bu Cermen kabilelerinin neden Avrupa'ya göç edip yerleşmeye, Romalılara saldırmaya ve bazen de Romalılarla işbirliği yapmaya başladıkları kesin olarak bilinmiyor. Yine de sürecin detayları ve adlarını nasıl aldıkları biliniyor.

Arkeoloji ve tarih yazımı Cermen kabilelerinin İskandinavya'dan geldiklerini ve MÖ 1000'den itibaren güneye, Avrupa kıtasına doğru hareket ettiklerini gösterir. Cermenler ardından iki ana kola ayrıldı. Yüzyıllar içinde bu iki kol daha küçük boylara bölündü ve bazen diğer boylarla birleşip yeni boylar oluşturdular. Sonunda bugün bilinen adlara sahip oldular.

Doğu ve Batı Cermen Boyları

Cermen kabilelerinin coğrafi kökeni İskandinavya'dır ve ilk göç hareketleri MÖ 1.000'den sonra yaşandı. Ancak Gotland gibi yerlerden topluca yaptıkları o ünlü göçler MÖ 600 ile 300 yılları arasında gerçekleşti. Bu tarih verilerine arkeolojik ve dilbilimsel kanıtlardan ve göçlerin sonlarına doğru yazılmış birincil kaynaklardan ulaşılıyor. Kendisi de Cermen kökenli olan MS 6. yüzyıl tarihçisi Jordanes, Cermen kabilelerinin kökeninin İskandinavya olduğunu yazdı. Gotların kralının Berig olduğunu, İskandinavya'dan üç gemiyle geldiklerini, kıyıdaki Rugyalılara ve içerideki Vandallara saldırdıklarını belirtti.

Cermenlerin İskandinavya'dan neden göç ettikleri net değildir ancak Avrupa kıtasındaki boylarla savaşmaya başlamaları Roma İmparatorluğu'na tehdit oldu. Hunların 5. yüzyılda Avrupa'ya gelişi, Avrupa'nın demografisini değiştirdi ve ilk Orta Çağ Avrupa krallıklarının kurulmasına yol açtı.

Cermenler Doğu ve Batı olarak bölündükçe Batı Cermenler olan Oder ve Elbe boyları, ırmakları izleyerek batıya hareket ettiler ve MÖ 200 civarında Ren'in doğusundaki ve Main ırmağının kuzeyindeki Keltleri kovdular. Doğudaki Cermenler daha kavgacı olmuştur. Batıdakiler çiftçiliği, yerleşik yaşamı ve Romalılarla işbirliği yapmayı hızlı benimsedi. Yani aslında hiç de barbar değillerdi.

Romalılar, günümüz Belçika, Hollanda ve Batı Almanya topraklarında yaşamış bu boylara Latince adlar verdi. Tıpkı Tencteri, Cherusci, Chatti, Frizyalılar ve Batavyalılar gibi. Bazıları bugün de geçerli ve Çukur Ülkeler veya Felemenk olarak bilinen bölgede yaşıyorlar. Ancak çoğu birleşip Alamanlar, Franklar, Angluslar ve Saksonlar gibi daha büyük ve organize boylar oldular.

Batı Cermenlerin aksine Doğu Cermenler daha göçmen ve savaş odaklı oldu. Elbe Irmağı'nın doğusunda yaşayıp Vandallar, Gotlar, Gepidler ve Burgonyalılar olarak bilindiler. Bunlar arasında Gotlar ve Vandallar muhtemelen en iyi bilinenleri. 4. ve 5. yüzyıllarda Roma üzerinde büyük etkiye sahiptiler.

Gotlar, MS 214'te Polonya'nın güneyindeki Vistül Irmağı bölgesinden Karadeniz'e taşınarak ayrı bir grup oluşturdu. Karadeniz'in kuzey kıyısına varan Gotlar, Vizigot ("Batı Got") ve Ostrogot ("Doğu Got") boylarını oluşturdular. Bilgiler yine tarihçi Jordanes'den gelir.

Vandallar farklı Cermen boylarının birleşimiyle oluşmuştur ancak önemli bir Doğu Cermen halkıydı ve Batı Avrupa ve Kuzey Afrika'da belirgindiler. Vandallar, 3. ve 4. yüzyıllarda ittifak kuran Asdingler ve Silingler adlı iki Cermen kabilesinden doğdu. Vandallar 5. yüzyılda Galya'ya (Fransa) girdi ve Franklar olarak bilinen birleşik Batı Cermen boyları ile savaştılar. Romalılar MS 406'da Galya'dan kovulunca boşluğu Vandallar doldurdu. Ancak uzun sürmedi ve 409'da Franklar tarafından güneydeki İspanya'ya sürüldü. Cermen kültürü 5. yüzyılda Avrupa'da daha yaygın ve etkili hale gelmiştir. Cermenler ile Romalılar arasındaki o uzun çatışma bu tarihte başladı.

Cermenler ile Romalılar Neden Savaştılar?

Tarihte sık görüldüğü üzere Cermenler ile Romalılar arasındaki çatışmanın nedeni kültür farklılığıdır. Cermenler aslında hem Roma'nın zenginliğini hem de bir düzeyde yaşam tarzını istiyordu ancak kültürel özelliklerini kaybetme niyetleri de yoktu. Romalılar ise Cermenleri barbar görüyordu ve daha çok orduda çalıştırmaya istekliydiler.

Antik Cermen kültürü boydan boya değişmiş olsa da genel olarak Roma kültürüyle tümüyle zıttır. Bazı Cermen kabileleri krallarını seçimle başa getirirken diğerleri mutlak kalıtsal monarşiyi benimsedi. Çoğu boyda kral üzerinde veto yetkisi olan egemen insanların oluşturduğu bir meclis bile vardı. Romalılara göre ideal lider diplomatik ve açık olmalıydı. Cermenlere göreyse cesur olduğu ve savaş kazandığı sürece başta kalırdı.

Cermenler ile Romalılar arasındaki kesin farklılıklar inançta da geçerlidir ve çoğu çatışmanın nedenidir. Cermenler, Vikinglerin 11. yüzyıla dek benimsediği bir antik savaşçı dinine inandı. Hatta çoğu Frank 4. yüzyıla dek bu dini uyguluyordu. Cermenler aslında 3. ve 4. yüzyıllarda Hristiyanlığa geçiyordu ve Roma Kilisesi tarafından sapkın ilan edildiler.

Antik Cermenlerin çoğu, İskenderiyeli ilahiyatçı Arius'un adını taşıyan ve Ariusçuluk (Aryanizm) olarak bilinen Hıristiyan teolojisini uyguladı. Arius, Teslis'e yani Üçleme'ye karşıydı ve İsa'nın insan olduğuna inandı. Kilise buna "Aryan sapkınlığı" dedi ve sürtüşme doğurdu. Cermenler soyut yaklaşımlardan hoşlanmayan bir toplum olduğundan Ariusçuluk akla uygundu. Cermenler ile Romalıların çatışmasının ana etkeni olmadı ancak şiddetlendirdiği söylenebilir.

Cermenler Avrupa'yı Değiştirdi

Roma ile Cermenler arasındaki ilk belirgin çatışma MS 247'de Vizigotların güneydoğu Avrupa'daki Roma topraklarına saldırmasıyla ve ele geçirmesiyle oldu. İmparator Decius, Cermenlerle savaşmak için 251'de bir ordu topladı ancak Romalılar bozguna uğradılar ve imparator da öldürüldü. Vizigotlar imparatorluk sınırlarını izleyerek batıya ilerledi ve 408'de başkent Roma'yı kuşatıp 410'da yağmaladılar. Vizigotların bu başarısı akrabaları Ostrogotların 5. yüzyılda İtalya'nın kuzeyindeki Panonya'ya yerleşmesini sağlamıştır.

Batı Cermenler Roma ile ilişkide daha barışçıldı ancak zayıflayan Roma'dan yararlanıp toprak kazanmaktan da vazgeçmediler. Franklar ilk örneklerden olmuştur. Kralları I. Hilderik, Vizigotlara karşı Roma ile ittifak kurdu (463-464). Franklar Roma federesi oldu ve elitler Roma vatandaşlığı hakkı kazandı. Frank ve Galya toprakları Roma otonomu oldu.

Aslında bir asır önceki I. Konstantin döneminde statü ve yıllık tahıl karşılığında imparatorluğa saldırmamayı kabul ederek zaten federe olmuşlardı. Sonraları anlaşmadan memnun olmayınca ayrıca İspanya verildi. Çünkü Vizigotlarla anlaşmak Vandallardan daha kolaydı. İleri sararsak, Roma İmparatoru Augustulus'un 476'da Batı'da taht bırakmasının ardından Ostrogot kralı Odoacer Doğu Roma İmparatoru Zeno'nun otoritesini kabul etti. Ostrogotlar böylece yerleşik yaşama geçerken diğer Cermen kabileleri göçü sürdürdü. Gotlar ve Franklar 6. yüzyılda birer Orta Çağ krallığına dönüştüler ve Orta Avrupa'da çatışmalar sona erdi.

Sonuç olarak Antik Cermen kabilelerinin MS ilk 1000 boyunca Avrupa'ya yayılmaları dünya tarihindeki çok önemli bir dönemdir. Ancak taraflı Roma kaynakları nedeniyle bu boylar sıklıkla yanlış yansıtılır. Cermen kabileleri MÖ 1000'den itibaren yurtları İskandinavya'dan Kıta Avrupası'na geldiler ve birkaç yüzyıl içinde Batı Cermenler ve Doğu Cermenler olarak ayrıldılar. Cermenlerden Franklar, Vandallar ve Gotlar gibi birçok boy doğdu ve bu boylar birbirleriyle ve Roma'yla savaşarak Orta Çağ Avrupası'nı oluşturdular.

Cermenler Hakkında Sık Sorulanlar

Kaynakça ve ek bilgiler:

• Kapak görseli: imago-images.de/st/0064046235
• Walter Goffart, Barbarian Tides: The Migration Age and the Later Roman Empire.
• J. B. Bury, The Invasion of Europe by the Barbarians.
• David Henry Miller, Journal of World History 4.