Taş Çağı yaklaşık 2,6 milyon yıl önce başladı ve MÖ 3.300 civarında insanlar Tunç Çağı'nda metal işçiliğini keşfedince sona erdi. Modern insanlarla karşılaştırıldığında Taş Devri insanları ilkel olabilir ancak sıklıkla tasvir edilen o homurtulu mağara adamlarından çok daha gelişmişlerdi. Hatta bu ilk insanların o zorlu çevrede hayatta kalmasını ve gelişmesini sağlayan üstün problem çözme yetenekleridir. Bulgular giderek bize tarih öncesi insanlarla modern insanların çok farklı olmadığını gösteriyor.
Yiyeceği bozulmaktan korumayı biliyorlardı
1991'de Avrupa'da bir buzulda donmuş durumda bulunan 5300 yıllık mumya incelendiğinde tarih öncesi insanların aslında et kürlemeyi bildiği keşfedildi. Ötzi veya Buz Adam denilen bu mumya 40-50 yaşlarındayken bugünkü İtalya ile Avusturya arasındaki Ötztal Alpleri'nde yürüyüş yaptığı sırada okla vurularak öldürüldü. Ötzi'nin midesinde pişmiş tahıl ve bir tür İtalyan jambonuna (prosciutto) rastlandı. Ötzi ölmeden önce keçi yemişti ve et pişirilmemiş, kurutularak kürlenmişti. Çıktığı uzun dağ yolculukları için kürlenmiş et hazırlıyordu. Bir Taş Çağı insanı olarak muhtemelen bugüne de uyum sağlardı.
Enstrüman üretip müzik çaldılar
43.000 yıl önce Avrupa'ya yerleşen ilk insanlar kuş kemiği ve mamut fildişinden flütler yapıp müzik çaldı. 2012'de Almanya'da bir mağarada bulunan ve yaşları karbon tarihleme ile ortaya çıkarılan aletlerin dini törenlerde ve de rahatlamak istendiği zaman kullanıldığı tahmin ediliyor.
Evlerini temiz tutup çatılarda dinlendiler
Birçok insan önceki insanların yalnızca mağarada yaşadığını düşünür. 1960'ların ortalarında Türkiye'de bulunan Göbeklitepe insanlarda kentleşmenin en eski örneklerinden biri. 9.000 yıl önceki Neolitik insanlar yakın kerpiç evlerde yaşam sürdü. Kalıntılara göre bu evler tek tip ve dikdörtgen biçimliydi. Ön kapıdan değil çatıdaki açıklıktan giriliyordu. Basit yapılardı ancak günümüzün her türlü konforunu sunuyordu: Ocakları, fırınları ve üzerinde uyudukları alanları vardı. İnsanlar komşu evlere çatıdan geçer ve ev atıklarını ara sokakları kullanarak dışarı atarlardı. Bu yapılar zengin bulgular sundu çünkü evlerini oldukça temiz tutmuşlardı.
Güçlü kadınlar
Kadınların Olimpiyatlar'da yarışmasına izin bile verilmediği bir zamandan binlerce yıl önce, Taş Çağı kadınları bugünkü sporcular kadar güçlüydü. Bir araştırmaya göre 7.000 yıl öncesine ait kadın kalıntıları, tarih öncesi kadınların neredeyse bugünkü yarı seçkin kürekçiler kadar güçlü olduğuna işaret eder. Sonuçlara göre, kadınlar günlük yaşamda önemli bir role sahipti ve olasılıkla bir erkek kadar el emeğiyle uğraşıyordu.
Evlerini akrabalarına bıraktılar
Taş Çağı insanları yaşamak için bir yere ihtiyaç duyduğunda daima yeni bir ev inşa etmedi ya da boş mağara bakınmadı. Daha çok yakın alandaki boş evleri onarıp yerleştiler. Yapılan kazılarda Norveç'te neredeyse 1000 yıl boyunca içerisinde yaşanmış evlere rastlanmıştır. İnsanlar yerleşik hayata geçtikçe bölgelerine daha bağlı hale geldi çünkü yaşama şanslarının yükseldiğini anladılar.
Düzenli kamp yaptılar
Konu kamp kurmaya geldiğinde Taş Çağı insanları bugünden çok farklı değildi. İskoçya'nın Cairngorms sıradağları bugün yürüyüşçülerin ve tatilcilerin sık uğrak noktasıdır. Yaklaşık 8000 yıl kadar önce Taş Çağı insanları da alanı böyle kullanıyordu: Birkaç gece kalmak için bölgeye gelir ve ateşi olan bir kamp çadırında uyurlardı. Teorilerden biri alanı zengin bir avlanma noktası olarak görmeleriydi. Ülkenin kuzeyi ile güneyi arasında geçiş yapmayı sağlayan doğal bir yoldu ve alana varıldığında avlanma ihtiyacı doğuyordu.
Doğal değişimlere uyum sağladılar
Dünya'da 11.000 yıl önce iklim büyük oranda farklılaştı. Durum bu olunca bugün kuzeydoğu İngiltere'de yaşayan avcı toplayıcı insanlar soğuk algınlığıyla mücadele etmenin yollarını aramıştır. Bu çabayla büyük değişiklikler yaptılar: Daha basit hayvanlar gibi bölgelerini terk etmek yerine, evlerin inşa edilme biçimini ve gerekse kullanılan araçların türlerini soğuğa uygun hale getirdiler.
Ekmek yaptılar
İlk ekmeğe dair en eski bulgular 14.400 yıl önceden gelir. Tarih öncesinde üretilen bir yiyeceğin bugünkü yiyecekten çok farklı olacağını düşünebilirsiniz. Bilim adamları bir zamanlar şömine olarak kullanılmış bir noktada antik bazlama kalıntıları keşfetti. Ekmek yapmak yalnız hamur yapmayı değil, tahılı hasat etmeyi ve öğütmeyi gerektirdiğinden oldukça yoğun emek ister. Ekmek üretiminin tarımdan önce gelmiş olması bu yüzden şaşırtıcıdır. Kimse Taş Çağı insanlarının bu kadar ince öğütülmüş un yapmayı nasıl başardığını tam olarak bilmiyor.
Evcil hayvan beslediler
Binlerce yıl önce bugünkü Almanya'da yaşayan tarih öncesi insanlar öldüklerinde evcil hayvanlarıyla birlikte gömüldü. Kalıntılara göre, Taş Çağı insanları oldukça hasta olan köpek yavrularını bile olabildiğince uzun süre besliyordu. Keşfedilen bir köpek kalıntısında bir yavru 5 aylıkken "gençlik hastalığı" olarak bilinen bir köpek hastalığına yakalanmıştı. 6 kez sağlığına kavuşturulmuş ancak ölümcül bir hastalık olduğundan her seferinde rahatsızlanmaya devam etmişti. Hastalığına rağmen, bu çok uzun zaman önce yaşamış insanların gösterdiği sık ve uzun süreli bakım ve yoğun sevgi sayesinde yaşama tutunmaya devam etti.
Kaynakça ve ek bilgiler:
- Kapak görseli: Fine Art America
- https://partner.sciencenorway.no/archaeology-forskningno-norway/houses-reused-for-over-1000-years-during-stone-age/1453226
- https://www.nationalgeographic.com/history/article/ancient-pet-puppy-oberkassel-stone-age-dog
