Sir William Wallace (y. 1270-1305) ülkesinin İngiltere'den bağımsızlığı için savaşmış bir İskoç şövalyesi ve ulusal kahramandır. Ona dair birçok olayı 15. yüzyıl yazarı Blind Harry anlatır ve Wallace'a dair kitapları asırlar boyu İskoçya'nın en çok okunanı olur.
Eylül 1297'deki Stirling Köprüsü Muharebesi'nde İskoçları, sayıca üstün İngilizlere karşı zafere götürdü. İngiltere Kralı I. Edward hem intikam hem de İskoçya'yı fethetmek için karşı saldırıya geçti ve William Wallace 1298'deki Falkirk Savaşı'nda İskoçları boyun eğmekten kurtardı.
Ancak Wallace, Glasgow'da yakalandı, 1305'te Londra'da ihanetten yargılandı ve o zamanlar Avrupa'da uygulanan mümkün en kötü cezaya çarptırıldı: Asılmak, deşilmek ve dörde bölünmek. William Wallace bir şehit ve kahraman vatansever ve sayısız efsanenin, baladın ve şiirin konusu oldu. 35 yaşında öldüğüğü için göremedi ancak Robert Bruce'un yönetiminde İskoçya bağımsızlığını kazandı.
William Wallace'ın İlk Yılları
William Wallace 1270'de güneybatı İskoçya, Elderslie'de toprak sahibi bir ailede doğdu. Babası bir şövalye, biraz asil ve de İskoçya'nın 5. Yüksek Kahyası James Stewart'ın vasalıydı. İskoç Orta Çağ kaynakları Wallace'ı sıradan bir yurttaş olarak anlatırken ölümünden sonraki İngiliz biyografileri ona hırsız ve kanun kaçağı der. Wallace'ın ailesi İngiliz Kraliyeti'ne bağlılık sözü vermediğinden anlaşılırdır. William Wallace hiç evlenmedi ve çocuğu olmadı.
Tahtsız İskoçya
Savaş meydanlarına alışkın biri olarak İngiltere Kralı I. Edward, Dokuzuncu Haçlı Seferi'ne katılmış ve Galler'de savaşmıştır. Şimdiyse gözü İskoçya'dadır. Plandığı savaşa gelir kaynağı olması için 1287'de tüm Yahudileri krallığından kovup mülklerine el koydu. 1290'a gelindiğinde İskoçya'da baş gösteren veraset krizi İngiliz kralı için kaçınılmaz bir fırsattır.
Ölen İskoçya Kralı III. Alexander'ın halefine karar verilemeyince ülkeye I. Edward davet edildi. Alexander'ın çocuğu yoktu ve torunu Margaret tek seçenekti. Ancak 1290'da 7 yaşında İskoçya'ya yaptığı yolculukta ölmüştü. Edward 1292'de kukla olmasını umduğu bir hükümdarı İskoçya'ya seçti: John Balliol. John'un zayıf ve etkisiz yönetimi ile Edward'ın Fransa'da yürütülen savaşlar için İskoçlara yüklediği ağır vergiler isyan bayraklarını açtı. Bunlar yaşanırken soylular İskoçya tahtına Bruce ailesini uygun görmeye başladı.
1995 Braveheart filmi, The Acts & Deeds Of Sir William Wallace, Knight Of Elderslie baladını temel alır.
I. Edward'a sırt çevirmeye karar veren Balliol, 1295'te İskoçya'yı İngiltere'nin savaş halinde olduğu Fransa ile müttefik yaptı (Auld İttifakı). Ancak tahta alternatif görülen Bruce ailesi isyana veya Balliol'a arka çıkmadılar.
İskoçya'yı yeniden pençesinde isteyen Edward, Mart 1296'da ordusuyla Berwick'e yürüdü ve 14. yüzyıl tarihçilerine göre burada kasabadaki 11.0000 İskoçu katletti. Edward, Bruce ailesinin de desteğiyle Balliol'u Nisan 1296'da Dunbar Savaşı'nda yendi ve onu Londra Kulesi'ne hapsetti. İskoçya'nın yönetimine üç İngiliz baronu atandı. Bu arada Edward, İskoç monarşisinin yüzyıllardır taç giyme töreninde kullandığı Scone of Stone'u da (Kader Taşı) çalıp ünlü Westminster Abbey kilisesine taşıdı. Edward'a göre İskoç monarşisi artık sona ermişti. William Wallace ilk kez bu savaş, zorbalık, isyan ve kralsızlık ortamında ortaya çıkmıştır.
Baskın Basanındır
Halktan insanları arkasına alan William Wallace 30 kişilik bir grupla Mayıs 1297'de Lanark kasabasına bir baskın yaptı. İskoç Bağımsızlık Savaşı'nın temelini burada attı. Sonraki bir söylencede bu baskını sevgilisi Marion'a yapılan bir saldırı ve bazı İskoç soyluların İngiliz askerlerince öldürülmesi için yürüttüğü yazılır. William Wallace bu saldırıda İngiliz amir William Heselrig'i öldürdü. Wallace daha sonra Scone kasabasına baskın gerçekleştirdi ve devamında Forth ile Tay ırmakları arasında kalan İngiliz garnizonlarına saldırdı. Düşmanda şok etkisi yaratan başarılı baskınlarla birlikte Highlands'in güvenli bölgesine çekildi.
Stirling Köprüsü Muharebesi
William Wallace'ın en büyük zaferi 11 Eylül 1297'de orta İskoçya'daki Stirling Kalesi yakınında verdiği Stirling Köprüsü Muharebesi'dir. Bu savaşta 300 ağır süvarisiyle İskoç kuvvetlerinden çok daha büyük olan İngiliz ordusunu bozguna uğrattı. Bu zamanda İngilizlere baş kaldıran İskoç halkın başında William Wallace ve Andrew Moray vardır ve aynı zamanda İskoçya'nın kuzeyinde ayrı bir isyana öncülük etmektedirler. Söylenceye göre, savaştan önceki ön görüşmede William Wallace İngiliz temsilcilerine şu cesur sözleri söyledi:
Geri dönün ve halkınıza barışa yaranmak için gelmediğimizi, savaşmaya, intikamımızı almaya ve krallığımızı özgürleştirmeye hazır olduğumuzu söyleyin.
(Jones, 345).
Sonuç açıktı: Büyük bir İskoç zaferi. Forth Irmağı'nın küçük bir köprüyle bağlı olduğunu gören William Wallace önce ordusunu ırmaktan geçirdi ve sonra İngilizleri geriye doğru bu dar köprüye itti. Köprünün askerlerin ağır zırhı altında çökmesiyle birçok İngiliz askeri sulara gömüldü. Stirling köprüsündeki savaşta Edward'ın İskoçya'daki saymanı dahil 100'den fazla İngiliz şövalyesi öldürüldü. Söylenceye göre sayman Cressingham parçalara ayrıldı ve derisinden İskoç kürk torbası ve kılıç kemeri yapıldı.
William Wallace şimdi adamlarını kuzey İngiltere'ye yöneltmişti. Burada Northumberland ve Cumberland'a baskın yaptı ve Alnwick ve Carlisle kalelerini kuşattı. İskoçya'yı özgürlüğüne kavuşturacağından öylesine emindi ki 1297'de yoldaşı Moray ile birlikte, Almanya'daki tüccarlara İskoçya ile uluslararası ticarete başlanmasının artık güvenli olduğunu yazdılar. Geleceğin İskoçya kralı ve zamanın Carrick kontu Robert Bruce, Mart 1298'de William Wallace'ı şövalye ilan etti. Ayrıca İskoç devletinin Muhafızı ve orduların başkomutanı yaptı. Bu onur Wallace'ın bilinmeyen bir adam olmadığını gösterir.
Falkirk Muharebesi
Wallace askerlerini cesaretlendirmek için şöyle der, "İşte sizi meydana getirdim. Şimdi yapabilirseniz dans edin!
Falkirk Savaşı öncesi Wallace (21 Temmuz 1298); Samuel B. Harding'in The Story of England'ından (1909)
I. Edward 1298'de ordusunu İskoç sınırından geçirirken William Wallace doğrudan çatışmadan kaçınma ve düşmanı içlere çekerek erzak sorunu yaşatma stratejisini uyguladı. Ordular nihayet 22 Temmuz 1298'de karşılaştı ve Falkirk Muharebesi'nde verdiler. Edward'ın korkulan uzun yaylı okçuları ve süvarileri sırasıyla İskoçların süvarilerini ve schiltrom düzeninde savaşan ünlü mızrakçılarını bozguna uğrattılar. İngilizler 2.000 kayıp verirken İskoçlardan 20.000'i öldü. Ancak İskoç soylularının çoğu yaşamıştır ve buna William Wallace da dahildi. Yine de bu ağır yenilgiden sonra İskoçya'nın Muhafızı unvanını bıraktı.
Sonraki yıllara dair olaylar kesin olarak kayıt edilmedi ancak İskoçların, içlerinde William Wallace, Robert Bruce, John Comyn ve William de Lamberton'dan oluşan bir konsey kurduğu biliniyor. Robert Bruce, I. Edward'a karşı gibiydi ancak John Comyn nedeniyle konseye hemen destek vermedi. Yine de sonraları birlikte liderlik ettiler (Comyn ailesi, Bruce'lara rakipti ve Balliol ailesini desteklemişti).
Bruce açık biçimde İskoç tarafındaydı. Onlarla savaşa bile girmişti. Ancak aniden I. Edward'ın bir müttefikinin kızıyla evlenmesi herkesi şüpheye düşürdü. Çünkü onun da emelinde İskoçya tahtı vardı. Ardından Balliol Londra Kulesi'nden bırakıldı ve yeniden İskoç kralı yapıldı. 1300-1303 arasında Edward, daha fazla sayıda orduyla İskoçya'ya saldırıya geçti.
William Wallace bu dönemde İngilizler tarafından aranmaktadır. Bazı kaynaklara göre Highlands'te yerel direnişleri yönetmeye devam etti. Diğer kaynaklara göreyse bir korsan gemisiyle Fransa'ya kaçtı ve İskoçya'nın bağımsızlığı için Fransa'dan ordu ve maddi yardım istedi.
William Wallace'ın Ölümü
William Wallace nihayetinde 5 Ağustos 1305'te Glasgow'da yakalanmıştır. Buna neden olansa onu arkasından vuran bazı arkadaşlarıydı. Aşağılanma göstergesi olarak meşe yaprağından taç giydirildi ve hainlikle yargılandı. İskoçya'nın Fransa'yla müttefik olmasını sağlamak ve İngiltere'nın kuzeyine yaptığı baskınlarda masumları öldürmekle suçlandı. Suçlamaları reddetti ve yalnızca John Balliol'a bağlı olduğunu söyledi.
İngiliz mahkemesi William Wallace'a o zaman mümkün olan en ağır cezayı vermiştir: Asılmak, deşilmek ve dörde bölünmek. At arabasıyla Londra sokaklarında topuklarından sürüklendi. Smithfield'e gelindiğinde asıldı ve ölüm tam gelmişken bırakıldı. Yatırılıp bağırsakları çıkarıldı ve ardından başı kesildi. Vücudu dört parçaya ayrılıp başı Londra Köprüsü'nde ve vücudunun diğer dört kısmı, büyük zaferlere imza attığı Aberdeen, Berwick, Newcastle, ve Stirling'te sergilendi.
Robert Bruce'un bu dönemde İngilizlere sadakati şüphelidir ve bu yüzden Edward'ın onu İskoçya kralı yapmayacağı açıktı. Robert gizlilik içinde yürüttüğü çalışmalarla önemli İskoç baronlarının desteğini alarak 1306'da kendisini İskoçya Kralı ilan etti. 1329'a dek toprakları yönetti. Edward'ın yerine gelen oğlu II. Edward'ın etkisiz yönetimi sayesinde Bruce, 1314'te Bannockburn'de şanlı bir zafer kazandı ve İngilizleri İskoç kalelerinden atarak İskoçya'yı bağımsızlığına kavuşturdu.
William Wallace'ın Bıraktıkları
William Wallace'ın ertingü öyküsü sonraki baladlarla yaşatılmıştır. Bunda 1470'de yazılmış The Acts and Deeds of Sir William Wallace, Knight of Elderslie başta gelir. Coşkulu anlatımı 1995'te yayınlanan Braveheart'ın (Cesur Yürek) temeli oldu. 16. yüzyılda History of William Wallace yazıldı. 1860'da Stirling'e Wallace'ın anısına 67 metre yüksekliğinde ve hala ayakta olan devasa bir gotik anıt dikildi. İskoçya tarihinin iki büyük kahramanı olan William Wallace ve Robert Bruce için Edinburgh Kalesi'nin girişini koruyan iki heykel vardır.
Kaynakça ve ek bilgiler:
- Kapak görseli: SWNS
- https://allthatsinteresting.com/william-wallace
- https://www.britannica.com/biography/William-Wallace
