Merlin popüler kültürde en bilinen büyücü karakterdir. Camelot'lu Kral Arthur efsanelerini hiç okumamış veya duymamış olanların bile adını bildiği biridir. Ekskalibur kılıcı ve Yuvarlak Masa Şövalyeleri gibi olayların arkasındaki adamdır. Monmouth'lu Geoffrey 12. yüzyılda Merlin öyküsünün Orta Çağ'daki gelişiminde rol oynadı. Kurgu yazarıydı ancak Kral Arthur'un büyücüsü olan bu figürü tarihsel temele dayandırdı. Monmouth, bir İngiliz savaş ağası olan Ambrosius Aurelianus'u biliyordu ve bu figürün Arthur'un akıl hocası olan Merlin karakterine esin olduğu düşünülür. Gerçek Merlin'e dair olası adaylar arasında bir İskoç peygamber, bir İngiliz kralı ve onun Kelt din adamı olan bir druid var.
Merlin'in ortaya çıkışı
Ortada tek bir Merlin öyküsü yoktur. Merlin ilk olarak 12. yüzyılda Geoffrey de Monmouth tarafından Historia Regum Britanniae kitabında anlatılır. Aynı yazar daha sonra bir kitap daha yazdı ve Merlin'in öndeyileri (veya kehanetleri) dediği şeylere yer verdi (MS 1130). Bu öndeyilerde ünlü tarihi karakterler hayvanlarla resmedilmiş ve gelecekleri bilmeceyle anlatılmıştır. Monmouth, Merlin'in ve bu öndeyilerinin, eski sözlü kaynaklara dayandığını söyler ve Merlin'i Kral Arthur'un yakın çevresinden biri olarak anlatır.
Vita Merlini adlı sonraki çalışmasında Merlin'in öyküsünü zenginleştirdi. Birçoklarına göre ünlü bir büyücü ve peygamber olan Merlin karakterini Monmouth'lu Geoffrey ortaya attı. Sonraları 13. yüzyıl Fransız şairi Robert de Boron, Monmouth'un kitaplarına dayanarak Merlin'e dair bir epik şiir yazdı. Bu çalışma kısmen kayıp ancak Merlin'in popülaritesini oldukça yükseltti. Sonraki yüzyıllarda Thomas Mallory gibi yazarlar Merlin'in öyküsünü büyük oranda genişlettiler. Peygamberlik yönünü vurgulamayıp diğer doğaüstü güçlerine odaklandılar.
Merlin hangi zamanda yaşadı?
Arthur öyküleri ve Merlin efsanesi aşağı yukarı Roma'nın Batı'da çöküşüyle meydana gelen tarihi olaylara dayanır. MS 410'da son Roma lejyonu Britanya'yı terk etti ve halk kendi başının çaresine bakmak zorunda kaldı. Bölge sonraları birkaç küçük Briton krallığı, pagan Saksonlar ve diğer Cermen boylarının istilasına uğradı. Bu dönemde bu istilacılarla savaşan Vortigern gibi büyük savaş ağaları ortaya çıktı. Uther Pendragon ve Arthur gibi ertingü savaşçı krallar işte bu zamana denk geliyor.
Briton krallıkları Hıristiyandı ama aynı zamanda Roma-Kelt kökenlilerdi. İngiltere'nin zengin ovalarından, Cornwall, Galler ve İskoçya'nın dağlık bölgelerine itilmişlerdi. Karanlık Çağ denilen bu zamanda Hıristiyanlık öncesi uygulamalar hala ayaktaydı ve nüfus yarı putperestti. Hala özel güçlere sahip olduğuna inanılan eski tür büyücüler, peygamberler ve hatta din adamları ve keşişler vardı. Merlin'in bu tür güçler taşıdığı iddia edildi.
Merlin'in öyküsü
Çoğu kaynakta Merlin bir karabasanın oğludur ve şeytanidir. İngiltere'nin kuzeyinden bir kraliyet prensesinin oğlu olabilir. Öyküye göre bir Hıristiyan olarak vaftiz edilip arındırılmış ancak şeytani geçmişi onu iki arada bir yerde bırakmıştır.
Güçlü bir peygamber olduğu belirtilen Merlin erken yaşlardan beri büyücüydü ve henüz gençken bir Briton liderinin Anglo-Sakson istilacılarını yenmesine yardım etti. Yaşlı bir adama, yakışıklı bir gence ve hatta bir geyiğe dönüştüğü gösterilir. En ünlü başarılarından biri İrlanda'dan taş taşıyarak Stonehenge'i inşa etmesiydi. Arthur efsanelerinde önemli bir figürdür ve Kral Arthur'un babası Uther Pendragon'un danışmanıdır. Uther'in kılık değiştirerek düşmanın karısını hamile bırakmasını sağlar. Bu eylemden geleceğin kralı Arthur doğar.
Merlin, Ekskalibur kılıcının öyküsünde önemli biridir. Merlin, kılıcı taştan (ya da örsten) çıkaracak adamın İngiltere'nin meşru hükümdarı olacağını söyler. Merlin öyküde Arthur'un akıl hocası ve öğretmenidir. Onun İngilizlerin kralı olmasına yardım eder.
Monmouth'lu Geoffrey'ye ait bir başka sürümde, Merlin güzel bir kadınla evlenmiş ve kendisini yıldızları incelemeye adamıştır. Ancak başka bir sürümde Merlin, Arthur'un danışmanı ve saray büyücüsüdür. Bazı anlatılarda Arthur'un zaferleri kısmen Merlin'in işi gösterilir. Ayrıca ünlü Yuvarlak Masa Şövalyeleri'nin toplanmasına yardım etmiştir. Bazı Fransız anlatılarda Merlin, Kutsal Kase ile Yuvarlak Masa Şövalyeleri'nin İsa'nın kanını taşıyan kadehi arayışında yer alır.
Merlin'e dair birçok efsanede genellikle ünlü bir kadınla ilişkilendirilir. Bir sürümde Morgan Le Fay'in öğretmenidir. Morgan Le Fay, Arthur ve Camelot'un düşüşünden kısmen sorumlu kişidir. Merlin ve Morgan La Fay modern sürümlerde düşman gösterilir. Başka bir anlatıda Merlin, Vivian adında güzel bir genç kadına aşık olur. Merlin ona büyü sanatlarını öğretir ve güçlendiğinde Merlin'e karşı çıkarak onu büyülü bir ormana hapseder. En ünlü anlatılardan birinde Arthur'u büyük bir büyücü olan ve kılıçla alakası bulunan "Gölün Hanımı" (Nimueh) öldürür.
Merlin'in druid kökeni
Merlin'i daha popüler kılmak amacıyla Monmouth onun tarihten bir figür olduğunu söylemiştir. Merlin'i muhtemelen yüzyıllardır Galler'de veya Cornwall'da dolaşan bazı öykülere dayandırdı. Bu bölgeler bugünkü gibi Karanlık Çağ'da da güçlü Kelt etkisine sahipti. Bazıları Merlin'in bir Kelt din adamı olan bri druid'e dayandığını düşünüyor. Bu druidler bilgin sınıfındandı ve güçlü büyücülerdi. O zamanlar Britanya Adaları'nda druidliğin sürmüş olması mümkün.
Gal (veya Galler) menkıbeleri ve şiirlerinden druidlerin Romalıların baskısına rağmen 6. yüzyılda hala aktif oldukları anlaşılıyor. 9. yüzyıldan kalma bir Gal şiirinde Briton kralına yardım eden druidlerden bahsedilir. Hatta kralın saray büyücüsü ve en güvenilir danışmanı bir druiddir. Merlin'in böyle bir druide dair halk öykülerine dayanması olası. Monmouth bu öyküleri duymuş olabilir. Kral Arthur'un da böyle bir Briton savaş ağasından doğmuş olduğu düşünülüyor. Karanlık Çağ'da çoğu hükümdarın sözde saray büyücüleri vardı çünkü tahtlarını daha meşru kılıyorlardı.
Merlin aslında Ambrosius Aurelianus mu?
Gal kaynaklarında ve daha sonraki bazı İngilizce kaynaklarda Ambrosius Aurelianus'a göndermeler vardır. Güçlü bir savaş ağası veya Britonların kralı olarak anlatılır. Bede, İngiliz Halkının Tarihi kitabında Ambrosius Aurelianus için son Romalı der ve imparatorun soyundan geldiğini söyler. Pagan işgalcilere yenilerek dağılmış olan Britonları topladı, onları işgalcilere karşı zafere götürdü ve güçlü bir krallık kurdu. Ancak Ambrosius Aurelianus oldukça paradoksaldır. Önce Roma kökenli güçlü bir büyücüyken MS 9. yüzyıldan kalma bir Gal kaynağında ejderhalar tarafından korunan büyülü bir kalede yaşar.
Bir öyküde bazı Kraliyet büyücüleriyle giriştiği bir düelloyu kazanır ve güçlü bir komşu savaş ağasının toprağını talep eder. Ambrosius Aurelianus da peygamberdir ve Merlin gibi krallıkların yükselişini ve düşüşünü haber vermiştir. Bazı kaynaklara göre Sakson krallıklarının sonu ve Normanların yükselişi öndeyisinde bulunmuştur. Kendisi de savaşçı kral olan Merlin'in bu büyücüye dayandığına inanılıyor.
Monmouth'lu Geoffrey yazılarında Ambrosius Aurelianus'u Kral Arthur'un amcası olarak gösterdi. Arthur doğmadan ölmüştü ve Merlin'in arkadaşıydı. Ambrosius Aurelianus halk öykülerinde ve şiirlerde geçtiğinden ünlü Camelot büyücüsüne esin olmuş görünüyor. Merlin'in Vita Merlini'deki maceralarını Ambrosius Aurelianus'a dayandırmış olabilir.
Myrddin Wyllt ve Merlin ilişkisi
Merlin'in asıl modelinin bir Kuzey İngiliz ozanı, peygamber, keşiş ve deli olan Myrddin Wyltt olduğuna inanlar var. Myrddin Wyllt bir ozandı ve şu anda Güney İskoçya olan bölgede güçlü bir krala hizmet etti. Bu kral diğer yakın krallarla savaştaydı. MS 576'daki bir savaşta Myrddin, kralının ölümüne ve ordunun yok oluşuna tanık oldu. Bu savaş her iki taraf için de ağır olacaktı çünkü Britonlar o denli zayıfladı ki sonradan Angluslar, Saksonlar ve Jütlere kolayca yenildiler. Kralın ve onun krallığının yıkılışını gören Myrddin deliye döndü. Uçsuz bucaksız Kaledonya ormanına kaçtı ve hayvanlarla yaşadı. Herhangi bir kıyafet giymedi ve ölümüne dek krala yas tuttu.
Sonradan peygamberlik aldı ve birçokları gelecek hakkında ona danışmaya geldi. Britanya Adaları'nda Keltlerin yeniden güçleneceğini bilmesi dahil birçok öndeyi ona atfedilir. Bazı kaynaklarda adı Lailoken olarak geçer ve İskoçya Ovaları'nda bir köyün yakınında yaşar. İskoç Sınırları adlı alandaki Pebbles köyü yakınlarında Myrdin'in bir mezarı bile vardı. Birçok kişi Monmouth'lu Geoffrey'nin Merlin'i Myrddin Wyllt'e dayandırdığına inanıyor.
İkili arasında benzerlikler yok değil: Örneğin Myrddin adı Merlin'e benzer. Monmouth, Myrddin'in adını İngiliz okuyuculara yakın olması için değiştirmiş olabilir. Myrddin de Merlin gibi peygamberdi ve Merlin, Arthur efsanesinde yalnızca sonraları güçlü bir büyücüye dönüştü. Sonuç olarak Geoffrey bu büyük büyücüyü İskoç ormanlarında dolaşan çılgın peygambere dayandırmış olabilir.
Kaynakça ve ek bilgiler
- https://www.jstor.org/stable/27870118
- https://www.amazon.com.tr/Geoffrey-Monmouth-Writers-Wales-Jankulak/dp/0708321518
- https://www.goodreads.com/book/show/257108.The_Quest_for_Merlin
