Buz dağı neden ve nasıl ters döner? Buz dağlarının ters dönmesi dünyadaki en nadir doğa olaylarından biri. Yüz milyonlarca ton ağırlığındaki bu buz dağları ters döndüğünde deprem etkisi yaratır ve oluşan dalgalar gemileri yutabilen bir tsunamiye dönüşür. Buz dağı ters döndüğünde su altındaki daha önce hiç görülmemiş mavi renkli şaşırtıcı bölümü de ortaya çıkıyor ve bazı nadir buz dağlarının yeşil buza sahip olduğu bile görülür. Her iki nedeni de oldukça ilginçtir.
Buz Dağının Ters Dönmesi
Bir buz dağına baktığınızda onun büyük bölümünü gördüğünüzü düşünürsünüz. Aslında buz dağının kütlesinin yaklaşık %90'ı deniz yüzeyinin altındadır. Bu nedenle gemiler için oldukça tehlikelidir ancak aynı zamanda bulunduğu yerde son derece sabit durmasını sağlar ve sallanması neredeyse mümkün değildir. Yüz milyonlarca ton ağırlığında olan bu dağ büyüklüğünde buzların ters döndüğünü görmek bu yüzden şaşırtıcıdır.
Bu olay en çok buzuldan kopan bir parça buz dağına dönüşürken oluşuyor. Buz dağı koparak okyanusa düşer ve düzensiz biçimde sallanmasıyla ağırlığının çoğu deniz yüzeyinin altına batar. Bu andan sonra buz dağı ters dönmeye başlar. Ortaya çıkan hareketteki enerji bir atom bombasına denk boyuttadır.
Buz dağlarının su üstündeki kısmı karla kaplı olduğundan dağı baştan aşağı beyaz görüyoruz. Ancak buz dağı döndüğünde su altındaki saklı kısmı ortaya çıkar ve onun mavi ila yeşil arasında değişen camsı yapılı göz alıcı dokusuna tanıklık ederiz. Yeniden karla kaplandığında bu camsı görünümünü kaybedecektir.
Buz dağının yalnız %10 kadarının su üstünde olması buz ve tuz oranındaki farklılıktan kaynaklanıyor. Erime de buz dağının dönmesine neden olur. Özellikle küresel ısınmanın etkisiyle yükselen sıcaklık bu doğa olayının sıklığını artırdı. Küresel ısınma erimenin yanı sıra Antarktika ve Grönland'daki buzul ırmaklarını zayıflatarak su yüksekliğinin azalmasına ve daha yüksekten düşen buz dağlarının daha kolay dönmesine neden oluyor.
Buz Dağlarının Tabanı Neden Mavidir (ve Yeşil)?
Dönen buz dağlarını şaşırtıcı kılan bir diğer nokta mavi renkleri oluyor. Çoğu mavi görünür ve bazıları yeşildir. Bazı yaşlı buz dağları döndüğünde mücevher biçimli şaşırtıcı yüzeyleri ortaya çıkıyor. Bunun nedeni uzun yıllardır süre gelen buzuldaki sıkıştırmadan kaynaklanıyor. Sıkıştırmanın basıncı buzuldaki hava ceplerini dağıtır ve buzu giderek yoğunlaştırarak biçimini değiştirir.
Sıkışan buzul son derece yoğun hale geldiğinde artık yüksek dalga boylu kırmızı ışığı geçirirken kısa dalga boylu mavi ışığı yansıtmaya başlar. Gözümüzün gördüğü bu yansıyan ışıktır. Bazı durumlarda buz dağının su altındaki kısmı demir minerali ile dolar ve ona yeşil renk verir. Bu demir okyanustaki demir oksitten geliyor. Buzullar Antarktika ana karasına sürterken karadaki demir toz halinde suya karışır. Demirli su denizle taşınır ve buz dağının altında donar. Turuncu demir oksidin mavi buzla karışmasıyla derin yeşil renk ortaya çıkar.
Organik maddeler de buzulun yeşil görünmesini sağlıyor. Bilim adamları buz dağı dönmelerini saptamak için yarattıkları sismik sinyali kullanır.
