Dünyamızdaki Sıra Dışı Hava Olayları

Dünyamızdaki iklim olaylarına çoğu zaman şaşırmayız. Fakat bazı nadir hava olayları gerçekten ilgi çekicidir.

brocken hayaleti

Dünya her ne kadar dengeli bir yaşam alanı gibi görünse de gezegenimiz hala uç boyutta bazı sıra dışı hava olaylarına sahne oluyor. İnsanların evlerine dek süzülen yıldırım toplarından Elmo'nun ateşine ve yeşil Güneş'e dek Dünya'da çok az insanın fark edebildiği olağanüstü hava olayları gerçekleşir. Eğer Dünya'yı biraz fazla sıkıcı buluyorsanız bir de bu doğa olaylarına göz atın.

Hayalet Elma

Hayalet Elma

Hayalet elmalar bir ağaçta duran ve mükemmel biçimde elma gibi görünen buzdan oluşumlardır. Bu olay bir ağaç dalındaki elmalar kutup girdabına maruz kaldığında yaşanıyor. Dondurucu yağmur elmalara düştüğünde onları neredeyse anında buzla örter. İçerideki elmanın kendisi bu zorlu koşula dayanamayarak çürür ve alttan düşer. Geride ise buzdan oluşan mükemmel bir elma görünümü kalır. Elmalar sudan daha düşük donma noktasına sahip olduğundan biraz ısındığında buzdan daha önce çözülür. Kutup girdabı sıcaklıkları -30 dereceye düşüren nadir ve güçlü bir hava olayıdır.

Yeşil Parlama

Yeşil Parlama

Denizciler pek çok sıra dışı hava olayı deneyimi yaşar ancak gördüklerini iddia ettikleri en farklı olay muhtemelen yeşil parlamadır. Gökyüzü açık ve ufuk görünür olduğunda gün doğumunda veya gün batımında Güneş ışığının parlak yeşile büründüğü an vardır. Güneş tepemizdeyken ve atmosfer ışık ışınlarını dağıtırken mavinin tonlarını filtreler ve bu yüzden Güneş ışığını sarı tonla görürüz. Ancak Güneş doğarken ve batarken ışınlar bize eğik açıyla gelir ve atmosfer bu kez ışıkları bize yeşil renkte gösterir. Yeşil parlama gerçekten var ve görmek için denizde olmanıza gerek yok.

Yıldırım Topu

Yıldırım Topu

Yıldırım topu bir çizgi romana ait görünen ancak gerçekte var olan inanması zor bir hava olayı. Bu küre biçimli yıldırım topları yalnızca birkaç dakika havada kalır ve henüz yapay olarak üretmenin veya nerede oluşacağını tahmin etmenin yolu bulunamadı.

İnsanların evlerine dek giren bu yıldırım topları havada çatırdayarak hafifçe süzülüyor ve duvarlardan geçebiliyor. Bir greyfurt kadar küçük olabilirler ve kör edici beyaz ışıklar saçıp genişleyerek patlar ve gök gürültüsü saçarlar.

Bir yıldırım yere çarptığında eğer mikrodalga radyasyonu ile temasa geçerse yıldırımın ucunda bir elektron demeti oluşuyor. Mikrodalga radyasyonu oradaki havayı iyonize ettiğinde bir plazma meydana geliyor. Bu plazma radyasyon basıncıyla serbest kalarak hareketli yıldırım topuna dönüşür.

Volkanik Şimşek

volkanik patlama

Bir volkanik patlama sırasında kül, kaya, lav ve bazen su birbirine çarpışır ve oluşan sürtünme, püskürme bulutunu statik elektrikle yükler. Eğer yük aşırı birikirse boşalması gerekir ve volkanik şimşek oluşur. Volkanik şimşekleri oluşturan buluta kirli fırtına da denir. Nemdeki ısının aktarımı ve buz oluşumu da volkan bulutuna yön vererek volkanik yıldırımı tetikleyebiliyor. Her volkanik patlama yıldırım üretmiyor.

Brocken Hayaleti

Brocken Hayaleti

Brocken hayaleti, Güneş tepeden sisin içine bakan bir dağcının arkasında alçakta kaldığında ortaya çıkıyor. Havada insan gölgeli bir figür beliriyor ve yanında göz alıcı parıltılı halkalar görülüyor. Brocken hayaletinin oluşması için kişinin Güneş'in aksi yönünde ve tam karşısında merkezlenmiş olması gerek. Brocken hayaletini yalnızca dağcılar görebilir ve bu yüzden ilk zamanlarda kutsal bir figür olduğu düşünülüyordu.

Yıldırım Perisi

Yıldırım Perisi

Gökyüzüne baktığınızda görebileceğiniz en ürkütücü hava olayı yıldırım perisi olabilir. Kırmızı cin de denilen bu hava olayı aslında görece sık oluşur ancak biz insanlar göremiyoruz. Çünkü fırtınaların üstünde oluşuyorlar ve Dünya yüzeyinden bu yüksekliği göremezsiniz.

Yıldırım perisi mezosferde en az 80 km yükseklikte oluşuyor ve 50 km kadar devasa genişliğe ulaşabiliyor. Kaynağı normal şimşeklerdir. Buna göre fırtına bulutu ile zemin arasındaki pozitif yük boşalması sırasında aksi yöne giden negatif yük yıldırım perisi olarak belirir. Diğer adı sprite olan bu hava olayı ilk kez 1989'da fotoğraflandı. Saniyenin çok küçük bir anında var olduğundan görmesi ve kaydetmesi zordur.

Beyaz Gökkuşağı

Beyaz Gökkuşağı

Bu sis kuşaklarına bazen beyaz gökkuşağı veya bulut yayı denir. Gökkuşağı gibi Güneş ışığı ve nem birlikteliğinde oluşuyor. Gökkuşağı hava yağmur damlalarıyla doluyken meydana gelir ve her zaman Güneş'in tersi yönündedir. Sis kuşağı da hemen hemen aynı yolla oluşuyor. Her zaman Güneş'in karşısında oluşur ve kaynağı büyük yağmur damlaları değil alçalan sis veya bulutun içindeki küçük damlacıklardır.

Elmo'nun Ateşi

Elmo'nun Ateşi

Aziz Elmo'nun ateşi olarak bilinen bu hava olayı nadir olduğu kadar garip. Olay adını denizcilerin koruyucu azizi görülen ve bazen Aziz Elmo denilen Aziz Erasmus'tan alır. Bu olay fırtınalar sırasında gerçekleşen elektriksel bir fenomenden kaynaklanıyor ve kesinlikle yıldırım değil.

O zamanlar denizciler Aziz Elmo'nun ateşini gemi direklerinin üstünde görürdü. Genelde mavi parıltı halinde görülen olay binlerce yıldır biliniyor. Uçak yolcuları bile Aziz Elmo'nun ateşini kanatlarda görebilir. Hatta bir fırtına sırasında açıktaki sivri veya keskin kenarlı her şeyin üzerinde oluşabilir. Çünkü sivri uçlu veya keskin kenarlı nesnelerin elektrik alanı daha yüksektir.

Aziz Elmo'nun ateşi ne bir ateş ne de yıldırım. Kendisi bir plazma boşalması. Plazma yalnız aşırı sıcaklıkta oluşur. Fırtınaların yaydığı elektrik gaz moleküllerini küçük plazmalara dönüşecek kadar ısıtabilir. Elektrik yüklü bu nesneler deniz gibi fırtınalı bir ortamdaki tek büyük sivri nesne olan gemi direğiyle temas ettiğinde Aziz Elmo'nun ateşi oluşuyor.

Mammatus Bulutları

Mammatus Bulutları

Mammatus, bulutların altından sarkan keseler gibi görünür. İnsanlara gökyüzü düşüyormuş hissi verir ve haksız değiller çünkü genelde alçalan örs bulutlarıdır ve farklı bulut türlerinde görülebilir. Havada daima geniş oranda buz içeriği olur ve bu bulut keseleri de buzdan oluşuyor. Yüzlerce kilometre genişliğe yayılabilen mammatus bulutunu görmeniz için biraz şanslı olmanız gerek çünkü 10-15 dakika gökyüzünüzde kalır. Mammatus bulutları, kümülonimbus bulutundaki türbülans ile oluşuyor ve hızlı alçalma özelliğine sahip örs bulutu onu açığa çıkarıyor.

Kan Yağmuru

Kan Yağmuru

Yağmur herkes için gökten düşen bir sudur ve arkasında karmaşık bir bilimsel açıklaması yoktur. Dolayısıyla üzerine düşünmezsiniz. Ancak yağmur suyunun hiç de normal olmadığı nadir durumlar vardır. Bugüne dek sarı, kahverengi ve hatta siyah renkte yağan yağmurlar görüldü. Bir tanesi var ki en ürkütücüsü, kırmızı yağmur. Buna kan yağmuru deniyor.

Tarihte kan gibi yağmur yağdığına dair kayıtlar var. Homeros kızıl yağmuru gördüğünde Zeus'un verdiği bir ceza olarak yorumladı. Ancak beyaz sakallı bu tanrının öfkesi günümüzde de yaşanıyor. Bilimdeki çoğu şeyde olduğu gibi oluşumu adı kadar dramatik değildir.

Kan yağmuru tamamen tozdan kaynaklanır. Rüzgar Sahra Çölü gibi yerlerden kaldırdığı ince toz parçacıklarını havada uzun yollar götürebilir. Atmosferde toplanan bu tozlar yağmur olarak yağdığında ortaya gibi renkli yağmurlar çıkıyor. Bu yağmur tozun türüne göre canlı renklerde olabilir ve bazen giyside leke bırakır. Kan yağmuru havadaki yeşil mikroalgler olan Trentepohlia annulata gibi mikroorganizmalardan kaynaklanıyor.

Katatumbo Yıldırımı

Katatumbo Yıldırımı

Katatumbo yıldırımı Dünya'da yalnızca Venezuela'daki Maracaibo Gölü'nde gerçekleşen sıra dışı bir şimşek olayı. Bu göl yılda yaklaşık 160 gece fırtınaya ve bolca yıldırıma maruz kalıyor. Bu yönüyle dünyada en çok yıldırım düşen yerdir.

Bu göl ve çevresine dakikada 28 yıldırım düştüğü kayda geçildi. Her gece kilometrekare başına 250 yıldırım görülebiliyor. Bu sıra dışı olay yüzlerce yıldır devam ediyor ve bölgenin benzersiz hava durumu modellinden kaynaklandığı düşünülüyor. And Dağları'ndan gelen soğuk hava buharlaşan göl suyundan yükselen sıcak havayla birleştiğinde asla bitmeyen fırtınalar ve güçlü şimşekler oluşur.

Kar Çöreği

Kar Çöreği

Kar çöreği denilen bu oluşumlar yalnızca çok belirli koşullarda Kanada çayırları gibi açık alanlarda oluşuyor. Karın altındaki tozdan kar tabakasının üstünde ince, nemli bir tabaka bulunduğunda oluşurlar. Rüzgar yeterince hızlı olduğunda bu nemli tabakayı iter ancak onu parçalayacak kadar şiddetli değildir. Zemin eğimliyse itilen nemli kar toz katmandan ayrılır ve rulo gibi kıvrılarak kar çöreği haline gelir.