Bu sabah kalktığınızda, muhtemelen havanın nasıl olacağını merak etmişsinizdir. Öngörülerde yağmur var mı? Sis? Belki kar? Herhangi bir fırtına uyarısı var mı? İnsanlar her zaman hava durumunu tahmin etmeye çalıştılar. Sonuçta hava üzerinde hiçbir kontrolümüz yok… yoksa var mı? Bulut fizikçileri havayı kontrol etmekle ilgilenir ve şimdiye dek havayı değiştirmenin birçok yolunu buldular. Bulut tohumlama adı verilen hava durumu değiştirme teknolojisine göz atalım.
Bulut Nedir?
Bulutlar, bulut damlacıkları adı verilen küçük su damlacıklarından oluşuyor. Bulut damlacıkları su buharı (gaz) veya buz kristallerinden oluşur. Su buharı tek başına yağış olarak yere düşecek kadar yoğun değildir. Bu yüzden gökyüzüne yükselir ve aşırı soğur. Ardından gökyüzündeki küçük toz parçacıklarına tutunarak yoğunlaşır (sıvıya dönüşür). Bu küçük parçacıklara yoğunlaşma çekirdekleri deniliyor. Görünür bir bulutun oluşması için bu yoğunlaşan su damlacıklarından milyarlarcası gerekir.
Bulut Tohumlama Nedir?
Bulutlar su taşır. Ne yazık ki bu su her zaman ihtiyaç duyulan yere yağmaz. Su molekülleri havada yayılmışken Dünya'nın yerçekimine kapılacak kadar yoğun değildir. Ancak moleküller bir araya geldiğinde daha büyük, daha ağır damlacıklar oluştururlar ve yağış olarak yere düşecek kadar ağırlaşırlar.
Bulut tohumlama, yağış olasılığını artırmak için bulutun yapısını değiştirmeyi ele alıyor. Bulut tohumlama ile bulutlara küçük, buz benzeri parçacıklar gönderilir. Genellikle gümüş iyodür parçacıkları kullanılır. Bu parçacıklar birer ek yoğunlaşma çekirdeğine dönüşür: Bulutlardaki bağlanmamış aşırı soğuk su buharı molekülleri bu parçacıkların etrafında yoğunlaşır. Yoğunlaşan su buharı damlacıkları zamanla bir araya toplanır. Bu süreç damlacıklar yağmur olarak düşecek kadar büyük olana dek devam eder. Gümüş iyodür buz yapısına benzerliği nedeniyle kullanılıyor.
Bulutlara parçacık eklemenin iki yolu var:
- Parçacıkları gökyüzüne fırlatan büyük toplar kullanmak.
- Parçacıkları yukarıdan uçakla bırakmak.
Bulut Tohumlama Neden Kullanılıyor?
Bulut tohumlamayı kullanmak için birçok neden var. Kayak merkezleri onu kar yağışını artırmak için kullanıyor. Hidroelektrik şirketleri de öyle, çünkü daha fazla kar, ilkbaharda daha fazla akış demek. Ve daha fazla akış baraj elektriği için daha fazla su anlamına geliyor.
Bulut tohumlama, sisi yağışa dönüştürme işlevine de sahip. Bu işlem havaalanları çevresinde görünürlüğü artırmayı sağlar.
Bazı ülkeler dolu yağışını kontrol etmek için bulut tohumlama kullanıyor. İşlem dolu üreten bulutlardaki buz peletlerinin sayısını artırır ancak her peletin boyutu artık daha küçük olduğundan dolunun neden olduğu hasar azalır.
Biliyor musunuz?
Bulut tohumlama ilk kez 1956'da Kanada'da kullanıldı. Amaç mahsulleri dolu hasarından korumaktı.
Bulut tohumlama kuraklıkla mücadelede kullanılabilir mi? Veya orman yangınlarını söndürmeyi sağlar mı? Pek değil. Bulut tohumlama bulut oluşturmuyor. Bulutlara yalnızca parçacık ekliyor. Bu parçacıklar havada halihazırda bulunan su buharı ile etkileşime girer.
Ancak Avustralya'daki bilim adamları yağmur yağarken bulutlardan daha fazla su elde etmek için bulut tohumlamayı kullanmayı ve ardından bu suyu kuraklık zamanı için saklamayı önerdi. Çin, Rusya ve Tayland bu yolla bulut tohumlama ile orman yangınlarını söndürdü.
Bulut Tohumlamanın Tehlikeleri
Bulut tohumlamanın birçok kullanımı var. Yöntem uzun zamandır biliniyor. Ancak herkesçe benimsenmiş değil. Bulut tohumlamanın işe yaradığına dair kanıtlar var. Yağışlarda %10-15 artış yaratabiliyor. Ancak bazı insanlar kamu güvenliği ve çevreye yönelik risklerden endişeli.
Bulut tohumlamada kullanılan malzeme olan gümüş iyodür sudaki yaşam için toksiktir. Dolayısıyla tohumlanmış bulutlardan gelen yağış çevreye zarar verebilir. Bu endişelere yanıt olarak bilim adamları gümüş iyodürün toksik olmayan alternatiflerini test etti. Kalsiyum klorürün etkili olduğu bulundu. Bu tuz düşük dozlarda çevreye zarar vermiyor. Bulut fizikçileri, buz benzeri kristaller yerine negatif yüklü iyonları kullanma olasılığını da araştırıyor.
Biliyor musunuz?
2008 Pekin Olimpiyatları'ndaki açılış töreninde yağmur yağmasını engellemek için bulut tohumlama kullanıldı.
Ancak belirli bir alanda yağışı artırmanın başka potansiyel riskleri de vardır. Teoriye göre bir bölgedeki yağmur bir başka bölgeye kuraklık getirebilir. Bulut tohumlama çok fazla yağmur yağmasına neden olursa sel sorunu yaşatabilir. Hava sistemleri çok karmaşık olduğundan bilim insanları yanıtları hala araştırıyor. Hava durumunu kontrol etme girişiminin tüm sonuçlarını ön görmek imkansız.
Bunun yanı sıra şimdiye dek bulut tohumlama kaynaklı bir kuraklık olayı görülmedi. Hatta çevredeki alanlar daha az yağış değil daha fazla yağış almıştır.
Silah Olarak Havayı Kontrol Etmek
Hava modifikasyon teknikleri silah olarak kullanılmıştır. Örneğin, Vietnam Savaşı sırasında Amerika Birleşik Devletleri Popeye Operasyonu'nu yürüttü. Vietnam'daki muson mevsimini uzatmak için hava modifikasyon teknolojisini kullandı. Bu hamle düşman birliklerinin normalde kullandığı yolları ve nehirleri sular altında bıraktı. 1977'de uluslararası bir anlaşma ile askeri ve diğer düşmanca amaçlar için hava modifikasyonunun kullanımı yasaklandı.
Biliyor musunuz?
Bulut tohumlama, hava durumunu kontrol etmek için kullanılan birçok teknolojiden biri. Bu teknolojiler iklim mühendisliğini oluşturuyor ve iklim değişikliğiyle mücadeleye odaklanır.
Hava Modifikasyonunu Destekleyen Ülkeler
Bazı hükümetler hava modifikasyon teknolojisini derinden destekliyor. Çin ve Rusya bu ülkelerden. Diğer yandan Kuzey Amerika'da bulut tohumlama devlet fonu almaz. Çünkü çok tartışmalıdır. Dolayısıyla özel şirketler üzerinden yürütülür ve en başta sigorta şirketleri finanse eder.
Tüm teknolojiler gibi hava durumunu değiştirmenin potansiyel avantajları ve tehlikeleri var. Yakında insanların bu artıları ve eksileri tümüyle tartması gerekecek. Çünkü iklim değişikliği hava durumunu kontrol etme ihtiyacımızı artırıyor.
Bulut Tohumlama Hakkında Sık Sorulanlar
Bulut tohumlama nasıl çalışır?
Bulut tohumlama, bulutlara yağışı teşvik eden malzemeler ekleyerek çalışır. Bu, gümüş iyodür veya kuru buz gibi kimyasalların atmosfere salınmasıyla yapılabilir, bunlar daha sonra su buharını çeker ve bulutlarda buz kristalleri oluşturur. Bu buz kristalleri daha sonra daha fazla su buharı çektikçe büyür ve sonunda yağmur veya kar olarak yere düşecek kadar ağırlaşır.
Bulut tohumlamanın potansiyel faydaları nelerdir?
Bulut tohumlama, kuraklık veya su kıtlığı yaşayan bölgelerde yağışı artırmak gibi birçok fayda sağlayabilir. Bu, mahsul üretimi için düzenli yağışa ihtiyaç duyan tarım bölgeleri için özellikle önemli olabilir. Bulut tohumlama, şiddetli hava koşullarına eğilimli bölgelerde dolu tanelerinin boyutunu azaltmak için de kullanılabilir; bu da mahsullere, evlere ve diğer mülklere verilen zararı azaltmaya yardımcı olabilir.
Bulut tohumlamanın potansiyel dezavantajları nelerdir?
Bulut tohumlamanın, istenmeyen çevresel sonuçların ortaya çıkma olasılığı da dahil olmak üzere çeşitli potansiyel dezavantajları vardır. Örneğin, bulut tohumlamada kullanılan kimyasallar doğru kullanılmadıkları takdirde bitkilere, hayvanlara ve ekosistemlere potansiyel olarak zarar verebilir. Ayrıca, bulut tohumlama her zaman etkili olmayabilir ve yağışı ihtiyacı olan diğer bölgelerden uzaklaştırma riski vardır.
Bulut tohumlama konusunda hangi bilimsel araştırmalar yapılmıştır?
Bulut tohumlama üzerine bilimsel araştırmalar birkaç on yıldır devam etmektedir ve bulut tohumlama tekniklerinin etkinliğini değerlendirmek için birçok çalışma yürütülmüştür. Bazı çalışmalar bulut tohumlamanın belirli koşullarda yağışı artırabileceğini bulurken, diğerleri çok az etki bulmuş veya hiç etki bulamamıştır. Bulut tohumlamanın potansiyel faydalarını ve dezavantajlarını tam olarak anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Kaynaklar:
