Gökyüzünün açık olduğu bir günde Dünya'da ne kadar uzağı görebilirsiniz? Dünya'nın küre biçimi gözlerimizin görebileceği en uzak noktayı sınırlayan ana etkendir. Bilim insanlarının 2.000 yıldan fazla bir süredir bildiği bir şey. MÖ 194'te ölen İskenderiyeli Yunan Eratosthenes gezegenin küre olduğunu fark etti ve hatta Yunanistan ve Girit'ten geçen 36. paralelin uzunluğunu hesapladı. MS 1. yüzyıl coğrafyacısı Strabo İspanya'dan batıya yelken açarak doğuda Hindistan'a ulaşılacağını tahmin ettiğinde Kristof Kolomb'a yaklaşık 1.500 yıl vardı. Yaşlı Plinius Naturalis Historia'sını MS 77'de yazdığında Dünya'nın küre biçimi herkesçe biliniyordu.
Dünya'nın Eksen Eğriliği
Dünya'nın düz olduğunu düşünenler bir binanın üst kat penceresinden dışarı bakabilir ve sonra aynı yöne yerden baktığında gördüğü görüntünün aynı olmadığını fark edebilir. Dünya düz olsaydı görünen nesne miktarı aynı olurdu. Dünya km başına yaklaşık 8 cm eğime sahip olduğundan yüksekteyken daha çok nesne görüyoruz.
Gözlerimiz yerden yaklaşık 30 cm yukarıdayken Dünya'nın eğriliğine takılmadan görebileceğimiz maksimum mesafe 1,5 km'dir. Ayağa kalkıp gözlerimiz yerden yaklaşık 1,7 metre yüksekte olursa ufkun uzunluğu 5 km'ye çıkar. Ne denli yüksekteyseniz ufuk çizgisi o denli uzun olur: Ufuk deniz seviyesinden 300 metrede 62 km'ye, Everest Dağı'nın tepesinde 335 km uzunluğa ulaşıyor.
Bu mesafeler Pisagor teoremi yardımıyla hesaplanabiliyor. 6.378 km'lik yarıçapa sahip Dünya'yı mükemmel yuvarlak kabul ederek Dünya'nın merkeziyle ufuk ve deniz seviyesi arasında uzanan bir üçgen çizebilirsiniz. Ancak Dünya'da ne kadar uzağı görebileceğinizi etkileyen tek şey havanın açıklığı değildir. Aynı zamanda havadaki moleküller de ışığı zayıflatıyor. Daha açık gökyüzü için yukarıya tırmandığınızda durgunlaşan hava akımı havada daha fazla parçacığın asılı kalmasına neden olarak ters etki yapabilir.
Bu yüzden en iyi koşullarda bile gözlerimiz Dünya'da yaklaşık 240 km uzağı görebiliyor. Ne kadar uzağı görebildiğimiz bakılan nesnenin boyutuna ve gözümüzün keskinliğine de bağlı. Mükemmel 20/20 görme düzeyine sahipseniz deniz seviyesindeyken ufukta 0,4 m2lik bir nesneyi görebilirsiniz.
Dünya'daki En Uzun Görüş Mesafesi
Tüm etkenlerin mükemmel olduğu yüksek bir gözetleme noktasında olduğunuzu varsayarak, bilgisayar modelleri Dünya'da görülebilen en uzak mesafenin Kırgızistan'daki Dankova Dağı ile Çin'deki Hindu Tagh (Hint Dağı) arasındaki 538 kilometre olduğunu gösteriyor. (Mesafeyi canlı gözlemlemek için şuradaki YouTube videosuna göz atabilirsiniz.)
Kimse henüz bu iki nokta arasını fotoğraflayarak bu görüş hattını doğrulamadı. Yine de 2016'da Marc Bret adlı bir fotoğrafçı İspanya Pireneleri'ndeki Pic de Finestrelles'ten 443 kilometre uzaklıktaki Fransa Alpleri'ndeki Pic Gaspard'ı filme alarak kaydedilen en uzak görüş mesafesine imza atmıştır.
Gökyüzünde Ne Kadar Uzağı Görebiliyoruz?
Yukarıya bakarsanız görüşünüzü engelleyen can sıkıcı nesneler ortadan kaybolur ve gözlerimiz doğal bir teleskoba dönüşür. 384.000 km ötede yer alan Ay'ın parlak yüzeyindeki kraterleri görebiliyoruz. Güneş'i görebiliyoruz ve gezegenimizden yaklaşık 150 milyon km uzakta yer alıyor. Güneş'in etrafında bizimle dönen gezegenlerden 1,2 trilyon km uzaktaki Satürn çıplak gözle görebildiğimiz en uzak gezegendir. Gözlerinizi yeterince kısarsanız halkalarını bile görebilirsiniz.
Takımyıldızları düşündüğünüzde görebildiğimiz uzaklıklar daha astronomik hale geliyor. Andromeda Galaksisi 1 trilyon yıldızla Samanyolu Galaksisi'nden iki katı yıldıza sahip. 2,5 milyon ışık yılı uzaklıkta olmasına rağmen yıldızlarından yayılan ışık o denli parlak ki Dünya'dan çıplak gözle görülen en uzak nesnedir.
