Devrim öncesi Rusya'da bu megaloman mistik adamdan daha bölücü kimse yoktu. Rasputin İmparatorluk Rusya'sının doruklarına yükselen ve yıkımını birinci elden getiren bir köylüydü. Gizemli güçleri ve hipnotize edebilen gözleri; kişisel hijyene dair umarsızlığına rağmen kadınlara yakınlığı; çok eşliliğin ruhsal kurtuluş olduğunu vaazi; şaraba düşkünlüğü; ve zehirlenip, dövülüp, vurularak dondurucu ırmağa atıldığı suikastı. Bunlar Grigori Rasputin'in yaşamı ve ölümüyle ilgili detaylardır. Peki Rasputin kimdi?
Rasputin kimdi?
Grigory Rasputin 9 Ocak 1869'da Tura Irmağı üzerindeki Pokrovskoe köyünde Sibiryalı köylüler Yefim (Yunanca bir ad) ve Anna Rasputin'in oğlu olarak doğdu. Grigory, Praskovya Dubrovina ile evlendi ve üç çocukları oldu. Rasputin Rusya'nın kutsal topraklarında hac yaptıktan sonra 1907'de kilise tarafından khlysty (kamçı) olarak bilinen yeraltı mezhebiyle ilgili bağlantı nedeniyle araştırıldı. Çarlıkla yakın ilişki kurduktan sonra 1912'de geçirdiği bir iç kanamadan sağ çıkmasına kutsal müdahale denildi. 1914'te evinin önünde Khioniya Guseva adlı bir kadın tarafından bıçaklandı ancak ölmedi. 1916'da İçişleri Bakanı Aleksei Khvostov, Rasputin'in öldürülmesini planladı ve başarısız oldu.
Bir takım fanatik insanlar ve gücünün hasta oğlunu iyileştirdiğine inanan Çariçe Aleksandra tarafından hayranlık duyulan Rasputin, diğer yandan ülkenin seçkinlerinin çoğu tarafından hor görülen ve korkulan biriydi. Onlara göre Rasputin, zayıf iradeli bir monarşinin kötü kukla ustasıydı ve ülkeyi felaketten kurtarmak için öldürülmesi şarttı. 30 Aralık 1916'da öyle oldu. Yine de Rasputin'i bitirmek için girişilen sayısız çabaya rağmen Rasputin'in etkisini yok etmek şeytani bir iş gibi zordu.
Rasputin'in Rus kraliyet ailesine girmesi
34 yaşındaki Rasputin 1903'te Rusya'nın başkenti St Petersburg'a geldiğinde zamanlama daha iyi olamazdı. Kentin moda çevreleri arasında mistisizme ve okülte olan ilgi büyüyordu ve Rasputin bu çılgınlıktan yararlanma konumundaydı. Okuma yazma bilmeyen bu Sibirya köylüsü (bugünkü lakabına rağmen aslında hiç papaz olmadı) kendisini kutsal ilan eden bir adama dönüştü ve yıllarca Rusya'yı dolaşıp Yunanistan ve Kudüs'e dek yolculuk ettiğini söyledi.
18 yaşında radikal bir dini mezhebe geçiş yapan Rasputin geleceği öngörebilen ve kutsal kurtuluşu bahşeden bir şifacı olarak ün kazandı. Düşüncesi, Tanrı'ya daha yakın olmanın en iyi yolunun günahkar eylemler, özellikle de bedensel eylemler olan "kutsal tutkusuzluk" doktriniydi. Tam bir dini algı için adını Grigory Yefimovich Novykh'den "sefil kişi" anlamına gelen Rasputin'e değiştirdi.
Kirli saçı, sakalı ve kötü kokulu görünümüne rağmen Rasputin'in takipçileri çoğaldı ve onlara istediği gibi davranmaktan zevk aldı. Rasputin'in kadınların kendisini yalayarak kendilerini "alçakgönüllü" hale getirebilmesi için kabuklu kirli parmaklarını reçele batırdığına dair – doğru ya da iddia – yaşamından söylentiler vardır. İddiaya göre takipçilerini onurlandırmak için onlara imge yüklü takma adlar verir veya çıplak gövdesini onlara yıkatırdı. İddiaya göre bir keresinde iki genç kızı hamama davet etmiş ve annelerine o günün "Kurtuluş Günü" olduğunu bildirmişti.
Takipçileri bazen yüzlerce kişiyle evinin önünde toplanırdı ve Rasputin'den kılavuzluk veya bir anı (tırnak kupürleri dahil) almak ister ya da hediye çiçek bırakırlardı. Rasputin ise "Aptallar her gün çiçek getirir. Onları sevdiğimi biliyorlar," dedi. Rasputin'in vaat ettiği "kutsal iş" bu kadınlarla yatarak, bedeniyle temasın onların ruhunu arındıracağını vaat etmesiydi.
Evli soylular dahil sayısız kadınla seks yapmasına rağmen Rasputin'in 19 yaşında evlendiği karısı kendisine ve çocuklarına sadık kaldı. Kendisine adanmışlarından biri gibi davranmasına rağmen karısı bir keresinde "O herkese yetecek kadar var" dedi. Ancak Rasputin'in bu şehvet düşkünlüğü onun Rus toplumunun en tepesine yükselmesini engellemedi. Hatta hasta oğullarını iyileştirecek birini arayan Çar II. Nikolas ve karısı Aleksandra ile tanıştırılmasına yol açan şey iyileştirici büyülü güçleriydi.
Romanovların dostu
Doktorlar hemofili hastası olan genç Aleksei'yi tedavi edememişti. Yaralandığında kanı düzgün şekilde pıhtılaşmıyordu. Çaresiz hisseden Aleksandra alışılmışın dışında yöntemleri olan şifacılara döndü. Rasputin sözde 1908'de kötü bir kanama olayını duayla durdurmuştu ve Çariçe bu söylentinin büyüsüne kapıldı. Rasputin, Romanov ailesine arkadaş oldu ve Aleksei'nin kutsal iyileştirici güce ihtiyacı olduğu her an çağrıldı. 1912'de prensin durumu hiç olmadığı kadar kötüleşti. Haberi duyan Rasputin, Aleksandra'ya telgraf göndererek "Küçük olan ölmeyecek. Doktorların onu fazla rahatsız etmesine izin verme." dedi. Aleksei iyileşti, Rasputin'in kraliyetle olan bağı güçlendi ve adı Rusya'ya yayıldı.
Rasputin'in Romanovlar üzerindeki etkisi arttıkça destekleri azaldı. II. Nikolas'ın 1905 Devrimi sırasındaki etkisiz yönetimi onu babası III. Aleksandr'a göre gözden düşürmüştü. Bu yüzden daha çok çocuklarını yetiştirmekle ilgilenen sessiz bir adama dönüşmüştü. Romanovların şehvetli üne sahip bir köylü mistiği yüceltmesi gerilimleri daha da arttı.
Gücü giderek artan Rasputin zevk ve eğlence düşkünü yaşam tarzını devam ettirdi. Aleksandra, Rasputin'i Aleksei ve kızlarıyla (mükemmel kutsal adamı oynadığı yer) vakit geçirmeye davet ederken, düşmanları onun hakkında söylentiler yaydı. Hatta Rasputin'in Çariçe'yi de "kutsal kurtuluş"a erdirdiği iddia edildi ancak buna dair hiçbir kanıt yoktur ve kayıtlara göre Aleksandra kocasına bağlı biri gibi görünür. Romanovlar Rasputin'e yönelik tüm iddiaları reddetti. Çar Nikolas, "Rasputin'i, onun hakkındaki tüm küçük laflara inanamayacak kadar iyi tanıyorum," dedi. Aleksandra övgüsünü daha da ileri götürdü: "Azizler her zaman iftiraya uğrar. Onu sevdiğimiz için nefret ediliyor."
Rasputin'in Romanovlar üzerindeki etkisi arttıkça popülerlikleri azaldı.
Bir görgü tanığının belirttiği üzere Mart 1915'te bir restoranda pantolonunu indirerek "üreme organını" salladığı olay dahil Rasputin aleyhindeki suçlamalar giderek arttığında bile Romanovlar Aleksei'nin sağlığı için ona bağlı kaldı. Diğerleri içinse Rasputin, Rus İmparatorluğu'nun varlığını tehdit eden biriydi.
Birinci Dünya Savaşı'nın patlak vermesi Rasputin'in gücünde yeni bir dönemi başlattı. II. Nikolas Eylül 1915'te kuvvetlerinin kişisel komutasını aldı ve Aleksandra'yı devlet işlerinden sorumlu bıraktı. Başlangıçta savaşa karşı durmasına rağmen Rasputin şimdi ülkedeki en güçlü adamdı. Düşmanlarını konumlarından etti ve onların yerine kendi seçtiklerini koydu. Cepheden kaçmayı planlayanlara 2.000 rublelik ceza hazırladı ancak savaş çabalarını desteklemekle ilgilenmedi.
Tüm bu olaylar üzerine muhalefetten hem Rasputin hem de monarşiyi hedef alan ihanet ve sabotaj öfkeleri yükseldi. Devrim yakındı ve devrimi engellemek Romanovları bu tehlikeli kukla ustasından kurtarmak anlamına geliyordu. Bu yüzden Rasputin'in ölmesi gerekliydi.
Rasputin nasıl öldü?
29 Aralık 1916'da olanların ayrıntıları kesin olmaktan uzaktır ancak Rasputin gününü birçok şişe şarap bitirerek hamamda takipçileriyle geçirmişti. O akşam Nikolas'ın yeğeninin zengin kocası Prens Feliks Yusopov'un güzel kızı Irina ile buluşmak için St Petersburg'un (o zamanki adıyla Petrograd) karlı sokaklarında yürüyordu.
Ancak Yusopov'un planları başkaydı. Çar'ın kuzeni dahil küçük bir suikast çetesi toplamıştı. Rasputin o gün kentte bile olmayan Irina'yı beklemesi için aşağı indirildi ve kendisine şarap ve siyanürlü kek sunuldu. Beş kişiyi öldürecek kadar yemesine rağmen Rasputin zehirden etkilenme belirtisi göstermedi. Yusopov tabancasını alıp onu yakın mesafeden vurdu. Ancak yine ölmemişti. Komplocular ölümünü bir kadeh şarapla kutlarken Rasputin gözlerini açtı, ayağa kalktı ve avluya dek kovalandı. Şimdi ikinci kez vurularak saray kapısında yere yığıldı.
Öykü doğruysa Rasputin hala yaşıyordu. Bu yüzden suikastçılar onu dövdüler ve özellikle kasığını hedef aldılar. Başına sıkıldı ve cesedi halıya sarılıp Neva Irmağı'na fırlatıldı (bazıları onun suya atılırken bile yaşadığını, aslında boğularak öldüğünü iddia edecekti). Rasputin'in cesedi birkaç gün sonra kıyıya vurmuş halde bulundu. Kolları su yüzüne ulaşmaya çalışır gibi havaya kalkıktı.
Rasputin'in ölmeden kısa süre önce Romanovlara şu uyarıyı yazdığı iddia edilir: "Çan üç kez çaldığında benim öldürüldüğümü anons edecek. Sıradan adamlar tarafından öldürülürsem, siz ve çocuklarınız yüzyıllar boyunca Rusya'yı yöneteceksiniz; senin soyundan biri tarafından öldürülürsem, sen ve ailen Rus halkı tarafından öldürülürsünüz! Rusya Çarı'na dualar. Dualar." Bu mektubun gerçekliği tartışılsa da Romanov hanedanı 1917 Devrimi ile çöktü. Rasputin'in yaşamı ve ölümü yanıtsız sorular ve güvenilmez kaynaklarla doludur. Kendisi İmparatorluk Rusya'sının kanlı sonuna doğru gizemli bir role büründü ve krala denk yetkilere erişti.
Rasputin'den sonra
Rasputin'in ölüm haberini duyan Çariçe Aleksandra perişan olurken Rusya'nın çoğu haberi kutladı. Bu yozlaşmış, ahlaksız mistik adam kötü biriydi. Ölümü kamuoyundan büyük destek gördü. Çar II. Nikolas ayaklanmalara yol açmasın diye katillerini sert cezalandırmadı. Nikolas 1905 Devrimi'nden sonra oluşturulan Duma parlamentosunu muhalefeti nedeniyle feshedince kızgınlıklar arttı. Birinci Dünya Savaşı Rusya ekonomisini çökertti. Daha önce hiç görülmemiş bir oranda insan öldü ve gıda kıtlığına neden oldu. 1917'nin başlarında St Petersburg'da Şubat Devrimi patlak verdi ve dağılmaları emredilen birlikler bu kez isyana geçti. Nikolas tahttı bırakmaya zorlandı, 300 yılı aşkın bir hanedanlık sona erdi ve geçici hükümet kuruldu. Bu da uzun sürmedi çünkü o yıl yaşanan ikinci devrimle Vladimir Lenin'in Bolşevikleri iktidara geldi. Nikolas, Aleksandra ve ev hapsinde tutulan beş çocuğu 17 Temmuz 1918'de idam edildi.
